1936

1936. urtea

Urteak:	1933  • 1934  • 1935 • 1936 • 1937 • 1938 • 1939
Hamarkadak:	1910(e)koa • 1920(e)koa • 1930(e)koa • 1940(e)koa • 1950(e)koa
Mendeak:	XIX.a • XX.a • XXI.a

1936 beste egutegi batzuetan

Gregoriotar egutegia	1936 MCMXXXVI
Ab urbe condita	2689
Armeniar egutegia	1385 ԹՎ ՌՅՁԵ
Bahá'í egutegia	92 – 93
Bengaliar egutegia	1343
Berber egutegia	2886
Egutegi budista	2480
Myanmarko egutegia	1298
Bizantziar egutegia	7444 – 7445
Koptoen egutegia	1652 – 1653
Etiopiar egutegia	1928 – 1929
Hebrear egutegia	5696 – 5697
Egutegi hinduak
- Bikram Samwat	1992 – 1993
- Shaka Samvat	1858 – 1859
- Kali Yuga	5037 – 5038
Holozeniar egutegia	11936
Iraniar egutegia	1314 – 1315
Islamiar egutegia	1354 – 1355
Japoniar egutegia	Shōwa 11 (昭和11年)
Korear egutegia	4269
Thailandiar eguzki egutegia	2479

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Gertaerak

• Uztailaren 12a - Ferrocarriles Vascongados enpresako Bilbotik zetorren trena Rezola zementu lantegiaren parean errailetatik irten eta lau hildako izan ziren.
• Uztailaren 18a - Francisco Franco lehenengo mugimendu militarrak egiten hasi zen, Espainiako Gerra Zibila izango zenari hasiera emanez.
• Uztailaren 25a - Hitlerrek Franco laguntzea erabaki zuen.
• Abuztuaren 8a - Frantziak Espainiarekiko muga itxi zuen.
• Abuztuaren 11 - Frankistek garaiko Euskal Pizkundearen bihotza zen Tolosa udalerria bereganatu eta handik ordu gutxira euskal kulturari buruzko eta euskarazko liburuak Gipuzkoa plazan pilatu eta su eman zieten, tartean Ixaka Lopez Mendizabal euskaltzale eta argitaratzailearenak.
• Abuztuaren 14ko gaua eta abuztuaren 15eko egunsentiaren artean - Badajozko sarraskia: Badajoz hirian frankistek 2.000-4.000 errepublikar erail zituzten.
• Abuztuaren 15a - Gerra Zibila Euskal Herrian: 27 korellatar atera zituzten kartzelatik. Horietako bati, eskuak moztu zizkioten, kartzelatik irten nahi ez eta hormari etsi-etsian eusten saiatu zelako.
• Irailaren 5a - Matxino frankistek Irun bereganatu zuten.
• Irailaren 13a - Donostia Francoren esku ipini zuten.
• Urriaren 1a - Espainiako Bigarren Errepublikaren aurka matxinatutako faxistek Franco izendatu zuten Estatuburu eta armadetako Generalísimo. Bien bitartean, Errepublikak Euskadiri autonomia onartu zion.
• Urriaren 7a - Lehen Eusko Jaurlaritza osatu zen, Jose Antonio Agirre lehendakari zelarik.
• Urriaren 17a - Jose Ariztimuño "Aitzol" euskal idazlea torturatu eta fusilatu zuten frankistek.
• Urriaren 20a - Frankistek Ondarretako espetxetik 22 preso abertzale eta ezkertiar atera eta Hernanin fusilatu egin zituzten.
• Azaroaren 12a - Garai hartako munduko zubirik luzeena ireki zuten San Frantziskon (AEB): Golden Gate zubia.
• Azaroaren 20a. Jose Antonio Primo de Rivera falangista fusilatu zuten errepublikanoek Alacanten. Madrilen, Buenaventura Durruti buruzagi anarkista hil zen, borrokan zauritua izan eta gero.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• Eusko Jaurlaritzak euskara hizkuntza ofizial izendatu zuen, Espainiako Gerra Zibila piztu baino lehenagoko hilabeteetan.
• Urtarrilaren 19a - Bertsolari Txapelketa Nagusiaren II. edizioaren finalean Jose Manuel Lujanbio Txirrita izan zen irabazle.
• Apirilaren 6a - Portuko tabernako neska (gaztelaniaz: La tabernera del puerto), Pablo Sorozabalen musika eta F. Romero eta G. Fernández-Shawren libretoa duen opera estreinatu zen Bartzelonako Tivoli antzokian.

Mundua

• Azaroaren 2a - BBCak lehen telebista saioa eskaini zuen.

Kirolak

• 1936ko Neguko Olinpiar Jokoak (Garmisch-Partenkirchen, Alemania; otsailaren 6a - otsailaren 16a).
  • Joko hauetan ez zen izan euskal herritar kirolaririk.
• 1936ko Udako Olinpiar Jokoak (Berlin, Alemania; abuztuaren 1a - abuztuaren 16a).
  • Hitler joko hauek arraza arioaren nagusitasunari buruzko teoriak frogatzeko erabiltzen saiatu zen. Azkenean, Joko hauetako kirolaririk ezagunena Jesse Owens afroamerikarra izan zen, 100, 200 eta 4x100 metroko lasterketen eta jauzi luzearen garailea izan zena.
  • Joko hauetan ez zen izan euskal herritar kirolaririk.
• Martxoaren 8a - Aviron Bayonnais errugbi taldeak Du Manoir txapelketa irabazi zuen U.S.A. Perpignan taldea finalean 9-3 menderatuz.

Jaiotzak

• Urtarrilaren 1a - Imanol Elias, gipuzkoar idazlea eta politikaria eta Azpeitiko alkatea (h. 2013).
• Urtarrilaren 10a - Robert Woodrow Wilson, estatubatuar fisikaria, 1978ko Fisikako Nobel Saria.
• Urtarrilaren 28a - Ismail Kadare, albaniar idazlea.
• Otsailaren 11a - Burt Reynolds, estatubatuar aktorea.
• Otsailaren 23a - Federico Luppi, argentinar-espainiar aktorea.
• Otsailaren 29a - Ives Roqueta, okzitanierazko idazlea (h. 2015).
• Martxoaren 3a - Achille Occhetto, italiar politikari komunista.
• Martxoaren 7a - Georges Perec, frantziar idazlea (h. 1982).
• Martxoaren 15a - Francisco Ibañez, gaztelerazko kataluniar komikigilea, Mortadelo eta Filemon eta beste komiki ezagun batzuen egilea.
• Martxoaren 18a - Frederik de Klerk, Hegoafrikako estatu presidentea eta 1993ko Bakearen Nobel Saria.
• Martxoaren 19a - Ursula Andress, suitzar aktorea.
• Martxoaren 28a - Mario Vargas Llosa, peruar idazlea, 2010eko Literaturako Nobel Saria.
• Martxoaren 29a - Richard Rodney Bennett, britainiar musikagile eta piano-jotzailea (h. 2012).
• Apirilaren 7a - Xose Manuel Beiras, galiziar politikaria.
• Apirilaren 15a - Raymond Poulidor, frantziar txirrindularia.
• Apirilaren 19a - Wilfried Martens, Belgikako lehen ministroa (h. 2013).
• Apirilaren 23a - Roy Orbison, estatubatuar abeslaria (h. 1988).
• Apirilaren 28a - Tarek Aziz, irakiar politikaria, Saddam Hussein Irakeko diktadorearen laguntzailea (h. 2015).
• Apirilaren 29a - Zubin Mehta, indiar orkestra zuzendaria.
• Apirilaren 29a - Adolfo Nicolás, Jesusen Lagundiko buruzagi nagusia.
• Apirilaren 29a - Alejandra Pizarnik, argentinar olerkaria (h. 1972).
• Maiatzaren 2a - Norma Aleandro, argentinar aktorea.
• Maiatzaren 3a - Jon Idigoras, bizkaitar politikaria, Herri Batasuna alderdiaren sortzaileetako bat (h. 2005).
• Maiatzaren 9a - Albert Finney, britainiar aktorea.
• Maiatzaren 9a - Glenda Jackson, ingeles aktorea.
• Maiatzaren 12a - Guillermo Endara Galimany, Panamako presidentea (h. 2009).
• Maiatzaren 12a - Frank Stella, estatubatuar eskultorea.
• Maiatzaren 17a - Dennis Hopper, estatubatuar aktore eta ekoizlea (h. 2010).
• Maiatzaren 23a - Daniela Albizu, lapurtar irakaslea eta euskal idazlea (h. 2015).
• Ekainaren 11 - Jaime Camino, kataluniar idazlea, gidoilaria, eta zinema zuzendaria (h. 2015).
• Ekainaren 17a - Kenneth Loach, ingeles zinema zuzendaria.
• Ekainaren 25a - Glenn Murcutt, australiar arkitektoa.
• Ekainaren 30a - Assia Djebar, frantsesezko idazle, zinemagile, antzerki-zuzendari eta historialari aljeriarra (h. 2015).
• Uztailaren 5a - James Mirrlees, eskoziar ekonomista, 1996ko Ekonomiako Nobel Saria.
• Uztailaren 21a - Julio Valdeón, espainiar historialaria (h. 2009).
• Uztailaren 23a - Costas Simitis, Greziako lehen ministroa.
• Abuztuaren 1a - Yves Saint Laurent, frantziar moda-diseinatzailea eta enpresaburua, Yves Saint Laurent goi-joskintzako arropa markaren sortzailea (h. 2008).
• Abuztuaren 14a - Eugenio Arraiza, iruindar euskaltzalea eta Euskalerria irratiaren sortzailea (h. 2015).
• Abuztuaren 16a - John McCain, estatubatuar politikaria.
• Abuztuaren 18a - Robert Redford, estatubatuar aktorea, zuzendaria eta ekoizlea.
• Abuztuaren 20a - Antonio María Rouco Varela, espainiar kardinala eta Espainiako Apezpiku Batzarreko presidentea.
• Abuztuaren 21a - Wilt Chamberlain, estatubatuar saskibaloi-jokalaria, NBAko inoizko hoberenetarikoa (h. 1999).
• Abuztuaren 31a - Otelo Saraiva de Carvalho, portugaladar militar eta politikaria, 1974ko Krabelinen Iraultzaren arduradun nagusia.
• Irailaren 7a - Buddy Holly, estatubatuar musikagile eta abeslaria (h. 1959).
• Irailaren 9a - Jacinto Urrestarazu, euskal txirrindularia.
• Irailaren 17a - Charles Krebs, estatubatuar zoologo eta ekologista.
• Irailaren 24a - Jim Henson, estatubatuar txotxongilo-diseinatzaile, zinema-zuzendari eta ikuskarien munduko enpresaburua (h. 1990).
• Irailaren 25a - Moussa Traoré, Maliko presidentea.
• Irailaren 27a - Sancho Gracia, espainiar-uruguaiar aktorea (h. 2012).
• Irailaren 29a - Silvio Berlusconi, Italiako lehen ministroa.
• Urriaren 2a - Fernando Sánchez Dragó, espainiar idazlea.
• Urriaren 3a - Arthur Decabooter, flandriar txirrindularia (h. 2012).
• Urriaren 3a - Steve Reich, estatubatuar musikagile eta interpretea.
• Urriaren 5a - Václav Havel, txekiar dramagile, idazle eta politikaria, Txekoslovakiako azken presidentea eta Txekiar Errepublikako lehenbizikoa (h. 2011).
• Urriaren 11a - Alberto Vázquez-Figueroa, espainiar idazle eta kazetaria.
• Azaroaren 4a - Didier Ratsiraka, Madagaskargo presidentea.
• Azaroaren 5a - Uwe Seeler, alemaniar futbolaria.
• Azaroaren 8a - Virna Lisi, italiar aktore ezagunenetakoa (h. 2014).
• Azaroaren 9a - Eduard Punset, kataluniar abokatu, ekonomialari eta zientzia hedatzailea.
• Azaroaren 9a - Emilio Ybarra, donostiar bankaria.
• Azaroaren 9a - Mikhail Tal, letoniar xake-jokalaria, xakearen historian izan den jokalari argi eta intuitiboenetako bat (h. 1992).
• Azaroaren 20a - Don DeLillo, estatubatuar idazlea.
• Azaroaren 28a - Philippe Sollers, frantziar idazle eta kritikaria.
• Abenduaren 8a - David Carradine, estatubatuar aktorea (h. 2009).
• Abenduaren 17a - Frantzisko, Aita santua.
• Abenduaren 22a - Hector Elizondo, estatubatuar aktorea.
• Abenduaren 27a - Miguel Trovoada, São Tomé eta Príncipeko presidentea.
• Carlos Pujol, katalan idazlea eta itzultzailea (h. 2012).

Heriotzak

Urtarrila-otsaila

• Urtarrilaren 5a - Ramon Maria Valle-Inclan, idazle galiziarra (j. 1866).
• Urtarrilaren 9a - John Gilbert, estatubatuar antzezlaria, zinema mutuaren garaian famatuenetakoa (j. 1899).
• Urtarrilaren 18a - Rudyard Kipling, ingeles idazlea, 1907an Literaturako Nobel sariduna (j. 1865).
• Urtarrilaren 20a - Jurgi V.a Erresuma Batukoa, Erresuma Batuko errege eta Indiako enperadorea (j. 1865).
• Otsailaren 10a - May French Sheldon, estatubatuar argitaratzaile, idazle eta esploratzailea (j. 1847).
• Otsailaren 27a - Ivan Pavlov, mediku, fisiologo eta psikologo errusiarra, Medikuntzako Nobel Sariduna (j. 1849).
• Otsailaren 28a - Charles Nicolle, frantziar bakteriologoa (j. 1866).

Martxoa-apirila

• Martxoaren 18a - Eleuterios Venizelos, Greziako lehen ministroa (j. 1864).
• Martxoaren 21a - Aleksandr Glazunov, musikagile errusiarra (j. 1865).
• Martxoaren 22a - Gurutz Saratsola, Lotsati , euskal idazlea (j. 1915).
• Apirilaren 8a - Robert Barany, austriar medikua, 1914ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1876).
• Apirilaren 9a - Ferdinand Tönnies, alemaniar soziologo eta filosofoa (j. 1855).
• Apirilaren 18a - Ottorino Respighi, italiar musikagilea eta orkestra zuzendaria (j. 1879).
• Apirilaren 27a - Karl Pearson, ingeles zientzialaria (j. 1857).

Maiatza-ekaina

• Maiatzaren 8a - Oswald Spengler, alemaniar filosofoa (j. 1880).
• Ekainaren 1a - Francisco Grandmontagne, Luis de Jaizquibel, gipuzkoar kazetaria eta idazlea (j. 1866).
• Ekainaren 3a - "Txirrita", garai guztietako bertsolaririk ezagunenetarikoa (j. 1860).
• Ekainaren 11 - Robert E. Howard, estatubatuar idazlea, Ezpata eta sorginkeria azpigeneroaren aitatzat joa (j. 1906).
• Ekainaren 12a - Karl Kraus, austriar poeta eta idazle satirikoa (j. 1874).
• Ekainaren 14a - Gilbert Keith Chesterton, britainiar idazlea (j. 1874).
• Ekainaren 18a - Maksim Gorki, errusiar idazlea eta iraultza boltxebikearen aldeko aktibista (j. 1868).
• Ekainaren 28a - Alexander Berkman, lituaniar ekintzaile eta idazle politiko anarkista (j. 1870).

Uztaila-abuztua

• Uztailaren 7a - Georgi Vasilievitx Txitxerin, errusiar diplomatikoa (j. 1872).
• Uztailaren 13a - José Calvo Sotelo, espainiar politikari eskuindarra (j. 1893).
• Uztailaren 18a - La Argentina, espainiar-argentinar dantzari eta koreografoa (j. 1890).
• Uztailaren 20a - José Sanjurjo, nafar militarra (j. 1872).
• Uztailaren 28a - Virgilio Leret, nafar hegazkinlari eta ingeniaria, 1936ko estatu-kolpean fusilaturiko lehendabiziko ofiziala (j. 1902).
• Uztailaren 30a - Jose Horn, filipinetan jaiotako euskal herritar politikari jeltzale eta abokatua eta Bilboko alkatea (j. 1880).
• Abuztuaren 2a - Louis Blériot, frantziar ingeniari, hegazkin egile eta gidaria (j. 1872).
• Abuztuaren 3a - Ramón Bengarai, euskal sindikalista eta politikaria (j. 1896).
• Abuztuaren 4a - Antonio Azarola, euskal itsasgizon, militar eta politikaria (j. 1874).
• Abuztuaren 10a - Javier Gorosterratzu, nafar elizgizon eta historialaria (j. 1877).
• Abuztuaren 11 - Blas Infante, andaluziar politikaria, andaluziar aberriko aitatzat hartzen da (j. 1885).
• Abuztuaren 15a - Grazia Deledda, italiar idazlea eta 1926ko Literaturako Nobel Saria (j. 1871).
• Abuztuaren 15a - Maravillas Lamberto, Espainiako Gerra Zibilan asasinatutako gazte larragatarra (j. 1922).
• Abuztuaren 17a - Joaquín Fanjul, arabar militarra (j. 1880).
• Abuztuaren 17a - Ramon de la Sota, euskal enpresaburu, abokatu eta politikari abertzalea (j. 1857).
• Abuztuaren 18a - Federico Garcia Lorca, espainiar poeta, narratzailea eta antzerkigilea (j. 1898).
• Abuztuaren 19a - Francisca Ametzua, euskal moja karmeldarra (j. 1881).
• Abuztuaren 19a - Federico Garcia Lorca, idazle granadarra (j. 1898).
• Abuztuaren 22a - Julio Ruiz de Alda, nafar hegazkinlaria, militarra eta politikaria, Falange Española alderdiaren aitzindaria (j. 1897).
• Abuztuaren 25a - Lev Borisovitx Kamenev, sobietar politikaria (j. 1883).
• Abuztuaren 25a - Grigori Zinoviev, sobietar politikaria (j. 1883).
• Abuztuaren 28a - Moritz Jursitzky, austriar-silesiar idazlea (j. 1861).
• Abuztuaren 29a - Pedro Asua, bizkaitar apaiza eta arkitektoa (j. 1890).
• Abuztuaren 31a - Gregorio Balparda, euskal herritar politikari, abokatu eta historialaria, Bilboko alkatea (j. 1874).

Iraila-urria

• Irailaren 2a - Isaac Puente, euskal herritar sendagilea eta anarkismoaren teorialaria (j. 1896).
• Irailaren 4a - Joaquín Beuntza, euskal abokatua eta politikaria (j. 1872).
• Irailaren 5a - Gustave Kahn, frantziar idazlea eta arte-kritikaria (j. 1859).
• Irailaren 6a - Jose Manuel Aizpurua, donostiar arkitektoa (j. 1902).
• Irailaren 6a - Víctor Pradera, euskal herritar politikari, ingeniari, abokatu eta historialaria (j. 1873).
• Irailaren 7a - Mariano Campos, valentziar politikaria (j. c. 1895).
• Irailaren 12a - Gonzalo Acosta, galiziar politikaria (j. 1889).
• Irailaren 13a - Juan Hartmann, alemaniar astronomoa (j. 1865).
• Irailaren 14a - Ossip Gabrilovitx, errusian jaiotako pianista eta orkestra-zuzendaria (j. 1878).
• Irailaren 25a - Fernando Ybarra, euskal noble, politikari, legelari eta enpresaburua (j. 1875).
• Irailaren 25a - Fernando de la Quadra-Salcedo, Castillejosko III. markesa, bizkaitar abokatu eta genealogista (j. 1890).
• Irailaren 29a - Fortunato Agirre, nafar politikari jeltzalea eta Lizarrako alkatea (j. 1893).
• Irailaren 29a - Alfonso Beorlegi, euskal militarra (j. 1888).
• Urriaren 4a - Wilhelm Meyer-Lübke, suitzar hizkuntzalari, erromanista eta hispanista (j. 1861).
• Urriaren 17a - Jose Ariztimuño, Aitzol, tolosar idazle, kazetari eta elizgizon abertzale eta euskaltzalea (j. 1896).
• Urriaren 19a - Lu Xun, txinatar idazlea, txinerazko literatura modernoaren aitatzat hartua (j. 1881).
• Urriaren 20a - Jose Sagarna, bizkaitar abadea, Gerra Zibilean frankistek eraila (j. 1911).
• Urriaren 23a - Jesus Ioldi Bereau, nafar kimikari eta politikaria (j. 1894).
• Urriaren 25a - Jose Markiegi, euskal idazle eta itzultzailea (j. 1895).
• Urriaren 29a - Ramiro de Maeztu, gasteiztar idazle eta saiogile erdalduna (j. 1875).
• Urriaren 31 - Francisco Carrascón, nafar musikagilea (j. 1876).

Azaroa-abendua

• Azaroaren 3a - Dezső Kosztolányi, hungariar idazlea, kazetaria eta itzultzailea (j. 1885).
• Azaroaren 20a - Buenaventura Durruti, espainiar sindikalista eta anarkista iraultzailea (j. 1896).
• Azaroaren 20a - José Antonio Primo de Rivera, espainiar politikaria, Falange Española alderdiaren sortzailea (j. 1903).
• Azaroaren 22a - Juan Iruarrizaga Agirre, bizkaitar musikagilea (j. 1898).
• Azaroaren 24a - María Consuelo Cuñado, euskal moja karmeldarra (j. 1884).
• Azaroaren 24a - Feliciana Uribe, bizkaitar moja karmeldarra (j. 1893).
• Azaroaren 27a - Álvaro Alcalá Galiano, bizkaitar dekoratzailea eta margolaria (j. 1873).
• Abenduaren 3a - Manuel Irurita, nafar apaiz eta gotzaina (j. 1876).
• Abenduaren 9a - Juan de la Cierva, espainiar asmatzaile, zientzialari aeronautiko, ingeniari eta hegazkin pilotua (j. 1895).
• Abenduaren 10a - Luigi Pirandello, italiar idazlea, 1934an Literaturako Nobel sariduna (j. 1867).
• Abenduaren 18a - Leonardo Torres Quevedo, espainiar ingeniaria eta matematikaria (j. 1852).
• Abenduaren 27a - Hans von Seeckt, alemaniar militarra (j. 1866).
• Abenduaren 27a - Santu Casanova, korsikerazko idazlea (j. 1850).
• Abenduaren 31 - Miguel de Unamuno, idazle eta filosofo bilbotarra (j. 1864).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Augusto Pérez Garmendia, Espainiako Armadako nafar komandantea (j. 1899).
• Jean-Blaise Adema, lapurtar euskaltzain, idazle eta apaiza (j. 1861).
• José Joaquín Arin, Arrasateko apaiza eta euskaltzalea (j. 1875).
• José María Urkijo Ibarra, bizkaitar politikaria, industria-gizona eta kazetaria.
• Jose Otaño, nafar elizgizona, irakaslea eta organo-jotzailea (j. 1898).
• Jose Zabala Arana, bizkaitar idazlea (j. 1894).
• Martina Ezkurra, Ilarregiko sendalaria, nafar sendalaria (j. 1841).
• Martin Lekuona, gipuzkoar idazlea (j. 1907).
• Mauro Ortiz de Urbina Uribarren, arabar margolaria (j. 1887).
• Vicente Fatrás, bizkaitar politikaria (j. 1872).
• Carlos José Solórzano, Nikaraguako presidentea (j. 1860).
• José Gafo, espainiar apaiz eta politikaria (j. 1881).

Nobel saridunak:

• Fisika: Victor Franz Hess, Carl David Anderson
• Kimika: Peter Debye
• Literatura: Eugene O'Neill
• Medikuntza: Sir Henry Hallett Dale, Otto Loewi
• Bakea: Carlos Saavedra Lamas

---

Agintariak

[[Fitxategi:Kanada|10x10px|1936|link=]]

[[Fitxategi:Errusia|10x10px|1936|link=]]

Munduko agintariak 1936. urtean

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: 1936