Emevijski halifat
| Emevijski halifat ٱلْخِلافَةُ ٱلأُمَوِيَّة |
||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 661–750. | ||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||
 Položaj na karti
|
||||||||||||||||||||||||||||
| Glavni grad | Damask (661–744) Haran (744–750) |
|||||||||||||||||||||||||||
| Državno uređenje | Halifat | |||||||||||||||||||||||||||
Emevijski halifat (arapski: ٱلْخِلافَةُ ٱلأُمَوِيَّة) je bio drugi halifat koji je uspostavljen nakon smrti poslanika Muhammeda. Halifatom je vladala Emevijska dinastija (arapski: ٱلأُمَوِيُّون) koja je vodila porijeklo iz Mekke. Prvi član Emevijske dinastije Osman ibn Affan (644. - 656.) je došao na vlast kao treći halifa Pravednog halifata. Emevijska dinastija je uspostavila nasljednu vladavinu kada je dugogodišnji guverner Sirije Muavija ibn Ebu-Sufjan, nakon završetka Prve Fitne 661. godine, postao šesti halifa. Nakon Muavijine smrti 680. godine, izbili su sukobi oko nasljedstva koji su rezultirali Drugom Fitnom iz koje je kao pobjednik izašao Marvan I. Sirija je nakon toga postala sjedište Emevijskog halifata, a Damask glavni grad.
Emevije su nastavili muslimanska osvajanja zauzimajući Transoksijanu, Sind, Magrib i Pirinejsko poluostrvo (El-Andaluz). Nakon ovih osvajanja Emevijski halifat je obuhvatao 11.100.000 km2 i 62 miliona ljudi (29% svjetske populacije) čineći ga jednim od najvećih imperija u historiji. Dinastija je svrgnuta 750. godine u pobuni koju su organizovali Abasidi. Preživjeli članovi dinastije su pobjegli u Kordobu gdje su osnovali Kordopski emirat, a kasnije i halifat koji je postao svjetski centar nauke, medicine, filozofije i izuma tokom Zlatnog doba islama.
Emevijski halifat je vladao ogromnim multietničkim i multikulturalnim stanovništvom. Kršćanima, koji su i dalje činili većinu stanovništva halifata, i Jevrejima je bilo dopušteno da prakticiraju vlastitu religiju, ali su morali plaćati glavarinu (džiziju) od koje su muslimani bili oslobođeni. Za muslimane je postojao zekat koji je izričito bio određen za različite programe socijalne zaštite. Istaknute položaje su držali kršćani što je bio dio šire politike koja je povećala popularnost i učvrstila moć Emevija.
Historija[uredi | uredi izvor]
Porijeklo i rani utjecaj[uredi | uredi izvor]
Prema tradiciji, Emevije (poznate i kao pleme Abdu Šems) i poslanik Muhammed su imali zajedničkog pretka Abdu Menafa ibn Kusaja. Poslanik Muhamed je vodio porijeklo od njegovog sina Hašima, a Emevije preko njegovog drugog sina Abdu Šemsa čiji je sin bio Emevija. Prema tome, dvije porodice se smatraju različitim klanovima (Hašimovići i Emevije) plemena Kurejš. Međutim, šiitski historičari sumnjaju da je Emevija bio potomak Abdu Menafa ibn Kusaja. Sunitski historičari se ne slažu s ovim zbog šiitskog neprijateljstva prema Emevijama. Oni ukazuju na činjenicu da su Osmanovi unuci, Zaid bin Amr bin Utman bin Affan i Abdulah bin Amr bin Osman, oženili Rukaju i Fatimu, kćerke Alijevog sina Huseina, kako bi ukazali na bliskost Hašimovića i Emevija.
Ova bliskost se pretvorila u ozbiljan slučaj plemenskog animoziteta nakon bitke na Bedru 624. godine. Tokom ove bitke sukobila su se tri najveća lidera Emevija (Utba ibn Rabiah, Valid ibn Utba i Shajbah) i Hašimovića (Alija ibn Ebu-Talib, Hamza ibn Abdul-Muttalib i Ubejda ibn al-Harith). To je dovelo do animoziteta Emevijinog unuka Ebu-Sufjana ibn Harbe prema poslaniku Muhamedu i muslimanima. On je pokušao istrijebiti pripadnike nove religije vođenjem mnogih bitki. Međutim, pet godina nakon bitke na Uhudu, poslanik Muhamed je preuzeo kontrolu nad Mekkom najavivši opštu amnestiju za sve. Tada su Ebu-Sufjan, njegova žena Hind i njihov sin (budući halifa Muavija ibn Ebu-Sufjan) prihvatili islam.
Nakon smrti poslanika Muhammeda 632. godine, došlo je do otvorene borbe oko nasljednika nove muslimanske zajednice. Ensarije, stanovnici Medine koji su poslaniku Muhammedu osigurali sigurno utočište nakon njegovog iseljavanja iz Meke 622. godine, su htjeli svog kandidata zbog zabrinutosti da će Muhadžiri, rani sljedbenici poslanika Muhammeda, zajedno sa Kurejšijama preuzeti kontrolu nad muslimanskom državom. Muhadžiri su dali prednost Ebu-Bekru, pratiocu poslanika Muhammeda, čime su okončali Ensarijske rasprave i izabrali ga za halifu (vođu muslimanske zajednice). On je Emevijama pokazao naklonost dodjeljujući im zapovjedne uloge tokom muslimanskog osvajanja Sirije. Jedan od imenovanih bio je Jazid, sin Ebu-Sufjana, koji je održavao trgovačke mreže u Siriji.
Ebu-Bekrov nasljednik Omer (634. - 644.) je smanjio uticaj Kurejšija u administraciji i vojsci, ali je ipak omogućio veću ulogu Ebu-Sufjanovim sinovima u Siriji koja je osvojena 638. godine. Nakon smrti komandanta islamske vojske Ebu-Ubejde Amira ibn el-Džerraha 639. godine, Omer je imenovao Jazida za guvernera sirijskih okruga Damask, Palestina i Jordan. Jazid je umro ubrzo nakon toga, pa je Omer na njegovo mjesto imenovao njegovog brata Muaviju. Izuzetna naklonost prema sinovima Ebu-Sufjana je možda proizašla iz njegovog poštovanja prema porodici, njihovom moćnom savezu sa plemenom Banu Kalb ili nedostatku prikladnog kandidata tokom Emauske kuge koja je ubila Ebu-Ubejdu i Jazida. Pod upravom Muavije, Sirija se dobro odbranila od napada bizantijskog carstva.