Niue
| |||||
Hymn: (Pan w Niebie) | |||||
Język urzędowy | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stolica | |||||
Ustrój polityczny | |||||
Typ państwa | |||||
Status terytorium | |||||
Zależne od | |||||
Głowa terytorium | |||||
W imieniu króla |
Wysoki Komisarz Helen Tunnah | ||||
Szef rządu | |||||
Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
| ||||
Liczba ludności (2017) • całkowita • gęstość zaludnienia • narody i grupy etniczne |
|||||
Waluta |
dolar niue, dolar nowozelandzki (NZD) | ||||
Rok utworzenia |
wydzielenie z Wysp Cooka | ||||
Strefa czasowa |
UTC -11 | ||||
Kod ISO 3166 |
NU/NIU/570 | ||||
Domena internetowa | |||||
Kod telefoniczny |
+683 | ||||
ⓘNiue (ang. wym. [ˈnjuːeɪ]) – terytorium stowarzyszone Nowej Zelandii, położone na wyspie koralowej na Oceanie Spokojnym w Polinezji. Nazwa pochodzi od dwóch słów: niu („palma kokosowa”) oraz e („oglądać, patrzeć”).
Położona jest ok. 2400 km na północny wschód od Nowej Zelandii, w trójkącie utworzonym przez Wyspy Cooka, Tonga oraz Samoa.
Terytorium ma powierzchnię 260 km² i zamieszkuje je 1626 osób (2017). Stolicą jest Alofi. Na wyspie wychodzi gazeta Niue Star.
Niue dysponuje domeną internetową .nu.
Warunki naturalne[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
Niue jest znacznych rozmiarów wyspą koralową (jest to tzw. atol wyniesiony, charakteryzujący się wysokimi brzegami i obniżeniem po dawnej lagunie wewnątrz wyspy). Jej powierzchnia jest nizinna, osiąga wysokość do 68 m n.p.m. (w pobliżu osady Mutalau). Położona jest w odległości 2400 km od Nowej Zelandii. Wybrzeże wyspy to zazwyczaj klif. Długość linii brzegowej wynosi 64 km. Wyspa jest otoczona przez rafę koralową. Na wyspie brak stałych rzek i wód powierzchniowych. Około 13% powierzchni wyspy porastają lasy tropikalne. Na Niue rosną palmy kokosowe. Na obszarze wyspy żyją liczne gatunki ptaków, owadów i ryb.
Klimat[edytuj | edytuj kod]
Na Niue występuje klimat zwrotnikowy wilgotny, równomiernie ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi 25 °C, a roczna suma opadów to w granicach 2000 – 2200 mm. Od grudnia do kwietnia nad wyspą wieją tajfuny, które przynoszą gwałtowne opady deszczu i powodują duże zniszczenia. Okresowo występują również susze.
Ustrój polityczny[edytuj | edytuj kod]
Niue jest autonomicznym terytorium stowarzyszonym z Nową Zelandią. Na jego terenie obowiązuje konstytucja z 19 października 1974 roku. Głową terytorium jest król Karol III, a jego przedstawicielem na wyspie jest, nominowany przez generalnego gubernatora Nowej Zelandii, wysoki komisarz (ambasador Nowej Zelandii).
Władza ustawodawcza należy do 20-osobowego Zgromadzenia (Assembly), które wyłaniane jest w wyborach powszechnych co 3 lata. Władzę wykonawczą sprawuje 4-osobowy rząd z premierem na czele.
Za politykę zagraniczną i obronność odpowiada nowozelandzki rząd. Stali mieszkańcy wyspy są również pełnoprawnymi obywatelami Nowej Zelandii.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Niue zostało zasiedlone przez Polinezyjczyków z Samoa około 900 roku. Według miejscowej legendy inna grupa przybyła z wysp Tonga około XVI w., co stało się powodem długotrwałych walk. Około 1700 roku grupa z Tonga podbiła całą wyspę i wprowadziła instytucję króla z jednoczesnym zachowaniem Rady Wodzów. Instytucja króla działała z w latach 1700–1774 i 1875-1917.
W 1774 roku wyspa została odkryta przez przedstawiciela Starego Świata Jamesa Cooka, co automatycznie uczyniło ją brytyjską kolonią. Cook nazwał nową kolonię Savage Island (pol. Dzika Wyspa). W połowie XIX w. działało na wyspie Londyńskie Towarzystwo Misyjne, które postawiło sobie za cel nawrócenie tubylców na chrześcijaństwo oraz rozpropagowanie europejskich zwyczajów i osiągnięć technicznych. W latach 60. XIX w. tubylcy często padali ofiarą łowców niewolników. W roku 1900 Niue została protektoratem brytyjskim, rok później administrację wyspy przejęła Nowa Zelandia w ramach protektoratu Wysp Cooka. W 1903 roku wyspa Niue stała się odrębnym terytorium. 19 października 1974 roku Niue uzyskała pełną autonomię od Nowej Zelandii i została państwem stowarzyszonym z tym krajem. Tego samego dnia uchwalono konstytucję.
W styczniu 2004 roku Niue przeżyło atak cyklonu Heta, określanego jako najsilniejszy w całej historii kraju. Był to cyklon kategorii V w skali Saffira-Simpsona, podczas którego wiatr wiejący z prędkością przekraczającą 250 km/h (wg innych ocen prędkość wiatru przekraczała 300 km/h) kompletnie zniszczył niemal wszystkie budynki i całą infrastrukturę. Wskutek kataklizmu zginęła też jedna osoba, a kilkadziesiąt zostało rannych[2]. Po tym zdarzeniu mieszkańcy Niue masowo zaczęli wyjeżdżać z wyspy.
Kolejne cyklony uderzyły w wyspę w latach 2016 (cyklon Winston, również V kategorii), 2018 (Gito, kat. IV) i 2020 (Tina, prędkość wiatru nie przekraczała 155 km/h)[3].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Stolicą kraju jest Alofi, zamieszkane przez 581 osób (IX 2006)[potrzebny przypis]. Na wyspie znajduje się 12 innych miejscowości:
- Avatele – 164 mieszk. (dane szacunkowe z IX 2006)
- Hakupu – 162
- Tamakautoga – 157
- Tuapa – 120
- Mutalau – 85
- Lakepa – 72
- Liku – 62
- Makefu – 62
- Vaiea – 59
- Hikutavake – 56
- Toi – 31
- Namukulu – 14
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Produkt narodowy brutto – $7393/osobę (2003)[1].
Struktura użytkowania ziemi:
- grunty orne 61%
- użytki zielone 4%
- lasy 19%
- inne (w tym nieużytki) 16%
Ze względu na niski poziom gospodarczy i brak perspektyw część mieszkańców emigruje w poszukiwaniu pracy, głównie do Nowej Zelandii. Pozostający trudnią się plantacyjną uprawą palmy kokosowej i bananów, które są towarem eksportowym. Na własne potrzeby uprawia się jams i taro. Niewiele hoduje się bydła, trzody chlewnej i drobiu. Powoli zaczyna rozwijać się turystyka.
Kontakty miejscowej ludności możliwe są dzięki obwodnicy biegnącej wzdłuż wybrzeża, natomiast transport zewnętrzny, towarowy i pasażerski, zapewnia linia lotnicza łącząca stolicę z Nową Zelandią.
Kontrahentami w wymianie gospodarczej z Niue są: Fidżi, Wyspy Cooka, Australia, Nowa Zelandia, Japonia i Stany Zjednoczone.
Religijność[edytuj | edytuj kod]
Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[4][5]:
- Protestantyzm: 70,7%:
- Kongregacjonaliści: 56,0%[potrzebny przypis]
- Zielonoświątkowcy: 8,1%[potrzebny przypis]
- Inni chrześcijanie: 15,8% (gł. mormoni, ale także Świadkowie Jehowy)
- Zobacz więcej w artykule
- Katolicyzm: 9,9%
- Brak religii: 3,3%
- Inne religie: 0,3%.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- flaga Niue
- wybory parlamentarne na Niue w 2005 roku
- Hakupu, Tamakautoga – miejscowości
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b The World Factbook – Central Intelligence Agency, www.cia.gov [dostęp 2017-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-31] (ang.).
- ↑ Serwis informatyczny branży turystycznej. [dostęp 2008-05-18]. (pol.).
- ↑ Zuzanna Kuffel: Niue, małe wyspiarskie państwo na Pacyfiku, chroni 100 proc. oblewającego je oceanu. wyborcza.pl, 2022-06-24. [dostęp 2022-06-24]. (pol.).
- ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-01].
- ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-01].
Źródła[edytuj | edytuj kod]
- Praca zbiorowa Encyklopedia Geograficzna Świata t. I Australia, Oceania, Antarktyda, red. nacz prof. Adam Jelonek, AW Opres i PPWK, Kraków 1995, ISBN 83-85909-14-1.
- Praca zbiorowa Encyklopedia „Świat w przekroju 1991”, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1991, ISSN 0137-6799.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Konstytucja Niue
- Strona MSZ N. Zelandii poświęcona Niue
- Mapa Niue
- Strona internetowa rządu Niue. gov.nu. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-01)].