Walonreye
| |||
| divize nåcionåle : Walon todi ! | |||
 | |||
 | |||
| Lingaedje oficir | Francès eyet Almand | ||
| Lingaedje coinrece | Gåmès | ||
| Mwaisse-veye | Nameur | ||
| Minisse-prezidint | Willy Borsus | ||
| Sitindêye
|
|||
| Populåcion |
dimorants/km² | ||
| Imne nåcionå | Li Tchant des Walons | ||
Li Walonreye u Waloneye, c' est l' mitan nonnrece del Beldjike.
Mwaissès dnêyes[candjî | candjî l’ côde wiki]
Politicmint, elle est rprezintéye pa l' institucion politike k' a stî lomêye oficirmint, on tins[3], Redjon[4] walone[5] po tot çou ki compete di l' economeye, et totes sôres d' ôtès sacwès, apus ki l' acsegnmint eyet l' culteure, ki sont moennés pal Federåcion Walonreye-Brussele (u Kiminålté francesse) pol redjon francès-cåzante eyet l' kiminålté tîxhon-cåzante po les comenes avou l' almand come lingaedje oficir).
Les dmanants del Walonreye sont lomés Walons.
El Beldjike redjonålijheye, li Walonreye respond al Flande eyet l' Redjon Brusselwesse.
L' essegne del Walonreye, c' est l' Cok walon.
L' ime del Waloneye, c' est l' Tchant des Walons.
Politike linwistike[candjî | candjî l’ côde wiki]
Li Walonreye a deus lingaedjes oficirs, li francès eyet l' almand, tchake dins s' redjon, såf po çou k' est des institucions, insi metans l' almand est oficir å Pårlumint walon, wice k' i gn a des såles po des ratourneus.
Mins l' politike linwistike prôpmint dit ni compete nén å Govienmint walon, mins åzès govienmints des kiminåltés; çou ki fwait ki les lingaedjes do payis come li walon n' ont pont d' aspoya oficir.
Linwincieuzmint, les lingaedjes cåzés el Walonreye sont les deus lingaedjes oficirs, li francès (sol cåzu tot l' teritwere) eyet l' almand (sol teritwere del Kiminålté tîxhon-cåzante); eyet les shijh lingaedjes do payis, li walon, k' est ki rascovere li pus grand boket (li Walonreye walon-cåzante), li picård, li tchampnwès, l' lorin, li lussimbordjwès eyet l' ripouwaryin.
Djeyografeye[candjî | candjî l’ côde wiki]
Provinces[candjî | candjî l’ côde wiki]
- Province di Lidje.
- Province di Nameur.
- Province do Roman Payis.
- Province do Hinnot.
- Province do Lussimbork
Aiwes[candjî | candjî l’ côde wiki]
Li Walonreye est a tchvå sol mîtrin cours di Mouze, et so Sambe (mins ki n' est li vî vî coraedje di Mouze).
Istwere[candjî | candjî l’ côde wiki]
E 13inme sieke, li teritwere del Walonreye d' asteure esteut pårti inte li Principåté d' Lidje, li Conteye di Nameur, li Dutcheye del Braibant, li Conteye do Hinnot, li Dutcheye do Lussimbork, li Principåté di Ståvleu-Måmdey, li Dutcheye do Limbork, li Conteye di Dålem.
Economeye[candjî | candjî l’ côde wiki]
Eploye[candjî | candjî l’ côde wiki]
E 2003, gn aveut 96 åcint des eterprijhes k' avént moens di 50 djins. Ûtante-deus åcint avént moens di 10 djins. Gn aveut k' 680 societés k' eployént dipus d' 200 djins, metowes purade so Lidje et sol Hinnot. Cwarante-nouv djins so 100 estént eployîs (-eyes) dins des eterprijhes, 31 so 100 a l' Estat, et 20 so 100 estént a leu boûsse. Li Flande aveut, li minme anêye, bråmint moens di djins a l' Estat (20 åcint).
Amontaedje d' eterprijhes[candjî | candjî l’ côde wiki]
Si on louke li porcintaedje des amonteu(se)s d' eterprijhes eneviè li totå des bouteus dins les payis d' l' OCDE, on voet k' el Walonreye avou ses 3,6 djins so 100 k' ont amonté leu prôpe pordjet po wangnî leu crosse, est lon padrî des payis come les Estats-Unis (10,5), l' Irlande (9,1), k' elle est å cou d' Almagne (5,2) et des Bas-Payis (4,6), mins k' ele bate li France (3,2), li Flande (2,6), li Rûsseye (2,5) eyet l' Djapon (1,8).[6]
Tchômaedje[candjî | candjî l’ côde wiki]
Li Walonreye a on pus gros porcintaedje di foû-posse kel Flande, mins elle a moens di tchômeu k' Brussele, dispu 1993.
Rivnou par djin[candjî | candjî l’ côde wiki]
Li rivnou par djin e 2004 esteut di 12.357 uros (disconte di 14.026 € pol Flande et 11.309 € po Brussele).
Vicance[candjî | candjî l’ côde wiki]
So totes li stindêye del Walonreye, sins waitî les lingaedjes do payis, gn a des dujhances ki sont les minmes.
Amagnîs et abwessons tipikes[candjî | candjî l’ côde wiki]
Bråmint des amagnîs et abwessons pår walons, c' est des cofrereyes k' endè fwaiynut li rclame.
Amuzmints[candjî | candjî l’ côde wiki]
- les dicåces.
Hårdêyes divintrinnes[candjî | candjî l’ côde wiki]
Hårdêyes difoûtrinnes[candjî | candjî l’ côde wiki]
- On hagnon sol Walonreye dins l' eciclopedeye "Knol" (en inglès, pa Stéphane Dohet)
- Li Walonreye so ene waibe des spotchîs peupes d' Urope
Sourdant[candjî | candjî l’ côde wiki]
- ↑ https://www.iweps.be/indicateur-statistique/densite-de-population/
- ↑ https://www.iweps.be/indicateur-statistique/densite-de-population/
- ↑ di 1980 a 2010, a ene barbôjhe près. 1980 corespond a li lwè speciåle k' askepeye li pårlumint eyet l' govienmint walons; e 2010, c' est on decidaedje do minisse-prezidint Rudy Demotte come cwè i rfaleut lomer li "Redjon walone" "Walonreye", po simplifyî l' comprindaedje a l' etrindjir.
- ↑ li mot «redjon» n' egzistêye nén dins les motîs walons do 20inme sieke. Adon, on l' a djusse siervou dizo ene cogne francijheye «réjion», «réjîyon». Li rwalonijhaedje «redjon» a stî fwait esprès po lomer les noveles intités del Beldjike, mins soune må ås «viyès orayes» walones.
- ↑ Li Redjon walone, c' esteut on lomaedje administratif del Walonreye, ki n' est pus veyou foirt voltî å djoû d' ouy. Ca gn a ene lete toûnrece, ahivêye på minisse-prezidint Rudy Demotte, ki rlome ciste intité la, tot biesmint, "Walonreye". Aprume po ene meyeuse atôtchance et comprindaedje pa les etrindjirs, pol comiece difoûtrin.
- ↑ Gazete di Brussele «L'Echo», diviè 2005