Spábbačiekčan

Dán artihkkalis dáidet leat čállinmeattáhusat. Jus háliidat, de divo daid ja váldde eret dan málle. Giitu!

Spábbačiekčan lea spábbaspealla, mas guokte joavkku geahččalit dahkat eanet moalaid go vuostebeali ja dainna čiekčama vuoitit. Čiekčanáigi lea dábálaččat guokte 45 minuhttabottu, dan lassin lasseminuhttat ja dihto dáhpáhusas maiddái guhkideapmi. Okta joavku lea dábálaččat oktanuppelot čiekči, okta dain lea moallafákta. Spáppa oažžu guoskkahit olles gorudiin, earret gieđaiguin; eanaš áiggi julggiin čievččada. Dušše moallafákta (siskkobeal ráŋggáštusguovllu) sáhttá giehtadit spáppa, ja maiddái olgočiekčit go lea sisabálkesteapmi.

Spábbačiekčan bohciidii Brihttalaš sulluin 1800-logu loahpas ja leavai 1880- ja 1890-logus nannán Eurohpái ja eará eatnanosiide. Dat lea máilmmi bivnnuheamos joavkovaláštallan.

Historjá

Guokte duhátjagi o.Kr. lei Kiinnás spábbačiekčanlágán speallu man namma lei Cuju. Dalážá čiekčannjuolggadusain ii leat makkárge diehtu, muhto lea dihtosis dat lágiduvvui soalddátlaš skuvlenprográmman. Zhou-Dynastiija áigge čiekčanvaláštallan leavai maid dábálaš olbmuide. Spáppat ledje náhkis gorrojuvvon ja devdon dolggiin ja guolggain. Qin- ja gitta Sui-dynastiijai čiekčan šattai bivvnuheabbon. Jagiid 220 ja 680 gaskkas hutkojuvvui áibmodevdon spábba ja vuosttáš spábbačiekčannjuolggadusat (moalat, moallafákta, kapteainnat) ihtet. Sullii čuođi jagi dan maŋŋá čiekčanspeallu vajálduvai.

Antihka Greikkas gávdnojit ain govat áimmus buncagovaid ja vásiid alde. earenoamážit Spartas, gos valáštallan adnojuvvui alla árvvus. Maiddái antihka romalaččat dovde čiekčanspealuid, lágiduvvon soalddátlaš konteavsttas, nugo kiinnálaš Cuju.

Árra gaskaáiggis Englánddas lei árra sorta otnálágán spábbačiekčanhápmi anus, mas guovtti báikegotti ássit geahččaledje spáppa fievrredit vuostálasti gávpotpoarta čađa. "Čiekčanšillju" lei álo daid guovtte gávpoga gaskkas, vaikko gaska livččii máŋggat kilomehterat.

Vaikko Englánda gohčoduvvo "Spábbačiekčama ruovtturiikan", gávdnui Fránskkas ja Itálias juo spábbačiekčanlágán speallu. 1400-logus rájes lei Florensis Calcio Storico anus, čiekčanspeallu mii lei oalle garas. Scaino čálii 1555:

"Gievra olbmot galget čáhket saji viehkkái geas lea spábba gieđas nu ahte son sáhttá friija johtit čađa. Jus son baicce fallehuvvo de son galgá spáppa luoitit ja čievččastit, ja gal juolgečievččasteapmi lei jođáneamos vuohki, danin go dat čievččasteapmi sihkkareamos lei."

Sciano mearridii šillosturrodaga (Santa Croce girkošillju sturrodat: 100 x 50 m) ja mearridiige ahte dat geat eanemus moalaid dahket vuitet (ja ii gii spealai fiidámusat dahje geas livččii čáppamus biktasat) ja ahte speallu ii galgá seaguhuvvot árgabeivviin, nu ahte hearrá ii sáhte gohččut bálvvás addit spáppa spealadettiin.

1900-logu spábbačiekčama ruohtasat

1848 čálle Cambridge Universitehta studeanttat vuosttáš čiekčannjuolggadusaid. Dan maŋŋá okta joavkkus ledje 15 gitta 20 čiekči. 1857 vuođđudedje FC Sheffield'a cricketspeallit máilmmi vuosttáš almmolaš Čiekčansearvvi. Dan dihte Englánda adnojuvvo "spábbačiekčama ruovtturiikan", ja maid danin go jagi 1863 vuosttáš spábbačiekčanlihttu, Football Association (FA), bohciidii Londonis. Viiddis regelčálus ráhkaduvvui ja spábbačiekčan ovdánii ceavzilit.

Namahus Soccer (Čiekčan) eŋgelasgielas boahtá namas Association Football, mii Rugby ektui ráhkaduvvui, dan oaiviliin go dat lágiduvvui Football association'a regeliid mielde.

1866 offsideregel ásahuvvui.

Geahča maid

• NRK Sápmi Spábbačiekčantearpmat
• FA Sápmi - Sámi spábbačiekčanjoavku