1915

Milenijum:	2. milenijum
Vijekovi:	19. vijek – 20. vijek – 21. vijek
Decenija:	1880-e  1890-e  1900-e  – 1910-e –  1920-e  1930-e  1940-e
Godine:	1912 1913 1914 – 1915 – 1916 1917 1918

1915 u drugim kalendarima

Gregorijanski	1915 MCMXV
Ab urbe condita	2668
Islamski	1333 – 1334
Iranski	1293 – 1294
Hebrejski	5675 – 5676
Bizantski	7423 – 7424
Koptski	1631 – 1632
Hindu kalendari
- Vikram Samvat	1970 – 1971
- Shaka Samvat	1837 – 1838
- Kali Yuga	5016 – 5017
Kineski
- Kontinualno	4551 – 4552
- 60 godina	Yin Drvo Zec (od kineske N. g.)
Holocenski kalendar	11915
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1915 (MCMXV) bila je redovna godina koja počinje u petak po gregorijanskom odn. redovna godina koja počinje u četvrtak po 13 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (link pokazuje kalendar).

Događaji

Januar/Siječanj

• 1. 1. - Potopljen britanski bojni brod HMS Formidable, stradalo 547 članova posade.
• 1. 1. - Dvojica muslimana iz Britanske Indije ubila četvoricu kod Broken Hilla u Australiji, zbog ratnog stanja između Britanije i Osmanskog carstva.
• 5. 1. - Amerikanac Joseph E. Carberry postigao visinski rekord avionom, 3.560 m.
• 12. 1. - Predstavnički dom SAD glasao protiv ženskog prava glasa.
• 13. 1. - Zemljotres kod L'Aquile u centralnoj Italiji, preko 30.000 mrtvih.
• 17. 1. - Kavkaska kampanja: Bitka kod Sarikamiša se završava ruskom pobedom.
• 18. 1. - Japan uručio Dvadeset jedan zahtev Kini, koja u maju prihvata revidiranu verziju.
• 19. 1. - Georges Claude patentirao neonsko osvetljenje u SAD.
• 19. 1. - Nemački cepelin bacio bombe na Great Yarmouth i King's Lynn u Engleskoj, preko 20 mrtvih.
• 23. 1. - John Chilembwe digao antikolonijalni ustanak u Nyasalandu (Malaviju) ali poražen već posle dva dana.
• 24. 1. - Bitka kod Dogger Banka je britanska pomorska pobeda.
• 25. 1. - U SAD obavljen prvi transkontinentalni telefonski poziv: Alexander Graham Bell u New Yorku i Thomas A. Watson u San Franciscu.
• 25. 1. - General Joaquim Pimenta de Castro postaje premijer Portugala nakon vojnog udara (biće zbačen već u maju).
• 26. 1. - 4. 2. - Neuspešni turski napad na Suecki kanal.
• 31. 1. - Bitka kod Bolimova: njemačke snage prvi put masovno koriste bojni otrov, ksilil bromid. Pokušaj napada na ruske položaje na istočnom frontu neuspio zbog loših meteoroloških uvjeta.

Februar/Veljača

Film "Rođenje jedne nacije" raspalio rasistička osećanja

• 1. 2. - Pronađen opal pored budućeg australskog mjesta Coober Pedy.
• 2. 2. - U Puli izvučena potopljena francuska podmornica Curie - od juna će biti U-14.
• 3. 2. - Obešeni punoletni učesnici Sarajevskog atentata: Danilo Ilić, Veljko Čubrilović i Miško Jovanović.
• 6. 2. - Raspušten Bosanski sabor (nije se sastajao od početka rata).
• 7 - 22. 2. - Druga bitka na Mazurskim jezerima je nemački uspeh na Istočnom frontu ali manji od očekivanog.
• 8. 2. - U Los Angelesu premijerno prikazan film "Rođenje jedne nacije", jedan od najvažnijih, ali i najkontroverznijih ostvarenja u historiji filma.
• 18. 2. - Rosa Luxemburg mora odslužiti zatvorsku kaznu zbog protivljenja ratu; ove godine je osnovana Spartakistička liga.
• 20. 2. - 4. 12. - Panama–Pacific International Exposition u San Franciscu.
• 24. 2. - Jadransko bojište: francuski razarač Dague naleteo na minu pred barskom lukom - potonuo sa 38 od 62 člana posade.

• februar - mart - Vrhunac epidemija u Srbiji, naročito tifusa.

Mart/Ožujak

Opsada Pšemisla: Rusi zauzeli tvrđavu

• 2. 3. - Austrougari potopili brod "Rumija" u luci Bar.
• 11. 3. - Austrougarska optužnica protiv Alekse Šantića.
• 14. 3. - Bitka kod Más a Tierre: Britanci potopili laku krstaricu SMS Dresden, poslednji brod Nemačke istočnoazijske eskadre.
• 18. 3. - Početak Dardanelske operacije. Neuspješni pokušaj britanske i francuske flote da se probije do Istanbula i prisili Otomanski imperij na izlazak iz rata.
• 18. 3. - Carigradski sporazum: u slučaju pobede, Rusija bi dobila Carigrad i Dardanele.
• 22. 3. - Opsada Pšemisla: austrougarski garnizon se posle 133 dana predao Rusima.
• 27. 3. - "Tifusarka Mary" definitivno zatvorena u karantin.
• 28. 3. - Potopljen britanski putnički brod Falaba - 104 mrtvih, među kojima i prvi američki državljanin.
• 30. 3. - U blizini Beograda artiljerijom raznesen austrougarski brod "Belgrad" koji je prevozio municiju.
• 31. 3. - Austrougarski avion bacio sedam bombi na Cetinje - četvoro ranjenih i materijalna šteta.
• mart - oktobar - Najezda skakavaca u Palestini 1915.

April/Travanj

Oblak gasa iznad bojišta

• 4. 4. - Sastanak šefova generalštaba Austrougarske i Nemačke u Berlinu - plan koncentričnog napada na Srbiju iz AU i Bugarske.
• 5. 4. - "Velika bela nada" Jess Willard nokautirao u Havani šampiona Jacka Johnsona.
• 11. 4. - Premijera Chaplinovog filma The Tramp.
• april - Pokret gladnih u Rijeci Crnojevića.
• april - Sastanak političara iz Slovenije i Hrvatske u Istri - pokret za samoopredeljenje.
• 21. 4. - 25. 5. - Druga bitka kod Ypresa - pat pozicija.
• 22. 4. - Njemačke snage prvi put uspešno koriste bojne otrove, na Zapadnom frontu protiv francuskih položaja kod Ypresa.
• 24. 4. - Deportacija jermenske elite iz Carigrada, jedan od prvih događaja Armenskog genocida.
• 25. 4. - Galipoljska operacija: iskrcavanje ANZAC-a na Galipolje - neuspešni saveznički poduhvat traje do januara.
• 26. 4. - Italija potpisala tajni Londonski ugovor sa Antantom, kojom joj su obećana proširenja na račun Austrougarske, uključujući Istru, Kvarner i deo Dalmacije (→ Jadransko pitanje).
• 27. 4. - Austrougarska podmornica U-5 potopila francuski oklopni krstaš Léon Gambetta na vrhu italijanske "štikle" - 684 mrtvih.
• 29. 4. - Italijani teško poraženi od sanusija kod mesta Gasr Bu Hàdi u Kirenaici.
• 30. 4. - U Parizu osnovan Jugoslavenski odbor (predsednik Ante Trumbić, od 7. 5. prelazi u London).

Maj/Svibanj

RMS Lusitania

• 2. 5. - Počinje nemačka Gorličko-tarnovska ofanziva na istočnom frontu.
• 3. 5. - Napisana ratna poema In Flanders Fields (objavljena u decembru).
• 7. 5. - Nemačka podmornica potopila britanski putnički brod RMS Lusitania, poginulo 1198 od 1959 ljudi na plovilu, od čega 128 američkih građana.
• 9. 5. - 18. 6. - Druga bitka kod Artois na Zapadnom frontu - pat-pozicija.
• 17. 5. - Kraj poslednje čisto liberalne britanske vlade, premijer Asquith ubrzo formira koalicioni kabinet (pad vlade izazvan ostavkom Prvog pomorskog lorda Fishera i nestašicom granata). Konzervativci tražili i dobili smenu Prvog lorda admiraliteta Winstona Churchilla, koji je preuzeo odgovornost za neuspeh Dardanelske operacije.
• 22. 5. - Quintinshillska železnička katastrofa u Škotskoj, 226 mrtvih.
• 23. 5. - Italija stupa u rat na strani Antante, napadom na austrougarske položaje na Soči. Razarač Dinara bombardira Ankonu.
• 25. 5. - Ugovor iz Kjahte: Rusija i Kina priznaju autonomiju (Spoljne) Mongolije pod kineskim sizerenstvom.
• 27. 5. - Jermenski genocid: osmanski parlament donosi Zakon o deportaciji (Tehcir Kanunu) kojim je od 1. juna odobreno raseljavanje Jermena.
• 27. 5. - Eksplozija na HMS Princess Irene, 352 mrtvih.
• 29. 5. - Saveznička nota Srbiji za ustupak u Makedoniji uz proširenja na zapadu (još jedna 3. 8.).
• 31. 5. - Nemački cepelin LZ 38 baca zapaljive bombe na London.

Jun/Juni/Lipanj

Italijanski front 1915-17

• 5. 6. - Saveznički brodovi bombardiraju Cavtat, Lastovo i Vis.
• 5. 6. - Meksička revolucija: general Álvaro Obregón ubedljivo porazio Pancha Villu.
• 5. 6. - Žene dobile pravo glasa u Danskoj sa Islandom.
• 5. 6. (18. 6.?) - Štrajk iz ekonomskih razloga u ruskoj Kostromi, ubijeno 12 štrajkača kada su krenuli da oslobode uhapšene drugove.
• 9. 6. - Državni sekretar SAD William Jennings Bryan dao ostavku nezadovoljan jakom reakcijom na potapanje "Luzitanije".
• jun - Srpske snage zauzele deo Albanije .
• 19. 6. - Nemački socijaldemokratski političari Hugo Haase, Eduard Bernstein i Karl Kautsky objavili manifest protiv rata u Lajpciškim narodnim novinama, koje odmah bivaju zabranjene.
• 23. 6. - Na Italijanskom frontu počinje prva od dvanaest bitaka na Soči.
• jun - septembar - Nakon Gorličko-tarnovske ofanzive centralnih sila dolazi do "Velikog povlačenja" ruske vojske na istočnom frontu.

Jul/Juli/Srpanj

• 9. 7. - Trupe Južnoafričke Unije sa saveznicima okupirale Nemačku Jugozapadnu Afriku (dan. Namibiju) - ostaju do 1990.
• 24. 7. - Putnički brod SS Eastland se prevrnuo u Čikagu, 844 mrtvih.
• 28. 7. - Neuspešni austrougarski napad na Palagružu, koju su Talijani zauzeli 11. srpnja (moraće se povući u kolovozu).
• 28. 7. - Počinje SAD okupacija Haitija - zaštita ekonomskih interesa SAD i strah od nemačkog uticaja (traje do 1934).

Avgust/August/Kolovoz

Nemci u Varšavi

Prikaz borbi kod Galipolja

• 5. 8. - Nemci ušli u Varšavu.
• 6. 8. - Na Savi kod beogradske Čukarice porinut ratni brod "Jadar" (danas Dan Rečne flotile Vojske Srbije).
• 6 - 21. 8. - Galipoljska operacija: Bitka na Sari Bairu je neuspešna poslednja saveznička ofanziva.
• 13. 8. - U Egeju potopljen britanski brod za prevoz trupa HMT Royal Edward sa 935 mrtvih.
• 17. 8. - U Atlanti linčovan Jevrejin Leo Frank, ranije osuđen na doživotni zatvor zbog silovanja maloletnice.
• 19. 8. - Južno od Irske potopljen putnički brod SS Arabic - 44 mrtvih od čega trojica Amerikanaca (mesec dana kasnije Nemci daju "Arabikovo" obećanje da će upozoravati nevojne brodove pre nego što ih potope).
• 21. 8. - Usled "Velikog povlačenja" ruske vojske, car Nikolaj II smenio velikog vojvodu Nikolaja i sam preuzeo komandu nad oružanim snagama.
• 27. 8. - Crnogorske snage divizijara Vešovića zauzele Skadar, protivno Antantinoj zabrani i ne obaveštavajući srpsku Vrhovnu komandu i načelnika Jankovića.

Septembar/Rujan

• 6. 9. - Bugarska pristupila Centralnim silama.
• 6. 9. - Britanska armija testira prototip tenka.
• 10. 9. - Mobilizacija u Bugarskoj, koja je sklopila tajni ugovor sa Centralnim silama.
• 18. 9. - Nemci ušli u Vilnius.
• 24. 9. - Francuska i Velika Britanija odlučile da otvore Solunski front, na koji su upućene snage sa Galipolja.
• 25. 9. - 14. 10. - Bitka kod Loosa: Britanci zauzimaju grad uz velike žrtve; prvi put su upotrebili otrovni gas i prva masovna upotreba "Kitchenerove vojske". Istovremeno počinje Treća bitka kod Artois i Druga bitka u Champagni.
• 27. 9. - Austro-ugarskom sabotažom uništen italijanski bojni brod Benedetto Brin, 454 mrtvih.
• 30. 9. - Oboren prvi neprijateljski avion iznad Srbije - Raka Ljutovac oborio nemačku letelicu topom sa Metinog brda u Kragujevcu (danas Dan roda PVO Vojske Srbije).

Oktobar/Listopad

Srpski vojnici na Adi Ciganliji

Evakuacija Niša

• 3. 10. - Francuske i britanske snage počele iskrcavanje u Solunu (Francuzi će napredovati do Strumice i Krivolaka, → Solunski front).
• 5. 10. - Počinje Mojkovačka operacija u Crnoj Gori (do 6. 1. 1916).
• 6. 10. - Trojna invazija na Srbiju počinje velike njemačkom i austro-ugarskom ofenzivom - artiljerijska priprema i prvi desanti (30.000 granata na Beograd).
• 7. 10. - Glavno forsiranje Dunava i Save, major Dragutin Gavrilović izdao čuvenu naredbu o odbrani Beograda.
• 9. 10. - Nemačko-austrougarska okupacija Beograda.
• 12. 10. - Medicinska sestra Edith Cavell streljana zbog pomaganja bekstva savezničkih vojnika iz Belgije.
• 14. 10. - Bugarski napad na Srbiju.
• 14. 10. - U Berlinu došlo do "puternih nereda", protesta zbog skupoće ove i druge hrane.
• 22. 10. - Bugari zauzimaju Skoplje; u toku je albanska pobuna.
• 23. 10. - Torpedovan nemački oklopni krstaš SMS Prinz Adalbert, 672 mrtvih.
• 28. 10. - Prvi sastanak hrvatsko-slovenskog kluba u Mariboru.
• 29. 10. - Aristide Briand novi francuski premijer (do 1917).
• oktobar, krajem - Alpski korpus nemačke vojske doveden iz Francuske na srpsko bojište.
• oktobar - Objavljena Kafkina "Metamorfoza".

Novembar/Studeni

• 11. 11. - Bugari odbačeni od Puste reke do Leskovca; saveznici se povlače na mostobran kod Soluna.
• 16. 11. - Coca-Cola patentirala poznatu konturnu bocu.
• 21. 11. - Kampanja Sanusija: podstaknuto od Osmanlija bratstvo Sanusija upada u britanski Egipat.
• 25. 11. - Vrhovna komanda Srpske vojske donela odluku o povlačenju preko Albanije.
• 25. 11. - Albert Einstein izlaže osnove Opće teorije relativnosti pred Pruskom akademijom znanosti.
• 25. 11. - Na Stone Mountainu u Georgiji obnovljen Ku Klux Klan (ohrabreni "Rođenjem jedne nacije" i linčovanjem Lea Franka).

Decembar/Prosinac

• 

  Odbačena srpska oprema

• 

  Od Peći ka Andrijevici

• 

  Na Čakoru

• 

  "Izgubljeni u snegu"

• 

  Smrt u snegu

• 

  "Beg Srbije preko snežnih Albanskih alpa"

• 

  Srpska vojska na albanskoj obali

• decembar, početak - Albanska golgota: glavnina srpske vojske kreće preko Crne Gore i Albanije, sa mnogo civila; prve izbeglice stižu na more u okolini Skadra oko 15. 12., teško stanje.
• decembar - Italijanska vojska zauzela Valonu i Drač (do februara).
• 4. 12. - Saveznička konferencija u Calaisu: Britanci privremeno ubedili Francuze da se evakuiše Solunski front.
• 5. 12. - Francuska podmornica Fresnel se nasukala na ušću Bojane.
• 6. 12. - Druga međusaveznička konferencija u Chantilly-ju: prvi pokušaj zajedničke strategije, odustaje se od napuštanja Solunskog fronta.
• 7. 12. - Mesopotamska kampanja: Osmanlije započele opsadu Kuta u južno-centralnom Iraku (Britanci se predaju u aprilu).
• 10. 12. - Ford proizveo milioniti Model T.
• 12. 12. - Predsednik Kine Yuan Shikai se proglasio za cara (era Hongxian, "Ustavno obilje" - traje svega 83 dana).
• 19. 12. - U Petrogradu otvorena suprematistička Izložba 0.10, Kazimir Maljevič izložio "Crni kvadrat".
• 19. 12. - Douglas Haig je novi komandant Britanskih ekspedicionih snaga.
• 23. 12. - Prva plovidba HMHS Britannica.
• 25. 12. - U Kini počinje građanski Rat nacionalne zaštite ili Antimonarhijski rat.
• 28 - 29. 12. - Saveznički uspeh u pomorskoj Bitci kod Drača.
• 30. 12. - Južno od Krita potopljen britanski putnički brod SS Persia, 343 mrtvih.

Kroz godinu

• U Detroitu postavljen prvi znak Stop.
• Alfred Wegener objavio Die Entstehung der Kontinente und Ozeane ("Poreklo kontinenata i okeana"), pretpostavio postojanje nekadašnjeg superkontinenta (kasnije nazvan Pangea).
• Opisan Trokut Sierpińskog.
• Nemačka Niedermayer-Hentigova ekspedicija: pokušaj ubeđivanja Afganistana da napadne Britansku Indiju (deo tzv. Indo-nemačke zavere).
• Osnovan Drevni mistični red Rosae Crucis.

Rođenja

Januar/Siječanj — Mart/Ožujak

• 1. 1. - Branko Ćopić, književnik i akademik († 1984)
• 7. 1. - Jovan Putnik, književnik i pozorišni reditelj († 1983)
• 18. 1. - Santiago Carrillo, španski političar († 2012)
• 20. 1. - Boško Petrović, književnik, urednik "Letopisa Matice srpske" († 2001)
• 30. 1. - John Profumo, britanski političar († 2006)

• 21. 2. - Ann Sheridan, glumica († 1967)
• 23. 2. - Paul Tibbets, pilot Enole Gay († 2007)
• 25. 2. - Živan Milisavac, književnik i književni kritičar († 1997)

• 10. 3. - Joža Horvat, književnik († 2012)
• 20. 3. - Svjatoslav Rihter, pijanist († 1997)
• 22. 3. - Lazar Udovički, ratnik i političar († 1997)
• 23. 3. - Vasili Zajcev, snajperista († 1991)

April/Travanj — Jun/Lipanj

• 7. 4. - Billie Holiday, pevačica († 1959)
• 8. 4. - Ivan Supek, fizičar, filozof, pisac, akademik († 2007)
• 12. 4. - Lujo Tončić-Sorinj, austrijski političar († 2005)
• 21. 4. - Mlađa Veselinović, glumac († 2012)
• 21. 4. - Anthony Quinn, glumac († 2001)

• 5. 5. - Alice Faye, glumica i pevačica († 1998)
• 6. 5. - Orson Welles, glumac († 1985)
• 20. 5. - Moše Dajan, izraelski general i političar († 1981)
• 27. 5. - Herman Wouk, književnik

• 5. 6. - Vojin Bakić, vajar († 1992)
• 6. 6. - Divna Đoković, glumica i operska pevačica († 2005)
• 9. 6. - Les Paul, pionir električne gitare († 2009)
• 10. 6. - Saul Bellow, književnik nobelovac († 2005)
• 21. 6. - Franjo Herljević, narodni heroj († 1998)
• 24. 6. - Fred Hoyle, astronom († 2001)
• 26. 6. - Paul Castellano, gangster († 1985)

Jul/Srpanj — Septembar/Rujan

• 28. 7. - Mario del Monaco, talijanski tenor († 1982)

• 29. 8. - Ingrid Bergman, glumica († 1982)

• 23. 9. - Zdenko Blažeković, ustaša († 1947)

Oktobar/Listopad — Decembar/Prosinac

• 3. 10. - Branko Krsmanović, narodni heroj († 1941)
• 17. 10. - Arthur Miller, dramatičar († 2005)
• 22. 10. - Jichak Šamir, izraelski političar († 2012)

• 16. 11. - Marijan Lovrić, glumac († 1993)
• 25. 11. - Augusto Pinochet, general, diktator († 2006)
• 30. 11. - Henry Taube, hemičar, nobelovac († 2005)

• 7. 12. - Eli Wallach, glumac
• 12. 12. - Frank Sinatra, slavni američki pjevač († 1998)
• 19. 12. - Edith Piaf, francuska pjevačica († 1963)
• 20. 12. - Ilija Džuvalekovski, glumac († 2004)

•  ? - Ramiz Sadiku, narodni heroj († 1943)

Smrti

Januar/Siječanj — Mart/Ožujak

• 2. 1. - Armand Peugeot, osnivač auto-kompanije (* 1849)
• 3. 2. - Veljko Čubrilović, učesnik Sarajevskog atentata (* 1886)
• 14. 2. - Elizabeta Ros, britanska lekarka, dobrovoljac u Srbiji
• 18. 2. - Stojan Novaković, političar, diplomata, filolog (* 1842)
• 25. 2. - Vukoman Aračić, srpski general (* 1850)
• 13. 3. - Sergej Vite, ruski političar (* 1849)
• 15. 3. - George Llewelyn Davies, inspiracija za "Izgubljene dečake" iz Petra Pana (* 1893)
• 20. 3. - Nikodim Milaš, dalmatinsko-istarski vladika i književnik (* 1845)

April/Travanj — Jun/Lipanj

• 3. 4. - Nadežda Petrović, srpska slikarica (* 1873)
• 6. 4. - Musa Ćazim Ćatić, književnik (* 1878)
• 22. 4. - Jane Sandanski, makedonski revolucionar (* 1872)
• 27. 4. - Aleksandar Skrjabin, kompozitor (* 1872)
• 7. 5. - Joca Savić, srpski glumac i reditelj

Jul/Srpanj — Septembar/Rujan

• 2. 7. - Porfirio Diaz, bivši predsednik Meksika (* 1830)
• 16. 7. - Ellen G. White, osnivač Adventista sedmog dana (* 1827)
• 10. 8. - Henry Moseley, fizičar. (* 1887).
• 20. 8. - Paul Ehrlich, lekar i naučnik, nobelovac (* 1854)
• 15. 9. - Isidor Bajić, kompozitor (* 1878)
• 22. 9. - Mihailo Valtrović, arhitekta i istoričar umetnosti (* 1839)

Oktobar/Listopad — Decembar/Prosinac

• 9. 10. - Velimir Rajić, književnik (* 1879)
• 12. 10. - Lazar Paču, srpski ministar finansija (* 1855)
• 28. 10. - Milutin Uskoković, književnik (* 1884)
• 2. 11. - Vojislav Tankosić, oficir i četnički vojvoda (* 1880)
• 14. 11. - Booker T. Washington, afro-američki edukator (* 1856)
• 28. 11. - Mubarak Al-Sabah, emir Kuvajta (* 1837)
• 19. 12. - Alois Alzheimer, lekar (* 1864)

Nobelove nagrade

• Fizika: W. H. Bragg i W. L. Bragg
• Kemija: Richard Martin Willstätter
• Fiziologija i medicina: nije dodeljena
• Književnost: Romain Rolland
• Mir: nije dodeljena

Literatura

• Istorija srpskog naroda, knjiga 6, tom 2, SKZ 1983.

---

Vidi takođe: Godišnji kalendar - Dnevni kalendar

1915 na Wikimedijinoj ostavi