1913

1913. urtea

Urteak:	1910  • 1911  • 1912 • 1913 • 1914 • 1915 • 1916
Hamarkadak:	1890(e)koa • 1900(e)koa • 1910(e)koa • 1920(e)koa • 1930(e)koa
Mendeak:	XIX.a • XX.a • XXI.a

1913 beste egutegi batzuetan

Gregoriotar egutegia	1913 MCMXIII
Ab urbe condita	2666
Armeniar egutegia	1362 ԹՎ ՌՅԿԲ
Bahá'í egutegia	69 – 70
Bengaliar egutegia	1320
Berber egutegia	2863
Egutegi budista	2457
Myanmarko egutegia	1275
Bizantziar egutegia	7421 – 7422
Koptoen egutegia	1629 – 1630
Etiopiar egutegia	1905 – 1906
Hebrear egutegia	5673 – 5674
Egutegi hinduak
- Bikram Samwat	1969 – 1970
- Shaka Samvat	1835 – 1836
- Kali Yuga	5014 – 5015
Holozeniar egutegia	11913
Iraniar egutegia	1291 – 1292
Islamiar egutegia	1331 – 1332
Japoniar egutegia	Taishō 2 (大正2年)
Korear egutegia	4246
Thailandiar eguzki egutegia	2456

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Gertaerak

• Otsailaren 1a - "Euzkadi" egunkaria kaleratu zuen lehenengo aldiz EAJk.
• Martxoaren 12a - Canberra Australiako hiriburu bihurtu zen.
• Martxoaren 18a - Greziako Konstantinos erregea hil zuten haren aurkako atentatuaren ondorioz.
• Ekainaren 2a - Nafarroa, Lapurdi eta Nafarroa Beherean egondako uholdeek bost hildako eragin zituzten.
• Uztailaren 13a - «Topo» linea inauguratu zuten egunean, Irungo geltokitik gertu, bi trenek elkar talka egin zuten, 7 hildako izanik.
• Irailaren 14a - Karl Marxen "Kapitala" liburuaren lehenengo liburukia kaleratu zuten.

Kirolak

• Apirilaren 13a - Aviron Bayonnais errugbi taldea Frantziako txapelduna izan zen finala 31-8 irabaziz Parisko SCUF-en aurka.
• Urriaren 5a - Atotxako futbol zelaia inauguratu zuten Donostian.

Jaiotzak

Urtarrila

• Urtarrilaren 1a - Eliot Janeway, Estatu Batuetako ekonomista politiko garrantzitsuenetako bat (h. 1993).
• Urtarrilaren 6a - Edward Gierek, poloniar politikari komunista (h. 2001).
• Urtarrilaren 6a - Loretta Young, estatubatuar aktorea (h. 2000).
• Urtarrilaren 9a - Richard Nixon, Ameriketako Estatu Batuetako 37. Presidentea (h. 1994).
• Urtarrilaren 10a - Gustáv Husák, Txekoslovakiako presidentea (h. 1991).
• Urtarrilaren 14a - Motoo Tatsuhara, japoniar futbolaria (h. 1984).
• Urtarrilaren 20a - José Agüero, bizkaitar toreatzailea (h. 1997).
• Urtarrilaren 20a - Joan Borboikoa eta Battenbergekoa, Joan Karlos I.a Espainiako erregearen aita (h. 1993).
• Urtarrilaren 24a - Norman Dello Joio, estatubatuar musikagilea (h. 2008).
• Urtarrilaren 25a - Witold Lutosławski, poloniar musikagilea, Poloniako XX. mendeko musikagile handientzat hartua (h. 1994).
• Urtarrilaren 28a - Antonio Maria Eizmendi Goenaga, Loidi-Saletxe, gipuzkoar bertsolaria (h. 1991).
• Urtarrilaren 29a - Victor Mature, estatubatuar aktorea (h. 1999).
• Urtarrilaren 30a - Antonio Izagirre, Eusko Gudarosteko gudari ohia.

Otsaila

• Otsailaren 2a - Masanobu Fukuoka, japoniar nekazaria, ospetsua nekazaritzan aldeztu zuen metodo eta prozedura naturalengatik (h. 2008).
• Otsailaren 4a - Étienne Martin, frantziar eskultorea (h. 1995).
• Otsailaren 4a - Rosa Parks, afro-amerikar jostuna, Afro-amerikarren eskubide zibilen aldeko mugimenduko aktibista garrantzitsua (h. 2005).
• Otsailaren 6a - Mary Leakey, britainiar paleoantropologoa (h. 1996).
• Otsailaren 7a - Ramon Mercader, PSUC alderdiko kataluniar militantea, Troski hil zuelako ezaguna (h. 1978).
• Otsailaren 14a - Jimmy Hoffa, estatubatuar sindikalista (1975ean desagertua).
• Otsailaren 19a - Maria Dolores Goya Mendiola, gipuzkoar irakaslea (h. 1986).
• Otsailaren 23a - Salvador Artigas, espainiar futbolari eta entrenatzailea (h. 1997).
• Otsailaren 26a - Minoru Honda, japoniar astronomo zaletua (h. 1990).
• Otsailaren 26a - Hermann Lenz, alemaniar idazlea (h. 1998).
• Otsailaren 27a - Paul Ricoeur, frantziar filosofoa (h. 2005).

Martxoa

• Martxoaren 3a - Roger Caillois, frantziar antropologo eta idazlea (h. 1978).
• Martxoaren 6a - Miguel Pelay Orozco, gipuzkoar idazlea (h. 1998).
• Martxoaren 10a - Adam Schaff, poloniar filosofoa eta soziologoa (h. 2006).
• Martxoaren 21a - Emilio Alonso, euskal herritar saskibaloi jokalaria (h. 1998).
• Martxoaren 25a - Bitor Lekunberri, Otxabiña, gipuzkoar miliziano komunista (h. 2005).
• Martxoaren 26a - Paul Erdős, hungariar matematikaria (h. 1996).
• Martxoaren 29a - Georges Candilis, azerbaijandar jatorriko frantziar arkitektoa (h. 1995).

Apirila

• Apirilaren 10a - Stefan Heym, alemanezko eta ingelesezko alemaniar idazlea (h. 2001).
• Apirilaren 17a - Jose Estornes Lasa, euskal idazle eta hizkuntzalaria (h. 1987).
• Apirilaren 30a - Yasuo Suzuki, japoniar futbolaria.

Maiatza

• Maiatzaren 2a - Anastasio Bienzobas, euskal herritar futbolaria (h. 1982).
• Maiatzaren 5a - Aurora Arnaiz, bizkaitar idazlea, unibertsitateko irakaslea, jurista eta politikaria (h. 2009).
• Maiatzaren 6a - Stewart Granger, ingeles-estatubatuar aktorea (h. 1993).
• Maiatzaren 8a - Juan Goikoetxea Maiza, Basarteko apaiza, gipuzkoar idazlea eta euskaltzaina (h. 1983).
• Maiatzaren 11 - Robert Jungk, austriar idazle eta militante ekologista (h. 1994).
• Maiatzaren 18a - Charles Trenet, frantziar abeslaria, musikagilea eta poeta (h. 2001).
• Maiatzaren 20a - Teodoro Fernández, perutar futbolaria (h. 1996).
• Maiatzaren 20a - William Hewlett, estatubatuar asmalaria, Hewlett-Packard konpainiaren sortzaileetako bat (h. 2001).
• Maiatzaren 26a - Erich Bautz, alemaniar txirrindularia (h. 1986).
• Maiatzaren 26a - Peter Cushing, ingeles aktorea (h. 1994).
• Maiatzaren 26a - Pierre Daninos, frantziar idazlea eta kazetaria (h. 2005).

Ekaina

• Ekainaren 2a - Vicente Gerbasi, venezuelar olerkigile eta saiakeragilea (h. 1992).
• Ekainaren 9a - Jean Pinatel, lapurtar kriminologo eta katedraduna (h. 1999).
• Ekainaren 10a - Edward Abraham, britainiar biokimikaria (h. 1998).
• Ekainaren 12a - Elisabeth Eidenbenz, suitzar irakasle eta erizaina, Elneko amaberrien etxea sortzeagatik ezaguna (h. 2011).
• Ekainaren 24a - Gustave Deloor, flandriar txirrindularia (h. 2002).
• Ekainaren 26a - Aimé Césaire, frantsesezko martinikar idazlea eta politikaria (h. 2008).
• Ekainaren 30a - Alfonso López Michelsen, Kolonbiako presidentea (h. 2007).

Uztaila

• Uztailaren 3a - Anders Hald, daniar estatistikaria, estatistikaren historian egindako ikerketengatik ezaguna (h. 2007).
• Uztailaren 10a - Salvador Espriu, kataluniar olerkaria (h. 1985).
• Uztailaren 12a - Willis Lamb, estatubatuar fisikaria, 1955eko Fisikako Nobel Saria (h. 2008).
• Uztailaren 13a - Bernard Lavielle, frantsesezko baxenafar idazlea.
• Uztailaren 14a - Gerald Ford, Ameriketako Estatu Batuetako 38. Presidentea (h. 2006).
• Uztailaren 17a - Roger Garaudy, frantziar filosofoa eta politikaria (h. 2012).
• Uztailaren 24a - Santiago Irigoyen, euskal herritar musikaria (h. 2007).
• Uztailaren 27a - Vittorio Sereni, italiar idazlea (h. 1983).

Abuztua

• Abuztuaren 16a - Menahem Begin, Israelgo lehen ministroa (h. 1992).
• Abuztuaren 19a - Paul Maye, euskal txirrindularia, historian Paris-Tours gehien irabazi duena (h. 1987).
• Abuztuaren 20a - Roger Wolcott Sperry, estatubatuar neurobiologoa, 1981eko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1994).
• Abuztuaren 22a - Bruno Pontecorvo, italiar fisikaria (h. 1993).
• Abuztuaren 30a - Richard Stone, britainiar ekonomialaria, 1984ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 1991).

Iraila

• Irailaren 1a - Mary Santpere, katalan antzerki- eta zinema-antzezlea (h. 1992).
• Irailaren 3a - Alan Ladd, estatubatuar aktorea (h. 1964).
• Irailaren 4a - Renato Castellani, italiar zinemagilea (h. 1985).
• Irailaren 4a - Kenzo Tange, japoniar arkitekto eta hirigilea (h. 2005).
• Irailaren 6a - Leônidas da Silva, brasildar futbolaria (h. 2004).
• Irailaren 12a - Jesse Owens, estatubatuar atleta, Hitlerren garaiko Olinpiar Jokoetan 4 urrezko domina irabaztearren ospetsua (h. 1980).
• Irailaren 13a - Tadao Horie, japoniar futbolaria (h. 2003).
• Irailaren 15a - Antonio María Oriol, bizkaitar finantzari eta politikaria (h. 1996).
• Irailaren 17a - Isabel Lete Landa, Ahizpa Mertzedariak ordenako euskal moja (h. 1941).
• Irailaren 22a - Giovanni Valetti, italiar txirrindularia (h. 1998).
• Irailaren 23a - Jose Maria Etxaburu, Kamiñazpi, euskal idazlea eta euskaltzain urgazlea (h. 2006).
• Irailaren 23a - Tokutaro Ukon, japoniar futbolaria (h. 1944).
• Irailaren 24a - Francisco Larrañaga, Txikito Iraetakoa, esku huskako gipuzkoar pilotaria.
• Irailaren 25a - Antonio Ibáñez Freire, arabar militar eta politikaria (h. 2003).
• Irailaren 27a - José Solís, espainiar politikaria (h. 1990).
• Irailaren 29a - Miguel Fisac, Ciudad Realdar arkitektoa (h. 2006).
• Irailaren 29a - Trevor Howard, antzerki, telebista eta zinemako ingeles aktorea (h. 1988).
• Irailaren 29a - Stanley Kramer, estatubatuar zinema zuzendari eta ekoizlea (h. 2001).

Urria

• Urriaren 1a - André Fougeron, frantziar margolaria (h. 1998).
• Urriaren 6a - Meret Oppenheim, alemaniar artista (h. 1985).
• Urriaren 10a - Claude Simon, frantziar idazlea, 1985eko Literaturako Nobel Saria (h. 2005).
• Urriaren 19a - Vinicius de Moraes, O Poetinha, brasildar poeta eta musikagilea (h. 1980).
• Urriaren 19a - Vasco Pratolini, italiar idazlea (h. 1991).
• Urriaren 20a - Alejandro de la Sota, galiziar arkitektoa, Espainiako Estatuko XX. mendeko arkitekturako maisu handienetako bat (h. 1996).
• Urriaren 22a - Bảo Đại, Vietnamgo azken enperadorea (h. 1997).
• Urriaren 22a - Robert Capa, hungariar korrespontsal grafikoa, XX. mendeko ezagunenatakoa (h. 1954).
• Urriaren 25a - Klaus Barbie, Lyongo harakina, SS-ko eta Gestapoko goi kargua (h. 1991).
• Urriaren 30a - Julian Alustiza, Aztiri, gipuzkoar poeta, idazle eta sermoilaria (h. 2005).

Azaroa

• Azaroaren 2a - Rafael Aburto, bizkaitar arkitektoa, arte zibilean aditua (h. 2014).
• Azaroaren 2a - Burt Lancaster, estatubatuar aktorea (h. 1994).
• Azaroaren 4a - Elizaveta Bykova, errusiar xake jokalaria (h. 1989).
• Azaroaren 5a - Vivien Leigh, ingeles aktorea (h.1967).
• Azaroaren 7a - Albert Camus, frantziar idazle eta filosofoa, frantsesezko egilerik handienetarikoa eta 1957ko Literaturako Nobel Saria (h. 1960).
• Azaroaren 10a - Álvaro Cunhal, portugaldar politikari eta abokatu komunista (h. 2005).
• Azaroaren 13a - R. Orin Cornett, estatubatuar fisikaria (h. 2002).
• Azaroaren 14a - Mariano Navarro Rubio, espainiar politikari eta abokatua (h. 2001).
• Azaroaren 18a - Aisha Abdelrahman, Bint al-Shati, arabierazko egiptoar idazlea eta literatura irakaslea (h. 1998).
• Azaroaren 19a - Ataúlfo Argenta, espainiar pianojole eta orkestra-zuzendaria (h. 1958).
• Azaroaren 19a - Rodolfo Bozas, euskal herritar kazetari eta itzultzailea (h. 1978).
• Azaroaren 22a - Benjamin Britten, ingeles musikagilea (h. 1976).
• Azaroaren 27a - Inazio Eizmendi, Basarri, gipuzkoar bertsolaria, kazetaria eta euskal idazlea, XX. mendeko bertsolari nagusienetakotzat hartua (h. 1999).

Abendua

• Abenduaren 4a - Matías Prats Cañete, espainiar kazetaria, NO-DOren ahotsa izateagatik eta futbolean eta tauromakian egindako lanengatik ezaguna (h. 2004).
• Abenduaren 4a - Mark Robson, kanadar zinema zuzendari, ekoizle eta muntatzailea (h. 1978).
• Abenduaren 6a - Araceli Gilbert, ekuadortar margolaria (h. 1993).
• Abenduaren 10a - Morton Gould, estatubatuar orkestra zuzendari eta musikagilea (h. 1996).
• Abenduaren 11 - Jean Marais, frantziar aktorea (h. 1998).
• Abenduaren 18a - Willy Brandt, Alemaniako kantzilerra (h. 1992).
• Abenduaren 19a - Nikolas Lekuona, gipuzkoar margolari, marrazkilari, argazkilari, arkitekto eta artista abangoardista (h. 1937).
• Abenduaren 23a - William Layton, estatubatuar antzerki-zuzendari eta irakaslea (h. 1995).
• Abenduaren 26a - Clement Urrutybehety, baxenafar medikua eta ikerlaria.
• Abenduaren 28a - Jose Luis Gallego, espainiar kazetaria, poeta eta militante komunista (h. 1980).
• Abenduaren 29a - Pierre Werner, Luxenburgoko lehen ministroa eta Europar Batasunaren sorreran pertsona nabarmena (h. 2002).
• Abenduaren 31 - Imanol Agirre, bizkaitar idazlea (h. 1983).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Anastasio Otadui, euskal apaiza (h. 1978).
• Bonifacio Murillo, euskal txirrindularia.
• Francisco Goenaga, euskal txirrindularia.
• Ignacio Elizalde, nafar idazlea eta jesuita.
• Ignacio González Bastida, gipuzkoar musikaria (h. 2006).
• Kandido Izagirre, gipuzkoar lexikografoa (h. 1967).
• Martin Gorostidi, euskal musikaria (h. 1988).
• Prudencio Danboriena, nafar jesuita (h. 1972).
• Santiago Uranga, bizkaitar pintorea (h. 1979).
• Santos Iriarte, gipuzkoar harrijasotzailea.
• Vicente Moriones, nafar anarkista (h. 1970).
• Julián San Valero Aparisi, espainiar antropologoa eta arkeologoa (h. 1997).

Heriotzak

• Urtarrilaren 4a - Alfred von Schlieffen, alemaniar mariskala (j. 1833).
• Urtarrilaren 5a - Louis Paul Cailletet, frantziar fisikaria eta asmatzailea (j. 1832).
• Urtarrilaren 28a - Segismundo Moret, espainiar politikari liberala (j. 1833).
• Otsailaren 21a - Isidro Alegria, nafar musikaria (j. 1852).
• Otsailaren 22a - Ferdinand Saussure, suitzar hizkuntzalaria (j. 1857).
• Martxoaren 10a - Harriet Tubman, afro-amerikarren askatasunerako borrokalaria.
• Apirilaren 23a - Raimundo Sarriegi, gipuzkoar musikagilea (j. 1838).
• Ekainaren 8a - Emily Davison, emakumeen sufragioaren aldeko ingeles ekintzailea (j. 1872).
• Abuztuaren 4a - Étienne Laspeyres, alemaniar ekonomilari eta estatistikaria (j. 1834).
• Abuztuaren 13a - August Bebel, alemaniar politikaria, Alemaniako Alderdi Sozialdemokrataren sortzailea (j. 1840).
• Abuztuaren 20a - Émile Ollivier, Frantziako lehen ministroa (j. 1825).
• Irailaren 29a - Rudolf Diesel, alemaniar ingeniaria, Diesel-motorraren sortzailea (j. 1858).
• Urriaren 19a - Alejandro Pidal y Mon, espainiar historialari eta politikaria (j. 1846).
• Urriaren 23a - Edwin Klebs, alemaniar patologo eta bakteriologoa (j. 1834).
• Urriaren 25a - Frederick Rolfe, ingelesezko idazlea (j. 1860).
• Urriaren 29a - Darío Regoyos, espainiar pintorea (j. 1857).
• Azaroaren 7a - Alfred Russel Wallace, galestar naturalista, biogeografiaren eta zoogeografiaren sortzaileetakoa (j. 1823).
• Azaroaren 22a - Tokugawa Yoshinobu, Tokugawa shogunerriko hamabosgarren eta azken shoguna (j. 1837).
• Abenduaren 12a - Menelik II.a, Etiopiako enperadorea (j. 1844).
• Henri Rochefort, frantziar kazetaria, idazlea eta politikaria (j. 1831).
• José María Martínez de las Rivas, Bizkaiko industrializazioaren bultzatzailea (j. 1850).

Nobel saridunak:

• Fisika: Heike Kamerlingh Onnes
• Kimika: Alfred Werner
• Literatura: Rabindranath Tagore
• Medikuntza: Charles Robert Richet
• Bakea: Henri La Fontaine

---

Agintariak

[[Fitxategi:Errusia|10x10px|1913|link=]]

Munduko agintariak 1913. urtean

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: 1913