1995
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rok 1995 / MCMXCV
stulecia: XIX wiek ~ XX wiek ~ XXI wiek
dziesięciolecia: 1960–1969 • 1970–1979 • 1980–1989 • 1990–1999 • 2000–2009 • 2010–2019
lata: 1985 « 1990 « 1991 « 1992 « 1993 « 1994 « 1995 » 1996 » 1997 » 1998 » 1999 » 2000 » 2005
Wydarzenia w Polsce[edytuj]
- 1 stycznia
- denominacja złotego o cztery zera (w proporcji 10 000/1).
- utworzono Magurski Park Narodowy.
- 8 stycznia – odbył się III finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.
- 9 stycznia – premiera filmu fabularnego Spis cudzołożnic w reżyserii Jerzego Stuhra.
- 14 lutego – pogrzeb szczątków króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w katedrze św. Jana w Warszawie.
- 24 lutego – w Instytucie Badań Jądrowych w Otwocku-Świerku wyłączono pierwszy polski badawczy reaktor jądrowy EWA.
- 28 lutego:
- powstał Związek Szlachty Polskiej – pierwsza powojenna organizacja szlachecka w Polsce.
- założono Muzeum Zabawek w Karpaczu.
- Marzec – uruchomiono pierwszy w Polsce portal internetowy Wirtualna Polska.
- 1 marca – odwołanie przez sejm Waldemara Pawlaka z funkcji premiera.
- 7 marca – Józef Oleksy został premierem Polski.
- 21 marca – rozpoczęła działalność Canal+, pierwsza w Polsce płatna stacja telewizyjna.
- 22 marca – premiera filmu Faustyna.
- 25 marca – swoje nadawanie rozpoczęło Radio Jasna Góra.
- 29 marca – powstała Rada Etyki Mediów.
- 7 kwietnia – otwarto pierwszą linię warszawskiego metra od Kabat do Politechniki.
- 17 kwietnia – Gdańsk Strzyża – doszło do wybuchu gazu w budynku mieszkalnym przy ul. Wojska Polskiego, zginęły 22 osoby.
- 18 kwietnia – w Gdańsku wysadzono w powietrze blok mieszkalny uszkodzony w wyniku wybuchu gazu dzień wcześniej.
- 27 kwietnia – premiera filmu Polska śmierć.
- 3 maja – Polska i Arabia Saudyjska nawiązały stosunki dyplomatyczne.
- 8 maja – ukazał się debiutancki album Edyty Górniak Dotyk.
- 20 maja – Tomasz Gollob wygrał we Wrocławiu inauguracyjne zawody żużlowe z cyklu Grand Prix, który zastąpił jednodniowe indywidualne mistrzostwa świata.
- 22 maja – z jednodniową pielgrzymką do Polski przybył papież Jan Paweł II, odprawił mszę w Skoczowie i uczestniczył w krótkich spotkaniach z wiernymi w Bielsku-Białej i Żywcu.
- 31 maja – premiera filmu sensacyjnego Prowokator w reżyserii Krzysztofa Langa.
- 1 czerwca – Legia Warszawa po wygranym meczów z Rakowem Częstochowa zdobyła 6. tytuł Mistrza Polski w Piłce Nożnej.
- 15-16 lipca – w Czymanowie nad Jeziorem Żarnowieckim odbyła się pierwsza edycja Przystanku Woodstock zorganizowanego przez Jerzego Owsiaka.
- 3 sierpnia – rozpoczął się Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego „Zegrze ’95””.
- 16 sierpnia – Anna Brzezińska ustanowiła rekord Polski w biegu na 3000 m wynikiem 8.44,05 s.
- 31 sierpnia – zlikwidowano ostatnie linie trolejbusowe w Warszawie.
- 11 września – w KWK „Polska Wirek” w Rudzie Śląskiej wskutek tąpnięcia zginęło 5 górników. 4 żywych wydobyto po 5 dobach.
- 13 września – Legia Warszawa jako pierwszy polski klub piłkarski wystąpiła w fazie grupowej Ligi Mistrzów, wygrywając u siebie z Rosenborg BK 3:1.
- 17 września – w Warszawie odsłonięto pomnik Poległym i Pomordowanym na Wschodzie.
- 27 września – odsłonięto Pomnik Żegoty w Warszawie.
- 29 września – utworzono Euroregion Bug.
- 1 października – rozpoczął się XIII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
- 10 października – na granicy z Ukrainą otwarto drogowe przejście graniczne Zosin-Uściług.
- 18 października – Ministerstwo Łączności ogłosiło przetarg związany z możliwością wybudowania dwóch sieci komórkowych w standardzie GSM.
- 4 listopada – do polskiej procedury karnej wprowadzono instytucję świadka incognito.
- 5 i 19 listopada – w wyborach prezydenckich wygrał Aleksander Kwaśniewski.
- 7 listopada – powstał Polski Związek Felinologiczny.
- 9 listopada – na antenie TVP1 wyemitowano premierowy odcinek serialu sensacyjnego Ekstradycja.
- 14 listopada – podpisano umowę o założeniu spółki Daewoo-FSO.
- 22 listopada – rozpoczęła się dystrybucja powszechnych świadectw udziałowych.
- 30 listopada – lotnisko Kraków-Balice otrzymało imię Jana Pawła II.
- 1 grudnia – Władysław Bartoszewski został odznaczony przez prezydenta Lecha Wałęsę Orderem Orła Białego.
- 14 grudnia – odbyła się premiera filmu Tato w reżyserii Macieja Ślesickiego.
- 21 grudnia – początek „sprawy Oleksego”, informacja Andrzeja Milczanowskiego o posiadaniu materiałów świadczących o współpracy premiera Oleksego ze służbami specjalnymi byłego ZSRR i Rosji.
- 22 grudnia – koniec prezydentury Lecha Wałęsy.
- 23 grudnia – zaprzysiężono Aleksandra Kwaśniewskiego na urząd Prezydenta RP.
- 24 grudnia – okręt szkolny Marynarki Wojennej „ORP Iskra” po 158 dniach żeglugi, jako pierwsza jednostka pod wojenną banderą, opłynął kulę ziemską, pokonując 24 706 Mm (do portu macierzystego – Gdyni, powrócił 10 lutego 1996).
Wydarzenia na świecie[edytuj]
- 1 stycznia:
- działalność rozpoczęła Światowa Organizacja Handlu (WTO).
- Francja objęła prezydencję w Radzie Unii Europejskiej.
- czwarte rozszerzenie Unii Europejskiej. Krajami przystępującymi były Austria, Szwecja i Finlandia.
- 6 stycznia:
- w stolicy Filipin Manili, w wyniku pożaru mieszkania zajmowanego przez terrorystów odkryto i udaremniono spisek na życie Jana Pawła II oraz operację „Bojinka”, przewidującą wysadzenie 11 samolotów pasażerskich nad Pacyfikiem.
- w katastrofie lotniczej zginął dowódca sił lotniczych Iranu Mansour Sattari i 12 innych oficerów.
- 7 stycznia – została powołana metropolia hamburska.
- 10 stycznia – rozpoczęły się Światowe Dni Młodzieży w Manili na Filipinach.
- 11 stycznia:
- papież Jan Paweł II rozpoczął wizytę na Filipinach.
- w katastrofie samolotu DC-9 w kolumbijskim mieście Cartagena de Indias zginęło 51 osób.
- 17 stycznia:
- silne trzęsienie ziemi nawiedziło Kobe w Japonii. Zginęły 6434 osoby.
- we Włoszech powstał rząd Lamberta Diniego.
- 19 stycznia – I wojna czeczeńska: armia rosyjska zdobyła pałac prezydencki w Groznym.
- 20 stycznia:
- Jean-Claude Juncker został premierem Luksemburga.
- oddano do użytku Pont de Normandie – most wantowy łączący miasta Hawr i Honfleur, najwyższy podwieszany most w Europie.
- 22 stycznia – 19 Izraelczyków zginęło, a 69 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym dwóch członków Islamskiego Dżihadu na przystanku autobusowym w Beit Lid.
- 25 stycznia:
- wystrzelona z północnej Norwegii rakieta z amerykańską sondą badawczą wywołała alarm rosyjskiej obrony antybalistycznej i nieomal doprowadziła do wybuchu III wojny światowej.
- Jacques Santer objął urząd przewodniczącego Komisji Europejskiej.
- podczas meczu piłki nożnej Premiership Manchester United F.C. – Crystal Palace Éric Cantona zaatakował jednego z fanów Crystal Palace.
- 30 stycznia – 42 osoby zginęły, ponad 400 zostało rannych w wybuchu samochodu-pułapki w Algierze.
- 10 lutego:
- Łotwa została przyjęta do Rady Europy.
- ekwadorskie myśliwce zestrzeliły 3 z 5 maszyn peruwiańskich, które naruszyły przestrzeń powietrzną Ekwadoru.
- premiera filmu Szybcy i martwi.
- 15 lutego – haker Kevin Mitnick został aresztowany przez FBI.
- 21 lutego:
- Białoruś i Rosja podpisały Umowę o przyjaźni, dobrosąsiedztwie i współpracy.
- 96 fundamentalistów islamskich zginęło podczas dwudniowego buntu w więzieniu Serkadji w Algierze.
- amerykański miliarder Steve Fossett po wylądowaniu w Kanadzie został pierwszym człowiekiem, który samotnie przeleciał balonem nad Pacyfikiem.
- 23 lutego – Izrael i Tanzania wznowiły stosunki dyplomatyczne, zerwane w 1973 roku.
- 24 lutego – w Singapurze aresztowano 69 Świadków Jehowy za ich przekonania religijne.
- 25 lutego – w zamachu bombowym na pociąg przewożący żołnierzy w indyjskim stanie Assam zginęło 27 osób.
- 26 lutego – upadł brytyjski Barings Bank.
- 1 marca – powstał portal internetowy Yahoo!
- 2 marca – w Somalii zakończyła się operacja pokojowa ONZ UNOSOM II.
- 10 marca – Konstandinos Stefanopulos został prezydentem Grecji.
- 14 marca:
- leżące w północnej Afryce hiszpańskie miasta Ceuta i Melilla uzyskały autonomię.
- Norman Thagard został pierwszym amerykańskim astronautą wystrzelonym w kosmos na pokładzie rosyjskiego statku (Sojuz TM-21).
- 16 marca – stan Missisipi ratyfikował znoszącą niewolnictwo 13. poprawkę do konstytucji USA.
- 17 marca – parlament Ukrainy uchwalił ustawę o statusie Krymu, uchylającą konstytucję z 1992 roku i znoszącą urząd prezydenta Krymu.
- 20 marca – japońska sekta religijna Aum Shinrikyo dokonała zamachu w tokijskim metrze, zginęło 12 osób, ponad 5,5 tysiąca zostało podtrutych.
- 22 marca – ze stacji Mir powrócił rosyjski kosmonauta Walerij Polakow, ustanawiając rekord najdłuższego pobytu w kosmosie (437,7 dnia).
- 24 marca – japoński zdalnie sterowany robot Kaikō zszedł na dno Rowu Mariańskiego na Pacyfiku, wykonując najdokładniejszy do dnia dzisiejszego pomiar jego głębokości (10 911 m).
- 25 marca – Jan Paweł II wydał encyklikę Evangelium vitae.
- 26 marca – zniesiono kontrolę na wewnętrznych granicach obszaru Schengen.
- 27 marca:
- prezydent RPA Nelson Mandela odwołał swą żonę Winnie ze stanowiska wicepremiera.
- odbyła się 67. ceremonia wręczenia Oscarów.
- 31 marca – Rumunia: 60 osób zginęło w katastrofie należącego do linii TAROM Airbusa A310-324.
- 3 kwietnia – została utworzona rosyjska Federalna Służba Bezpieczeństwa.
- 5 kwietnia – w Izraelu wystrzelono pierwszą rakietę nośną Shavit-1.
- 7 kwietnia – po dziewięcioletniej rekonstrukcji otwarto Galerię Tretiakowską w Moskwie.
- 7/8 kwietnia – I wojna czeczeńska: w nocy rosyjscy żołnierze dokonali masakry około 100 mieszkańców wsi Samaszki.
- 9 kwietnia:
- prezydent Peru Alberto Fujimori został wybrany na drugą kadencję.
- Karekin I Sarkisjan został intronizowany na patriarchę Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego.
- 13 kwietnia – w Finlandii powstał pierwszy rząd Paava Lipponena.
- 17 kwietnia – Tiit Vähi został premierem Estonii.
- 19 kwietnia – w Oklahoma City doszło do zamachu bombowego na budynek administracji federalnej: zginęło 168 osób, a ponad 680 zostało rannych.
- 20 kwietnia – szczątki Marii Skłodowskiej-Curie i Pierre’a Curie zostały uroczyście przeniesione do Panteonu w Paryżu.
- 21 kwietnia:
- Izrael został członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO).
- założono giełdę papierów wartościowych w Bukareszcie.
- premiera filmu Ja cię kocham, a ty śpisz.
- 23 kwietnia – w I turze wyborów prezydenckich we Francji zwyciężył Jacques Chirac przed Lionelem Jospinem.
- 27 kwietnia – został utworzony Wspólnotowy Urząd Ochrony Odmian Roślin (CPVO).
- 28 kwietnia – minister spraw zagranicznych Władysław Bartoszewski wygłosił przemówienie podczas uroczystej sesji Bundestagu i Bundesratu w Bonn, zwołanej z okazji 50. rocznicy zakończenia II wojny światowej.
- 29 kwietnia – 95% głosujących w referendum obywateli Kazachstanu poparło przedłużenie kadencji prezydenta Nursułtana Nazarbajewa do 2000 roku.
- 30 kwietnia – prezydent USA Bill Clinton ogłosił zakaz inwestycji i handlu z Iranem.
- 1 maja – wojna w Chorwacji: chorwacka armia i policja wkroczyły do zachodniej Slawonii i w ciągu kilku dni zajęły całe jej terytorium, zabijając około 200 Serbów.
- 2 maja – wojna w Chorwacji: dzień po rozpoczęciu chorwackiej inwazji na zachodnią Slawonię Serbowie dokonali ostrzału Zagrzebia, w wyniku którego zginęło 7 osób, a 175 zostało rannych.
- 7 maja – Jacques Chirac wygrał wybory prezydenckie we Francji.
- 8 maja – prezydent USA Bill Clinton podpisał dekret nakładający embargo na handel z Iranem.
- 10 maja – John Deutch został dyrektorem CIA.
- 12 maja – premiera thrillera Karmazynowy przypływ w reżyserii Tony’ego Scotta.
- 13 maja – w Dublinie odbył się 40. Konkurs Piosenki Eurowizji.
- 14 maja:
- urzędujący prezydent Argentyny Carlos Saúl Menem został wybrany na II kadencję.
- Tenzin Gjaco – Dalajlama XIV – uznał sześcioletniego Gendun Czokji Nimę za jedenaste wcielenie Panczenlamy.
- biało-czerwono-biała flaga Białorusi została w wyniku referendum zastąpiona sztandarem nawiązującym do czasów BSRR.
- 16 maja – został aresztowany Shōkō Asahara, założyciel i duchowy przywódca sekty Aum Shinrikyō (Najwyższa Prawda), odpowiedzialnej m.in. za dokonanie ataku gazowego w tokijskim metrze w dniu 20 marca 1995 roku.
- 17 maja – Jacques Chirac został zaprzysiężony na urząd prezydenta Francji.
- 18 maja:
- Alain Juppé został premierem Francji.
- cierpiący na zaburzenia psychiczne były żołnierz Shawn Nelson uprowadził z arsenału Gwardii Narodowej w San Diego w Kalifornii czołg M60 Patton i wyjechał nim na ulice miasta, niszcząc pojazdy, słupy elektryczne, hydranty itp. Po utknięciu czołgu na betonowym murze dzielącym pasy autostrady porywacz został zastrzelony przez policję.
- powstała nikaraguańska partia polityczna Movimiento Renovador Sandinista (MRS).
- premiera filmu historycznego Braveheart. Waleczne serce w reżyserii Mela Gibsona.
- 21 maja – papież Jan Paweł II kanonizował w Ołomuńcu Jana Sarkandra i Zdzisławę z Lemberka.
- 23 maja – Marek Kamiński i Wojciech Moskal jako pierwsi Polacy dotarli do bieguna północnego.
- 25 maja – papież Jan Paweł II wydał encyklikę Ut unum sint.
- 27 maja – amerykański aktor Christopher Reeve w wyniku obrażeń odniesionych po upadku z konia został całkowicie sparaliżowany.
- 28 maja:
- minister spraw zagranicznych Bośni i Hercegowiny Irfan Ljubijankić zginął w śmigłowcu zestrzelonym przez Serbów koło Bihacia.
- w trzęsieniu ziemi, które nawiedziło miasto Nieftiegorsk, na północy rosyjskiego Sachalina, zginęło 2040 osób.
- 2 czerwca – serbska obrona przeciwlotnicza zestrzeliła nad Bośnią amerykański samolot F-16. Pilot Scott O’Grady katapultował się i spędził 6 dni na terytorium wroga.
- 5 czerwca – na JILA w Boulder po raz pierwszy zaobserwowano nowy stan materii tzw. kondensat Bosego-Einsteina, dokonali tego fizycy Eric Cornell i Carl Wieman.
- 8 czerwca – Rasmus Lerdorf udostępnił publicznie kod źródłowy PHP.
- 14 czerwca – czeczeńscy terroryści przeprowadzili atak na Budionnowsk.
- 19 czerwca – czeczeńscy terroryści pod osłoną zakładników opuścili Budionnowsk w Kraju Stawropolskim, w którym od ataku na miasto 14 czerwca przetrzymywali w szpitalu około 2 tys. osób.
- 27 czerwca – Hamad ibn Chalifa Al Sani w wyniku przewrotu pałacowego został emirem i premierem Kataru.
- 29 czerwca:
- w ramach programu Shuttle-Mir amerykański prom kosmiczny Atlantis po raz pierwszy połączył się z rosyjską stacją orbitalną Mir.
- 501 osób zginęło po runięciu galerii handlowej Sampoong w Seulu.
- 1 lipca – Hiszpania objęła prezydencję w Radzie Unii Europejskiej
- 11 lipca:
- Srebrenica: masakra ludności bośniackiej.
- Stany Zjednoczone i Wietnam nawiązały pełne stosunki dyplomatyczne.
- 12 lipca – w Nicei, Algierczyk Noureddine Morceli ustanowił rekord świata w biegu na 1500 m (3.27,37 s.)
- 12-16 lipca – w Srebrenicy miała miejsce masakra ludności bośniackiej.
- 17 lipca – system nawigacji satelitarnej GPS, czyli Global Positioning System osiągnął pełną operatywność (Full Operational Capability).
- 18 lipca – przebudził się wulkan Soufrière Hills na wyspie Montserrat na Morzu Karaibskim.
- 22 lipca – w Hechtel, Portugalka Fernanda Ribeiro ustanowiła rekord świata w biegu na 5000 m (14.36,45 s.)
- 23 lipca – została odkryta Kometa Hale’a-Boppa, którą można było obserwować gołym okiem od maja 1996 do grudnia 1997 roku, dwa razy dłużej niż poprzednią rekordzistkę, Wielką Kometę z 1811.
- 24 lipca – Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii oskarżył przywódców bośniackich Serbów Radovana Karadžicia i Ratko Mladicia o ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne.
- 25 lipca – 8 osób zginęło, 80 zostało rannych w zamachu bombowym w paryskim metrze.
- 26 lipca – przedstawiciele krajów Unii Europejskiej podpisali w Brukseli konwencję o Europejskiej Agencji Policyjnej tzw. EUROPOL.
- 28 lipca – Wietnam został przyjęty do Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN).
- 4 sierpnia – wojna w Chorwacji: wojska chorwackie rozpoczęły operację „Burza”, w celu zlikwidowania Republiki Serbskiej Krajiny.
- 5 sierpnia:
- wojna w Chorwacji: siły chorwackie podczas Operacji Burza zdobyły będące w serbskich rękach miasto Knin. Data zdobycia Knina jest w Chorwacji obchodzona jako Dzień Zwycięstwa.
- uchwalono konstytucję Armenii.
- 7 sierpnia – Brytyjczyk Jonathan Edwards, podczas odbywających się w Göteborgu mistrzostw świata w lekkoatletyce, po raz pierwszy pokonał barierę 18 metrów w trójskoku, ustanawiając rekord świata wynikiem 18,16 m, a następnie 18,29 m.
- 9 sierpnia – 65 osób zginęło zginęło w katastrofie Boeinga 737 w Salwadorze.
- 11 sierpnia:
- dokonano oblotu brazylijskiego samolotu pasażerskiego Embraer ERJ 145.
- w Göteborgu, Amerykanka Kim Batten ustanowiła rekord świata w biegu na 400 m ppł. (52,61 s.)
- 16 sierpnia:
- w Zurychu Kenijczyk Moses Kiptanui ustanowił rekord świata w biegu na 3000 m przeszk. (7.59,18 s.)
- w Zurychu Etiopczyk Haile Gebrselassie ustanowił rekord świata w biegu na 5000 m (12.44,39 s.)
- 20 sierpnia – w zderzeniu pociągów w indyjskim mieście Ferozabad (stan Uttar Pradesh) zginęło 305 osób, a 344 zostały ranne.
- 22 sierpnia – Negasso Gidada został prezydentem Etiopii.
- 24 sierpnia:
- oficjalna premiera systemu Microsoft Windows 95.
- została uchwalona konstytucja Gruzji.
- 25 sierpnia:
- dokonano oblotu Airbusa A319.
- premiera filmu Desperado.
- 28 sierpnia – wojna w Bośni: pociski serbskie trafiły w targowisko w Sarajewie zabijając 35 osób, raniąc 85.
- 29 sierpnia – doszło do nieudanego zamachu na prezydenta Gruzji Eduarda Szewardnadze.
- 30 sierpnia:
- wojna w Bośni: wojska NATO i ONZ rozpoczęły ataki na oblegających Sarajewo Serbów (militarna operacja Deliberate Force).
- Kazachstan przyjął w referendum konstytucję.
- 2 września – w Cleveland otwarto muzeum Rock and Roll Hall of Fame.
- 3 września – został założony portal aukcyjny eBay.
- 4-15 września – w Pekinie obradowała IV Światowa Konferencja w sprawie Kobiet pod egidą ONZ.
- 5 września – Francja przeprowadziła pierwszą z serii kontrowersyjnych prób jądrowych na atolu Mururoa.
- 11 września – w południowej wieży nowojorskiego WTC rozpoczął się mecz o szachowe mistrzostwo świata, między Garri Kasparowem z Rosji a Viswanathanem Anandem z Indii.
- 13 września – amerykańska telewizja CBS wyemitowała pierwszy odcinek serialu obyczajowego Central Park West.
- 19 września – The Washington Post i The New York Times opublikowały „Manifest” Theodore’a Kaczynskiego, znanego jako „Unabomber”.
- 21 września – w świątyniach hinduistycznych na całym świecie figury bóstw pochłaniały ofiarowywane im mleko, tzw. cud mleka.
- 22 września – premiera filmu Siedem.
- 3 października:
- O.J. Simpson został uniewinniony od zarzutu morderstwa swej byłej żony Nicole i jej przyjaciela.
- w Skopje prezydent Macedonii Kiro Gligorow został ciężko ranny w zamachu bombowym.
- 5 października – przyjęto flagę Macedonii.
- 6 października – odkryto planetę pozasłoneczną 51 Pegasi b.
- 12 października – wojna w Bośni: podpisano zawieszenie broni.
- 16 października – otwarto Skye Bridge łączący wybrzeże Szkocji z wyspą Skye.
- 20 października – wskutek skandalu korupcyjnego Willy Claes został zmuszony do dymisji ze stanowiska Sekretarza Generalnego NATO.
- 23 października – Stany Zjednoczone uznały Jerozolimę jako stolicę Izraela.
- 25 października:
- premiera filmu Underground.
- przeprowadzono pierwsze próbne wystrzelenie rosyjskiego pocisku balistycznego Iskander.
- 27 października – Łotwa złożyła wniosek o przyjęcie do UE.
- 30 października – separatyści z Quebecu przegrali minimalnie referendum w sprawie oderwania prowincji od Kanady.
- 4 listopada – premier Izraela Icchak Rabin został zastrzelony w Tel-Awiwie przez żydowskiego nacjonalistę.
- 5 listopada – po zamordowaniu Icchaka Rabina premierem Izraela został po raz drugi Szimon Peres.
- 9 listopada – Macedonia i Ukraina zostały przyjęte do Rady Europy.
- 10 listopada – Nigeria: powieszono skazanego przez władze na karę śmierci opozycyjnego pisarza Kena Saro-Wiwę i 8 innych bojowników o prawa mniejszości etnicznych.
- 11 listopada – uruchomiono metro w Bilbao.
- 13 listopada:
- 20 listopada – założono Park Narodowy Cabañeros w Hiszpanii.
- 21 listopada:
- parafowano Układ z Dayton, kończący wojnę domową w byłej Jugosławii.
- Argentyna wydała Włochom byłego kapitana SS Ericha Priebke, oskarżonego o kierowanie masakrą 335 Włochów w jaskiniach pod Rzymem w 1944 roku.
- 22 listopada:
- premiera Toy Story, pierwszego pełnometrażowego filmu animowanego zrealizowanego całkowicie przy użyciu techniki komputerowej.
- Colin McRae został najmłodszym rajdowym mistrzem świata.
- 26 listopada – Eduard Szewardnadze został prezydentem Gruzji.
- 2 grudnia – na orbitę okołosłoneczną została wyniesiona amerykańsko-europejska sonda badawcza SOHO.
- 3 grudnia – Kamerun: 72 osoby zginęły w katastrofie należącego do Cameroon Airlines Boeinga 737.
- 5 grudnia:
- Javier Solana został zaprzysiężony na sekretarza generalnego NATO.
- w katastrofie azerskiego samolotu Tu-134B pod Nachiczewanem zginęły 54 osoby.
- 7 grudnia:
- NASA: sonda Galileo dotarła do Jowisza.
- 98 osób zginęło w katastrofie samolotu Tu-154B w Kraju Chabarowskim (Rosja).
- 8 grudnia – doszło do wycieku 2-3 ton płynnego sodu w japońskiej eksperymentalnej elektrowni jądrowej Monju.
- 14 grudnia – w Paryżu podpisano układ z Dayton, kończący wojnę w byłej Jugosławii.
- 15 grudnia:
- Europejski Trybunał Sprawiedliwości wydał orzeczenie w tzw. sprawie Bosmana.
- premiery filmów: Gorączka i Jumanji.
- 17 grudnia – odbyły się wybory parlamentarne w Rosji.
- 18 grudnia – 141 osób zginęło w katastrofie samolotu Lockheed L-188 C w Angoli.
- 20 grudnia:
- NATO rozpoczęło operację IFOR w Bośni i Hercegowinie.
- 160 osób zginęło w górach na północ od Cali w Kolumbii w katastrofie należącego do American Airlines Boeinga 757.
- 21 grudnia – Betlejem przeszło pod administrację palestyńską.
- 24 grudnia – została przyjęta w referendum konstytucja Naddniestrza.
- 27 grudnia:
- Marek Kamiński jako pierwszy Polak zdobył Biegun Południowy.
- premiera filmu 12 małp.
- 29 grudnia – uruchomiono metro w Dniepropetrowsku na Ukrainie.
Urodzili się[edytuj]
- 2 stycznia
- Antonio José, hiszpański piosenkarz
- Aleksandra Lach, polska szachistka
- 4 stycznia – María Isabel, hiszpańska piosenkarka
- 27 stycznia – Ülvi Bacarani, azerski szachista
- 31 stycznia – Nina Sublatti, gruzińska piosenkarka urodzona w Rosji, reprezentantka Gruzji w 60. Konkursie Piosenki Eurowizji
- 2 lutego – Arfa Karim, pakistańska programistka (zm. 2012)
- 8 lutego – Jordan Todosey, kanadyjska aktorka
- 10 lutego – Faik Yüksel, turecki skoczek narciarski
- 11 lutego – Maciej Musiał, polski aktor
- 7 marca – Urša Bogataj, słoweńska skoczkini narciarska
- 13 marca – Mikaela Shiffrin, amerykańska narciarka alpejska
- 20 marca – Dominik Mayländer, niemiecki skoczek narciarski
- 22 marca – Monika Błachnio, polska aktorka
- 25 marca – Elias Tollinger, austriacki skoczek narciarski
- 28 marca – Killian Peier, szwajcarski skoczek narciarski
- 12 kwietnia – Bartosz Zmarzlik, polski żużlowiec
- 17 kwietnia – Patrick Streitler, austriacki skoczek narciarski
- 19 kwietnia – Susanna Forsström, fińska skoczkini narciarska
- 11 maja – Sachia Vickery, amerykańska tenisistka
- 12 maja
- Luke Benward, amerykański aktor, piosenkarz
- Kenton Duty, amerykański aktor
- Mariusz Stępiński, polski piłkarz
- 15 maja – Jakub Wolny, polski skoczek narciarski
- 21 maja – Adrian Cyfer, polski żużlowiec
- 24 maja – Józef Wacław z Liechtensteinu, najstarszy syn następcy tronu Liechtensteinu, księcia Aloisa
- 19 czerwca – Blake Woodruff, amerykański aktor
- 23 czerwca – Paweł Przedpełski, polski żużlowiec
- 4 lipca – Johann André Forfang, norweski skoczek narciarski
- 9 lipca – Georgie Henley, brytyjska aktorka
- 19 lipca – Marija Pasieka, rosyjska gimnastyczka
- 4 sierpnia – Nicholas Mattoon, amerykański skoczek narciarski
- 24 sierpnia – Mats Søhagen Berggaard, norweski skoczek narciarski
- 28 sierpnia – Andreas Wellinger, niemiecki skoczek narciarski
- 5 września – Caroline Sunshine, amerykańska aktorka
- 27 września – Michał Włodarczyk, polski aktor
- 3 października – Jay Andrijic, australijski tenisista
- 21 października – Dariusz Formella, polski piłkarz
- 25 października – Conchita Campbell, amerykańska aktorka
- 31 października – Mateo Arias, amerykański aktor
- 12 listopada – Philipp Aschenwald, austriacki skoczek narciarski
- 13 listopada – Stella Hudgens, amerykańska aktorka
- 16 listopada – Noah Gray-Cabey, amerykański aktor
- 18 listopada – Adam Ruda, polski skoczek narciarski
- 19 listopada - Kacper Filipiak, polski snookerzysta, mistrz Polski w snookerze 2014
- 29 listopada – Laura Marano, amerykańska aktorka
- 30 listopada – Victoria Duval, amerykańska tenisistka
- 13 grudnia – Emilee Anderson, amerykańska skoczkini narciarska
- 24 grudnia
- Anett Kontaveit, estońska tenisistka
- Phillip Sjøen, norweski skoczek narciarski
- 29 grudnia – Ross Lynch, amerykański aktor, piosenkarz
Zmarli[edytuj]
- 7 stycznia – Murray Rothbard, amerykański ekonomista (ur. 1926)
- 15 stycznia – Andrzej Krasicki, polski aktor (ur. 1918)
- 18 stycznia – Adolf Butenandt, niemiecki biochemik (ur. 1903)
- 23 stycznia – Halina Billing-Wohl, polska aktorka i pedagog (ur. 1916)
- 27 stycznia – Jan Walter, polski duchowny luterański, senior diecezji warszawskiej (ur. 1934)
- 2 lutego – Donald Pleasence, amerykański aktor (ur. 1919)
- 8 lutego:
- Józef Maria Bocheński, logik i filozof (ur. 1902)
- Maria Klimowicz, polska lekarka, działaczka społeczna (ur. 1941)
- 9 lutego – J. William Fulbright, amerykański polityk (ur. 1905)
- 16 lutego – Prof. Wiktor Dega, uczony, ortopeda, pierwszy kawaler Orderu Uśmiechu (ur. 1896)
- 1 marca
- Georges J. F. Köhler, niemiecki biolog, laureat Nagrody Nobla (ur. 1946)
- Władisław Listjew, rosyjski dziennikarz, prezenter i dyrektor ORTV (ur. 1956)
- 4 marca – Matt Urban, amerykański wojskowy polskiego pochodzenia, uczestnik II wojny światowej (ur. 1919)
- 6 marca – Barbara Kwiatkowska-Lass, aktorka filmowa (ur. 1940)
- 7 marca – Paul-Émile Victor, francuski etnolog, badacz polarny, podróżnik i pisarz (ur. 1907)
- 11 marca – Jean Bayard, francuski rugbysta, medalista olimpijski (ur. 1897)
- 13 marca – Franciszek Gajowniczek, polski żołnierz, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, oddał za niego życie Maksymilian Maria Kolbe (ur. 1901)
- 17 marca – Robert Monroe, amerykański parapsycholog, badacz zjawiska OOBE (ur. 1915)
- 26 marca – Eazy-E, amerykański raper, ojciec chrzestny gangsta rapu (ur. 1963)
- 29 marca – Jimmy McShane, północnoirlandzki tancerz, frontman grupy Baltimora, zmarł na AIDS (ur. 1957)
- 31 marca – Selena, meksykańsko-amerykańska piosenkarka, zmarła wskutek wykrwawienia się przez ranę postrzałową (ur. 1971)
- 2 kwietnia – Hannes Alfvén szwedzki noblista w dziedzinie fizyki (ur. 1908)
- 10 kwietnia – Morarji Desai (hindi मोरारजी देसाई), indyjski polityk, premier Indii (ur. 1896)
- 25 kwietnia – Ginger Rogers, aktorka i tancerka amerykańska (ur. 1911)
- 26 kwietnia – Hanna Ożogowska, polska prozaiczka, poetka i tłumaczka literatury rosyjskiej, niemieckiej i włoskiej (ur. 1904)
- 4 maja – Lidia Kłobucka, śpiewaczka solistka teatru Roma, uczennica Ady Sari (ur. 1932)
- 5 maja – Michaił Botwinnik (ros. Михаил Моисеевич Ботвинник), rosyjski szachista (ur. 1911)
- 12 maja – Giorgio Belladonna, włoski brydżysta (ur. 1923)
- 26 maja – Piotr Malinowski, ratownik tatrzański, taternik, alpinista (ur. 1944)
- 14 czerwca – Roger Zelazny, amerykański pisarz (ur. 1937)
- 15 czerwca – John Vincent Atanasoff, amerykański inżynier-informatyk bułgarskiego pochodzenia, twórca elektronicznego komputera (ur. 1903)
- 20 czerwca – Emil Cioran, pisarz rumuński (ur. 1911)
- 23 czerwca – Jonas Salk, amerykański lekarz, biolog, odkrywca szczepionki przeciwko polio (ur. 1914)
- 25 czerwca – Ernest Walton, irlandzki fizyk, laureat Nagrody Nobla w 1951 (ur. 1903)
- 26 czerwca – Kazimierz Wichniarz, polski aktor (ur. 1915)
- 29 czerwca – Lana Turner, amerykańska aktorka (ur. 1921)
- 30 czerwca – Gieorgij Bieriegowoj, radziecki kosmonauta (ur. 1921)
- 13 lipca – Július Andráši, słowacki taternik, alpinista (ur. 1925)
- 16 lipca – Ahmad Mari, egipski aktor filmowy (ur. 1942)
- 17 lipca – Jerzy Michotek, polski aktor i piosenkarz (ur. 1921)
- 18 lipca – Fabio Casartelli, włoski kolarz szosowy, mistrz olimpijski (ur. 1970)
- 27 lipca – Jerzy Mrzygłód, polski dziennikarz, sprawozdawca sportowy (ur. 1929)
- 30 lipca – Aleksander Bardini, aktor, reżyser i pedagog (ur. 1913)
- 11 sierpnia – Marek Gajewski, polski, lektor, spiker i aktor, prezenter i dziennikarz TVP (ur. 1945)
- 13 sierpnia – Bruce Grant, nowozelandzki narciarz alpejski i alpinista, olimpijczyk (ur. 1963)
- 14 sierpnia – Stanisław Zieliński, polski pisarz (ur. 1917)
- 21 sierpnia – Subramanyan Chandrasekhar, amerykański astrofizyk hinduskiego pochodzenia, laureat Nagrody Nobla (ur. 1910)
- 23 sierpnia – Adam Wiśniewski-Snerg, polski pisarz science fiction (ur. 1937)
- 12 września
- Lubomír Beneš, animator i twórca serialu animowanego Sąsiedzi (ur. 1935)
- Ernest Pohl, polski piłkarz, reprezentant Polski (ur. 1932)
- 14 września – Bogusz Bilewski, polski aktor (ur. 1930)
- 30 września – Marian Muszkat, polski prawnik, specjalista z zakresu prawa międzynarodowego (ur. 1909)
- 7 października – Olga Taussky-Todd, austriacka i czesko-amerykanska matematyczka (ur. 1906)
- 14 października – Irena Popławska, polski historyk sztuki, historyk architektury łódzkiej, profesor Politechniki Łódzkiej (ur. 1924)
- 20 października – Andrzej Woyciechowski, polski dziennikarz, założyciel Radia Zet (ur. 1946)
- 22 października – Kingsley Amis, brytyjski pisarz, poeta, krytyk literacki (ur. 1922)
- 26 października – Wilhelm Freddie, duński malarz (ur. 1909)
- 4 listopada
- Gilles Deleuze, francuski filozof (ur. 1925)
- Icchak Rabin, premier Izraela (ur. 1922)
- 11 listopada – Koloman Gögh, czeski piłkarz, trener piłkarski, reprezentant Czechosłowacji, mistrz Europy (ur. 1948)
- 19 listopada – Charles Doe, amerykański sportowiec, medalista olimpijski (ur. 1898)
- 21 listopada – Peter Grant, menedżer Led Zeppelin (ur. 1935)
- 27 listopada – Mieczysław Klimaszewski, polski geograf i geomorfolog, działacz państwowy (ur. 1908)
- 2 grudnia – Biem Dudok van Heel, holenderski żeglarz, olimpijczyk (ur. 1917)
- 18 grudnia – Konrad Zuse, niemiecki inżynier, pionier informatyki; konstruktor komputera działającego w systemie binarnym (ur. 1910)
- 25 grudnia
- Emmanuel Levinas, francuski filozof (ur. 1906)
- Dean Martin, amerykański piosenkarz i aktor (ur. 1917)
Zdarzenia astronomiczne[edytuj]
- 15 kwietnia – zaćmienie Księżyca
- 29 kwietnia – obrączkowe zaćmienie Słońca
- 24 października – całkowite zaćmienie Słońca
Nagrody Nobla[edytuj]
- z fizyki – Martin Perl, Frederick Reines
- z chemii – Paul Crutzen, Mario Molina, Sherwood Rowland
- z medycyny – Christiane Nuesslein-Volhard, Eric Wieschaus, Edward B. Lewis
- z literatury – Seamus Heaney
- nagroda pokojowa – Józef Rotblat i kierowany przez niego ruch Pugwash
- z ekonomii – Robert Lucas
Święta ruchome[edytuj]
- Tłusty czwartek: 23 lutego
- Ostatki: 28 lutego
- Popielec: 1 marca
- Niedziela Palmowa: 9 kwietnia
- Wielki Czwartek: 13 kwietnia
- Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa: 14 kwietnia
- Wielki Piątek: 14 kwietnia
- Wielka Sobota: 15 kwietnia
- Wielkanoc: 16 kwietnia
- Poniedziałek Wielkanocny: 17 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 25 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 4 czerwca
- Boże Ciało: 15 czerwca
Zobacz też[edytuj]
|
|||||
