Forsíða

Vælkomin á Wikipedia,

hina frælsu alfrøðina, sum ein og hvør kann rætta.

14.051 greinir á føroyskum

Mentan
Samfelag
Landalæra

Tøkni
Vísindi
Søga

Yvirlit · Rætting · Spurningar · Hjálp

Bólkar · Set ein spurning · Skriva mánaðargrein

Dagsins mynd

Dynjandi fossur (eisini kendur sum Fjallfoss) í Vestfirðir, Íslandi.

Rætta •. Savn

Mánaðargreinin

Kirkjubøur er ein bygd í Streymoy. Kirkjubøur er millum elstu bygdir í Føroyum og er ein hin søguríkasta. Bygdin var í miðøldini, við sínum bispasæti, miðdepil fyri átrúnaðarliga og mentanarliga virkseminum í landinum. Umstøðurnar at búgva í Kirkjubø hava verið góðar. Gott rekapláss og góður sólargangur og tí eisini fruktargott. Bygdin hevur onkuntíð verið munandi størri, enn hon er nú, og hevur, har hon liggur mitt í landinum, eisini verið ein hin týdningarmesta føroyska bygdin.

Søguligi kongsbóndagarðurin, hin størsti í Føroyum, hevur verið í somu ætt síðani miðskeiðis í 16. øld við sínum sermerktu hugnaligu húsum. Ikki minst aldargomlu stokkastovurnar og roykstovan. Kendasta fornminni føroyinga er gamli dómkirkjumúrurin í Kirkjubø, St. Magnus Katedralurin ið helst ongantíð varð bygdur liðugur. Í Kirkwall í Orknoyum er ein St. Magnus Katedralur, vígdur sama halgimenni. Kortini er verandi sóknarkirkjan enn eldri, og er elsta kirkja í landinum. Saman við Velbastað gjørdist Kirkjubøur partur av høvuðsstaðarkommununi 1. januar í 2005.

Kirkjubøur er ein av elstu bygdunum í landinum og í avgomlum døgym tykist hon at hava verið ein stór bygd við stórum, sløttum bø, ið gekk langt út. Men sum árini hava liðið, hevur havið máað seg longur og longur inn, brimið og streymurin hava etið petti eftir petti burtur av landinum. Tí er Kirkjubøur í dag ein lítil bygd. Men Kirkjubøur er ein hin søguríkasta bygdin í oyggjunum, og haðani hava vit m.a. søgina um Gæsu (Æsu). Søgnin um Bardagan í Mannafalsdali verður vanliga hildin at vera um byggingina av Kirkjubømúrinum.  Múrurin í Kirkjubø er eitt av mætastu fornminnum í Føroyum.

Í miðøld var Kirkjubøur kirkju- og mentanarmiðdepil føroyinga.

Søga

Kirkjubøur var høvuðsstaður í Føroyum til siðabótatíðina. Okkurt um miðjuna á elliftu øld vóru Føroyar gjørdar eitt bispadømi, og bispurin, sum oyggjunum stýrdi, hevði setur sítt í Kirkjubø. Og biskuparnir, ið har búðu, høvdu hug at byggja. Úti á líkhúsi kalla tey tann staðin, har sum hinar elstu leivdirnar av kirkjubyggingi enn eru at síggja. Nú stendur eftir bert eitt sindur av einum horni av hesi nevndu kirkju; bakkin er burtur mataður, so alt hitt er farið út á sjógv.

Her við bispasetrið í Kirkjubø var ein skúli, sum ungir menn gingu í fyri at fáa prestalærdóm; prestarnir í Føroyum vóru vandir upp í hesum føroyska prestaskúlanum; eisini kann tað vera, at sumir av teimum, ið her lærdu, fingu embæti í Noregi. Vist er tað, at m.a. Sverri, sum seinri var kongur í Noregi, gekk í skúla í Kirkjubø í tíðini um 1160-1170, og at hann har fekk allan tann lærdóm, sum hevur gjørt hann tiltiknan millum konga.

Les meir um Kirkjubøur – Savn

Aktuellar hendingar

Tann 64 ára gamli norski høvundin Jon Fosse (myndin) fær heiðursløn Nobels í bókmentum fyri 2023.
Petteri Orpo er nýggjur forsætisráðharri í Finnlandi. Umframt Savningarflokkin eru tjóðskaparligi flokkurin Sannir Finnar eins og Svensk Folkeparti og Kristindemokratarnir við í stjórnarsamgonguni.
Hansina Iversen, listakvinna, fær Mentanarvirðisløn Landsins 2022 fyri sínar eyðsýndu listarligu gávur og tey mongu listaverkini, hon hevur evnað til hegnisliga.

Rætta • Aðrar aktuellar hendingar

Í dag

Hin 1. desember: Tjóðardagur Rumenia

1867 - Kunoyar kirkja verður vígd.
1918 - Ísland fær fullveldi, men verður partur av Danmark til 1944.
1918 - Transylvania og Rumenia sameinast.
1955 - Afroamerikanska Rosa Parks (myndin) gerst heimskend, tá hon noktar at geva sítt setur til ein "hvítan ferðandi" tá bussurin var fullur í Alabama, USA.
1991 - Í eini fólkaatkvøðu atkvøðir Ukraina fyri loysing frá Sovjetsamveldinum.

Rætta • Allir dagar í mánaðinum

Visti tú...

Frá nýggjastu ella nýliga víðkaðu greinunum á Wikipedia…

...at Ruth Vang (Framsókn) var tann kvinnan, sum fekk flest persónligar atkvøður á løgtingsvalinum 2022?
...at Ítróttarfelagið Hvirlan varð stovnað í mars 2008 í Tórshavn. Felagið, sum íðka frælsar ítróttir, hevur regluliga venjing á Tórsbreyt.
...at gongustjørnan Venus (myndin) er tann sum er tattast jørðini, og at gomlu føroyingarnir róptu Venus Stakkalastjørnuna?
...at Tvøroyrar Bóltfelag er elsta bóltfelag í Føroyum. Felagið varð sett á stovn 13. mai 1892.
...at Rebekka Fuglø var fyrsta føroyska kvinna, sum hevur runnið 400 metrar undir ein minutt.
...at Suni úr Hørg úr Sumba yvirlivdi arbeiðsvanlukku, har hann datt 9,70 metrar niður á betong, og nú arbeiðir sum timburmaður, hóast hann er umleið 95% blindur?
...at Hargabrøðurnir úr Sumba róku írskar sjórænarar til rýmingar úr Hvalba og fingu í 1612 boðið Stóru Dímun afturfyri avriksverk teirra, og at teir søgdu nei takk?
...at elsti føroyingurin nakrantíð, Theodor Thomassen úr Sørvági (1908-2016), át nógva grind, ið granskarar annars siga vera so dálkaða, at hon er heilsuskaðilig?
...at føroyski trúboðarin Daniel Jacob Danielsen var við til at støðga ræðuleikum, ið vórðu framdar av belgiarum í Fólkaræðiliga Lýðveldinum Kongo fyrst í 20. øld?
...at mannakroppurin er samansettur av uml. 60 billiónum (60.000 milliardum) kyknum?

Rætta • Fleiri visti tú at...

Seinastu andlátini

29. november - Henry Kissinger (myndin), amerikanskur politikari og fyrrverandi uttanríkisráðharri í USA (f. 1923).
13. oktober - Louise Glück, amerikanskur yrkjari og ritroyndarhøvundur (f. 1943).
22. september - Giorgio Napolitano, italskur politikari og fyrrverandi forseti (f. 1925)
3. september - Eyðun Johannessen, føroyskur sjónleikari og leikstjóri (f. 1938).

Rætta • Onnur andlát seinastu tíðina

Evnisyvirlit

Føroyar
	Føroyar · Bygdir í Føroyum · Festivalar · Fyritøkur · Søga · Føroyingar · Kommunur í Føroyum · Føroyskt mál · Oyggjar · Politikkur · Ríkisumboð · Tónleikur · Vøtn · Ítróttur · Bókmentir

Samfelagsvísindi og Mentan
	Bókmentir · Feløg · Filmur · Fløgg · Fólk · Heimspartar · Heimspeki · Landafrøði · List · Listafólk · Matur og drekka · Mál · Mátieindir · Mentan · Merkisdagar · Norrøn gudalæra · Politikkur · Samfelag · Sjónleikur · Spøl · Søga · Tjóðskapur · Tónleikur · Undirhald · Virðislønir · Vísindi

Ítróttur
	Borðspøl · Fótbóltur · Hondbóltur · Ítróttur · Kappróður · Oyggjaleikir · Rógving · Spøl · Svimjing · Frælsur ítróttur · Súkkling · Ítróttartiltøk

Ríkisstjórn
	Løgting · Heimspolitikkur · Mannarættindi · Fíggjarpolitikkur · Kommunisma · Lýðveldi · Løgloysi · Sameindu Tjóðir · Talufrælsi · Politikkur · Ríkisstjórn

Átrúnaður
	Átrúnaður · Ásatrúgv · Bahá'í Trúgvin · Buddhisma · Gudalæra · Hinduisma · Islam · Jehova Vitni · Jødadómur · Kristindómur · Norrøn gudalæra · Rómversk-katólska kirkjan · Sikhisma · Trúloysi

Náttúruvísindi
	Alisfrøði · Alisevnafrøði · Alisfrøðingar · Djórafrøði · Evnafrøði · Frumevni · Heilivágur · Jarðfrøði · Landafrøði · Lívevnafrøði · Lívfrøði · Lívrunnin evnafrøði · Læknafrøði · Mýlislívfrøði · Plantufrøði · Smáverulívfrøði · Stjørnufrøði

Støddfrøði
	Algebra · Grannfrøði · Hagfrøði · Rúmfrøði · Støddfrøði · Støddfrøðingar · Teldufrøði · Tøl

Ymiskt
	Brúkarakassar · Felagsskaps Portalur · Tilvildarlig síða · Wikipedia

Allir bólkar

Systirverkætlanir

Wikimedia Foundation hýsir eisini øðrum verkætlanum:

Wikiorðabók Ein orðabók á fleiri málum	Wikibooks Eitt savn av tekstbókum	Wikiquote Eitt savn av endurgevingum
Wikisource Eitt savn av opnum greinum/skjølum	Wikispecies Listi yvir djórasløg	Wikinews Opin tíðindi
Commons Felags miðlasavn	Meta-Wiki Samskipan av øllum verkætlanunum	Wikiversity Savn við lærutilfari og virksemi

Wikipedia á øðrum málum