Ο Μάνος Χατζιδάκις θεωρούσε ότι ο λαϊκισμός και ο ελιτισμός είναι εξίσου εχθροί της πολιτικής και του πολιτισμού. Ο ελιτισμός διακρίνεται σε όλους τους πολιτικούς χώρους, από τη δεξιά μέχρι και την αριστερά. Τα φαινόμενα «Μαρίας Αντουανέτας» δεν είναι προνόμιο ενός κόμματος ή παράταξης. Συγκεκριμένα, μια ευάριθμη μερίδα της σοβαρής ελληνικής διανόησης -καθηγητές, δημοσιογράφοι, παντογνώστες δημοσιολόγοι και νάρκισσοι πολιτικοί- αποφαίνονται επιτακτικά: τα εκλογικά αποτελέσματα που δεν τους αρέσουν οφείλονται στο λαϊκισμό και την έλλειψη ορθολογισμού, αφού όσοι ψηφοφόροι επέλεξαν κάτι διαφορετικό από αυτό που τους υποδείχθηκε είναι τουλάχιστον αμόρφωτοι, απαίδευτοι και ανεύθυνοι, θύματα δημαγωγών.
Όταν χάθηκε το Ουισκόνσιν ένιωσα ένα σπασμό στην κοιλιά και ένα μούδιασμα στο κρανίο. Μια απόλυτη σιγή με περίζωσε, και άλλη σκέψη δεν υπήρχε: «Οι κόρες μου, η οικογένειά μου, πρέπει να τις προστατέψω!» Τριάντα-τόσα χρόνια ζω στην Καλιφόρνια, και το σεισμό τον σκέφτομαι που και που. Οι τοίχοι φουσκώνουν σα μπαλόνια, αντικείμενα που συμβόλιζαν τη σταθερότητα της ύπαρξης συντρίβονται, δε βλέπω κανένα γύρω μου, και μυρίζει γκάζι. «Πώς θα αντιδράσω;». Έτσι κάπως την έζησα τη στιγμή του Ουισκόνσιν.
Σήμερα σε έναν σημαντικό αριθμό κρατών δεν υπάρχουν οι ηγέτες που θα εμπνεύσουν τις μάζες, που θα μετριάσουν την πολωτική και διχαστική τάση, που θα αποτελέσουν πυλώνες αξιών με απώτερο στόχο την υλοποίηση του συλλογικού συμφέροντος. Δεν υπάρχει ένας Adenauer στη Γερμανία, ένας Charles De Gaulle στη Γαλλία, ένας Καραμανλής στην Ελλάδα, μια ηγετική προσωπικότητα όπως η Margaret Thatcher στη Βρετανία. Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση πνέει τα λοίσθια οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά δεν υπάρχει ένας ηγέτης που να δώσει την ώθηση και να αναγάγει την ευρωπαϊκή ιδέα σε κύριο στόχο. Δεν υπάρχει ένας Robert Schuman, ένας Jacques Delors, ένας Valéry Giscard d' Estaing, ένας Jean Monnet.
Ένα από τα πρώτα πράγματα που είχε υποσχεθεί ο κ. Trump ήταν να εξαναγκάσει τις μεγάλες αμερικανικές επιχειρήσεις να μεταφέρουν πίσω στις ΗΠΑ την παραγωγή των τεχνολογικών τους προϊόντων από την Κίνα. Κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές, tablets κλπ. Για να το επιτύχει αυτό είχε υποσχεθεί να επιβάλει φόρους/δασμούς στα αμερικανικής τεχνολογίας αλλά κινεζικής κατασκευής προϊόντα. Για να παραχθούν όμως αυτά τα προϊόντα στις ΗΠΑ απαιτούν κάτι το οποίο οι ΗΠΑ αυτή τη στιγμή δε διαθέτουν: σπάνιες γαίες.
Παρ' όλα αυτά, όσες εκτιμήσεις και δηλώσεις κι αν παρατεθούν, γεγονός είναι ότι ο Ντόναλντ Τραμπ ακόμα δεν έχει αναλάβει επισήμως τα καθήκοντά του και δεν έχει καθορίσει ποια πρόσωπα θα αποτελούν το επιτελείο του. Αν ληφθούν υπ' όψιν οι εκτιμήσεις των απανταχού επικριτών του, πιθανότατα να μην έχει αναλογισθεί ούτε καν ο ίδιος το βάρος της ευθύνης που ανέλαβε. Εντός των επομένων δύο μηνών αναμένεται να ειπωθούν και να ανακοινωθούν πολλά, που ενδεχομένως να μην επιβεβαιωθούν ποτέ. Και αν κάτι είναι απόλυτα σίγουρο: Η αβεβαιότητα αυτή θα διατηρηθεί τουλάχιστον μέχρι τις 20 Ιανουαρίου 2017, όταν πλέον ο Τραμπ και το επιτελείο του θα αναλάβουν επίσημα τα καθήκοντά τους στον Λευκό Οίκο.
Με τα χρόνια, σιγά σιγά, φτάσαμε στο ζενίθ. Η Κύπρος μεσουρανούσε. Τα δάνεια καταναλωτικά, επιχειρηματικά, και στεγαστικά ήταν στα ύψη. Το φιλαράκι, μας αγαπούσε, χωρίς κριτήρια και έδινε χρήματα όποτε γινόταν επιθυμητό, χωρίς κατανάγκην την απαίτηση παρουσίασης στοιχείων. Είχε πλήρη εμπιστοσύνη στον επιχειρηματικό κοσμο και στο καταναλωτικό κοινό. Συνέχιζε, να δανειοδοτεί ασύστολα... Και ξαφνικά, ενα όμορφο πρωινό, το παραμύθι τελείωσε. Απο το μια φορά και εναν καιρό, μέχρι το ζήσανε αυτοί καλά και μεις καλύτερα, καταλήξαμε στο ζήσανε αυτοί (τα φιλαράκια) και μεις στον αναπνευστήρα.
Οι γηγενείς κάτοικοι, όπως η φυλή Kamoro, καθημερινά αντιμετωπίζουν την φτώχια, τις αρρώστιες, την καταπίεση και την συνεχή υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Παράλληλα, στα πλαίσια των κυβερνητικών σχεδίων μετεγκατάστασης πληθυσμών της Ινδονησίας από πιο πυκνοκατοικημένες σε πιο αραιοκατοικημένες περιοχές, οι ιθαγενείς Μελανήσιοι χριστιανοί, από το 96% του πληθυσμού του νησιού το 1971, σήμερα αποτελούν μόνο το 48%, ενώ με τον συνεχιζόμενο εποικισμό, το 2020 δεν θα αποτελούν παρά το 29% του πληθυσμού στην περιοχή αυτή.
Ως συντονιστής των «Ελληνικών Οάσεων», της διεπιστημονικής πρωτοβουλίας που έγινε καταλύτης για την ελληνορουμανική αυτή συνεργασία, είχα τη χαρά να επισκεφθώ το εκπληκτικό εργαστήριο Πορσελάνης της Μαριλένας Πατρονικόλα για να ενημερωθώ από συνεργάτη της για τα υψηλής στάθμης εκπαιδευτικά προγράμματα που εκπονούνται με την καλλιτεχνική ευθύνη της δημιουργού. Οι χειροτεχνικές δραστηριότητες μπορούν να πλαισιώσουν αρμονικά τις δραστηριότητες των «La Petite Cantine» στην Αθήνα.
Το βασικό στοιχείο καινοτομίας της επιχείρησής μας είναι η βιωματική εμπειρία. Ο επισκέπτης θα μπορεί επιλέγοντας τα ποικίλα προγράμματα που θα δημιουργηθούν, να ανακαλύψει βιωματικά τη Δημοκρατία μέσα στην Αρχαία Αγορά και τα Βουλευτήρια, την Τέχνη μέσα από παραστάσεις αρχαίου δράματος με αρχαίο κείμενο, την Ιπποκράτεια Διατροφή μέσα στα Ασκληπιεία, τη Σωματική Άσκηση στις παλαίστρες και τα γυμναστήρια και την Πνευματική Εξέλιξη ακούγοντας τις διάφορες φιλοσοφικές σχολές.
Οι αιτίες για όλα αυτά τα «απίθανα να συμβούν» φαινόμενα που αποκτούν παγκόσμιο χαρακτήρα πλέον χρειάζεται να προσδιοριστούν και να αναλυθούν προτού οι εξελίξεις γίνουν μη αναστρέψιμες. Η ταλάντωση των κοινωνιών μεταξύ άκριτα φιλελεύθερων και επικίνδυνα ακραίων συντηρητικών επιλογών αποκτά εμφανώς όλο και μεγαλύτερο εύρος. Τέτοιες ταλαντώσεις είναι συνήθεις σε μεταβατικές περιόδους έντονων οικονομικών αναταράξεων όπως αυτή που τώρα βιώνουμε. Περισσότερο ακόμα και από τις ίδιες τις ακραίες επιλογές των κοινωνιών αξίζει να παρατηρηθεί ότι οι λύσεις που επικρατούν φαίνεται να μην ελέγχονται από «οργανωμένους μηχανισμούς» κομμάτων και μέσων ενημέρωσης.
Σήμερα, η προσέγγιση των πολιτών από τα προοδευτικά κόμματα στη Δύση, είναι αλήθεια ότι δεν γίνεται στο βωμό της εξυπηρέτησης του ατομικού συμφέροντος και της οικονομικής αυτοτέλειας με στόχο τη συλλογική ανάπτυξη. Η οικονομική κρίση στέρησε από τους Δημοκρατικούς στις ΗΠΑ και από τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη τη δυνατότητα να διαμορφώσουν την πολιτική τους στο πλαίσιο της ανάπτυξης και όχι της διαχείρισης της λιτότητας, όπως τελικά συμβαίνει. Η αντιμετώπιση της λογικής της αμφισβήτησης πρέπει να επαναφέρει στο επίκεντρο των πολιτικών συστημάτων και της λειτουργίας των κομμάτων τους ίδιους τους πολίτες.
Επιπλέον, όσον αφορά τις Γεωγραφικές ενδείξεις προϊόντων, κάτι που αγγίζει ιδιαίτερα τη χώρα μας, η CETA αναγνωρίζει μόνο 145 ευρωπαϊκές ονομασίες προέλευσης τροφίμων από τις 1.400 περίπου που υπάρχουν στην Ευρώπη. Όσον αφορά τα ελληνικά Π.Ο.Π στη CETA συμπεριλαμβάνονται μόνο 16 από ένα σύνολο εκατοντάδων προϊόντων, ευτυχώς συμπεριλαμβανομένης και της Φέτας. Άλλο ένα ισχυρό μειονέκτημα της CETA αποτελούν τα Γενετικά Τροποποιημένα τρόφιμα. Ο Καναδάς συγκαταλέγεται στους τρεις μεγαλύτερους παραγωγούς Γενετικά Τροποποιημένων τροφίμων του κόσμου, και στα πλαίσια της εναρμόνισης των κανονισμών των δύο μερών ανοίγει διάπλατος ο δρόμος για την εισδοχή τέτοιου είδους τροφίμων και στην Ε.Ε.
Το ευρωπαϊκό «θαύμα» ήταν και είναι η μικρομεσαία επιχείρηση. Εκεί ακριβώς, στην καρδιά της μικρομεσαίας επιχείρησης βρίσκεται η καινοτομία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το περίφημο γερμανικό Mittelstand, που στηρίζει την αγορά εργασίας, που όμως υποφέρει σήμερα περισσότερο από την κρίση. Γιατί, οι μικρομεσαίοι κατ'αρχήν, χάνουν την πρόσβαση τους στις αγορές κεφαλαίου. Υποφέρουν από την πτώση του εθνικού εισοδήματος. Υπομένουν υψηλούς φόρους από τα κράτη-μέλη, αλλά και υψηλές εισφορές. Και εάν η τυπική επιχείρηση της Ευρώπης είναι μικρομεσαία, η ελληνική είναι η πολύ μικρή επιχείρηση, που αποτελεί προέκταση της οικογένειας.
Το 2009 η Ελλάδα υπέγραψε με την Αλβανία τη «Συμφωνία για την οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας και άλλων θαλασσίων Ζωνών», με την οποία οριοθετήθηκαν τα εκατέρωθεν χωρικά ύδατα. Το 2010, η νεοσυσταθείσα τότε αλβανική κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον Edi Rama, θεώρησε πως η παραπάνω συμφωνία είναι ετεροβαρής υπέρ της Ελλάδος και, την έκρινε αντισυνταγματική και φυσικά ανεφάρμοστη. Ανεφάρμοστη παραμένει και η συμφωνία για τα στρατιωτικά νεκροταφεία, προκειμένου να ταφούν επιτέλους οι Έλληνες πεσόντες.
Κάνοντας πολλά διαλείμματα και διαβάζοντας το καινούριο υλικό ξανά και ξανά, ενώ το παιδί τεστάρει τον εαυτό του, είναι ο καλύτερος τρόπος για να το εμπεδώσει. Εάν είναι κάτι που πρέπει να το μάθει για επόμενες μέρες, καλό είναι να επαναλαμβάνει τη διαδικασία μάθησης κάθε μέρα κι από λίγο, κάτι που βοηθάει ακόμη πιο πολύ. Τέλος, οι ειδικοί της νευροεπιστήμης λένε πως το καλύτερο είναι να ξεκινάει κανείς από τα δύσκολα. Όταν είναι το πιτσιρίκι ξεκούραστο και πιο ευδιάθετο θα έχει και την ενέργεια να κάνει τη δυσκολότερη και πιο απαιτητική δουλειά. Όσο κι αν τυχόν γκρινιάξει λοιπόν, καλό είναι να επιμένεις πως εάν τελειώσει πρώτα τα δύσκολα, τα υπόλοιπα θα του φανούν ευκολότερα.
Ο Τραμπ έριξε ήδη τους τόνους. Είπε ότι θα είναι Πρόεδρος για όλους τους Αμερικάνους και δίκαιος με όλον τον κόσμο. Φόρεσε κατευθείαν αυτόν τον μαγικό μανδύα της εξουσίας που κάνει και τον πιο τραμπούκο να φαίνεται φυσιολογικός (έχουμε και στην Ελλάδα παραδείγματα τραμπούκων με κοστούμια που προσποιούνται τους φυσιολογικούς). Και επειδή όσοι καταδικάζουν γίνονται μετέπειτα και οι καλύτεροι «αγιογράφοι», μην πέσετε από τα σύννεφα αν διαβάσετε σύντομα για τις καινοτόμες πολιτικές του νέου προέδρου ή για τις αγαθοεργίες της Μελάνια Τραμπ, της νέας Πρώτης Κυρίας, που μέχρι στιγμής είναι γνωστή για τις σέξι φωτογραφίσεις της.
Ελλάδα: Πρέπει να γίνει κατανοητό πως οι ΗΠΑ κινούνται με στρατηγική και όχι με δράσεις στο γόνατο. Η Ελλάδα δεν το έχει αυτό και νιώθει εξαρτημένη από κάθε απόνερο που μετατοπίζει έστω και ελάχιστο την πορεία της. Αυτό δημιουργεί ανασφάλειες και σε λάθος εκτιμήσεις. Ο Trump θα δοκιμάσει να βοηθήσει το θέμα, αλλά με άγαρμπο τρόπο. Εκεί αν η Ελλάδα δεν θέλει να ακολουθήσει λόγω ιδεολογικών αγκυλώσεων, θα βρεθεί στη θέση που ονομάζουν στο εξωτερικό ως dead weight. Η ανικανότητα ανταπόδοσης επενδύσεων και αξίας θα οδηγήσει και σε απαξίωση του θέματος από ΗΠΑ ή σε μια πολύ βίαιη και υποχρεωτική ώθηση.
Οι κύριοι τομείς ανησυχίας αφορούν τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, τη γενικότερη προσέγγιση του κ. Τραμπ σε θέματα πυρηνικών εξοπλισμών, τη συμφωνία για την κλιματική αλλαγή, το ΝΑΤΟ και το ρόλο των ΗΠΑ στην Ευρώπη και τη σχέση με τη Ρωσία (όπου αναμένεται να είναι πιο ήπιος, σε σχέση με την κυρία Κλίντον). Η δε γενικότερη προσέγγισή του σε θέματα εξωτερικής πολιτικής έχει περισσότερα στοιχεία απομονωτισμού, ενώ συστηματικά χρησιμοποιεί σκληρές εκφράσεις για το Ισλάμ.
Τι είναι αυτό που άλλαξε όμως τόσο πολύ την οπτική των λαών και τους έκανε να ριζοσπαστικοποιηθούν απορρίπτοντας αφηγήσεις αλλά και παραδοχές δεκαετιών; Ο κύριος παράγοντας είναι η μείωση του βιοτικού επιπέδου της πλειοψηφίας των κοινωνιών αυτά τα τελευταία 9 χρόνια ως συνέπεια του μεγάλου κραχ. Σίγουρα όμως δεν είναι μόνο αυτό. Είναι η το αίσθημα της απογοήτευσης τόσο από τους θεσμούς όσο και από τον τρόπο λειτουργίας τους. Τι σημαίνει για τον μέσο Έλληνα, Ιταλό, Άγγλο η έννοια της ενωμένης Ευρώπης σήμερα; Τι σημαίνει για τον μέσο Αμερικάνο η έννοια της ανεκτικότητας σήμερα;