صفحهٔ اصلی

دانشنامه‌ای آزاد که همه می‌توانند آن را ویرایش کنند؛
با ۹۸۱٬۷۳۷ مقاله به زبان فارسی

مقالهٔ برگزیده

دُلفین‌ها پستاندارانی دریازی از راسته آب‌بازسانان هستند که رابطه نزدیکی با نهنگ‌ها و گرازماهی‌ها دارند. اجداد این جانوران جفت‌سم‌سانانی بودند که نزدیک به ۵۰ میلیون سال پیش برای پیدا کردن غذا از خشکی به دریا وارد شدند. به صورت تقریبی ۴۰ گونه دلفین وجود دارد که در ۱۷ سرده گوناگون رده‌بندی شده‌اند. بدن دلفین‌ها در طی میلیون‌ها سال به تدریج برای زندگی در آب تطابق یافته‌است. دلفین‌ها و دیگر آب‌بازسانان برای حرکت در آب باله دارند و دمشان همچون ایجادکننده پیش‌رانش کار می‌کند. بدنشان نیز به گونه‌ای است که برای شنای هر چه سریع‌تر در آب و ماندگاری برای مدت زمان بیشتر در آن با یک بار نفس‌گیری مناسب است. نیاز به پدیدآوردن سامانه‌های عصبی پیشرفته برای پژواک‌یابی در آب باعث شده‌است که دلفین‌ها مغزهای بزرگ و به نسبت پیچیده‌تری به دست آورند. چنین چیزی توانایی‌های ادراکی بالایی به آن‌ها بخشیده که باعث شده‌است در میان بعضی از آن‌ها، گونه‌ای فرهنگ نمودار باشد. آن‌ها همانند بسیاری دیگر پستانداران فرزندانشان را زنده به دنیا می‌آورند و به آن‌ها شیر می‌دهند. زیستن گروهی در بسیاری از انواع دلفین‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا خطرات زندگی در طبیعت را برای خود و فرزندانشان کمینه سازند. آن‌ها از توانایی‌هایی چون تولید سونار و شنوایی بسیار قوی برای یافتن طعمه‌هایشان بهره می‌گیرند. غذای این جانوران را ماهی و سرپایان تشکیل می‌دهند. اما نهنگ قاتل تنها دلفینی است که پستانداران دریایی بزرگ را نیز شکار می‌کند.

ادامه… مقاله‌های برگزیده – مقالهٔ امروز

آیا می‌دانستید که …؟

… یپرم‌خان پس از فرار از اردوگاه کار اجباری در ساخالین، برای بازگشت به تفلیس ناچار بود ۲۰٬۰۰۰ کیلومتر راه را تحت تعقیب مأموران بپیماید؟ (در تصویر)
… در یونان و روم باستان، برای اینکه مُرده بتواند به قایق‌ران مردگان رشوه بدهد، سکهٔ ابول خارون در دهانش گذاشته می‌شد؟
… کوین مک‌کارتی که بعد از ۱۵ بار رای‌گیری در طی چهار روز، رئیس مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا شده بود، پس از ۹ ماه از این عنوان برکنار شد؟
… مردان روم باستان برای دور زدن قوانین لکس یولیا و پاپیا‏، با دختران شیرخوار نامزد می‌کردند؟
… هنوز در غرب ونکوور، سندهای خانه‌هایی وجود دارد که در آن قید شده فروش یا اجاره ملک به غیر سفیدپوستان ممنوع است؟
… بجکم غلام ماکان کاکی و مرداویج زیاری بود که پس از رفتن به بغداد، توانست خلیفه عباسی را تحت تسلط خود درآورد؟

بیشتر…

دربارهٔ ویکی‌پدیا

ویکی‌پدیا دانشنامه‌ای اینترنتی با بیش از ۳۲۹ زبان با محتوای آزاد است که با همکاری افراد داوطلب نوشته می‌شود و هر کس که به اینترنت دسترسی داشته باشد می‌تواند مقاله‌های آن را ویرایش کند. هدف ویکی‌پدیا آفرینش و انتشار جهانی یک دانشنامهٔ آزاد به تمامی زبان‌های زندهٔ دنیاست. با رشد روزافزون این دانشنامه گردانندگان آن در بنیاد ویکی‌مدیا چندین پروژهٔ مشابه دیگر همچون ویکی‌واژه، ویکی‌کتاب، ویکی‌گفتاورد، ویکی‌خبر، ویکی‌دانشگاه، ویکی‌سفر، ویکی‌داده و ویکی‌گونه را پدیدآوردند. ویکی‌پدیای فارسی دو سال پس از شروع پروژهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، در ۲۸ آذر ۱۳۸۲ (۱۹ دسامبر ۲۰۰۳) فعالیت خود را آغاز کرد و اکنون در ردهٔ نوزدهم ویکی‌پدیاها قرار دارد و بزرگترین دانشنامهٔ فارسی محسوب می‌شود. ویکی‌پدیای فارسی هم اکنون (۳۰ آبان ۱۴۰۲ خورشیدی) ۹۸۱٬۷۳۷ نوشتار دارد.

ادامه… ویکی‌پدیا، بدون نیاز به اینترنت

از میان خبرها

خاویر میلئی

خاویر میلئی (در تصویر) به عنوان رئیس‌جمهور آرژانتین انتخاب شد.
پدرو سانچز پس از تصویب قانون عفو برای استقلال‌طلبان کاتالان، به عنوان نخست‌وزیر اسپانیا مجدداً انتخاب شد.
در جریان جنگ داخلی میانمار، نیروهای اپوزیسیون در پی یک عملیات نظامی گسترده تعداد زیادی از شهرهای تحت کنترل شورای اداری دولت را بازپس گرفتند.
در زمین‌لرزه‌ای در استان کارنالی پرادش نپال، دست کم ۱۵۳ نفر کشته شدند.

یادبودها

امروز: سه‌شنبه، ۲۱ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی برابر ۳۰ آبان ۱۴۰۲ هجری خورشیدی و ۷ جمادی‌الاول ۱۴۴۵ هجری قمری (UTC)

رویدادها

۱۳۲۵ - یوری شاهزاده بزرگ ولادیمیر و مسکو توسط دیمیتری کشته شد.
۱۷۳۶ - لشکرکشی نادرشاه افشار به قندهار برای سرکوبی شورش افغان‌ها.
۱۷۸۳ - نخستین پرواز ثبت‌شده انسان با بالون توسط برادران مون‌گلفیه در پاریس.
۱۹۰۵ - آلبرت اینشتین، مقاله‌ای را در سالنامه فیزیک نوشت و در آن معادله هم‌ارزی جرم و انرژی یا E=mc^۲، را که از مهم‌ترین نتیجه‌ها در نظریه نسبیت خاص می‌باشد را برای اولین‌بار مطرح کرد.
۱۹۱۶ - جنگ جهانی اول: کشتی اچ‌ام‌اچ‌اس بریتانیک براثر برخورد با یک مین دریایی در دریای اژه غرق شد.
۱۹۸۵ - جاناتان پولارد، کارشناس اطلاعاتی نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا به اتهام «جاسوسی برای اسرائیل» توسط پلیس فدرال آمریکا دستگیر شد.

زادروزها

۱۳۱۲ - زادروز ادوارد سوم پادشاه انگلستان و فرمانروای ایرلند از ۱۳۲۷ تا ۱۳۷۷
۱۶۹۴ - زادروز ولتر، (در تصویر) فیلسوف و نویسندهٔ فرانسوی عصر روشنگری.
۱۸۵۴ - زادروز بندیکت پانزدهم از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم
۱۸۹۸ - زادروز رنه ماگریت نقاش بلژیکی
۱۹۰۲ - زادروز ایزاک بشویس سینگر داستان‌نویس آمریکایی، برندهٔ جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۷۸
۱۹۶۵ - زادروز بیورک خواننده-ترانه‌سرا، آهنگ‌ساز، هنرپیشه و تهیه‌کنندهٔ موسیقی اهل ایسلند

درگذشت‌ها

۱۶۹۵ - درگذشت هنری پرسل نوازندهٔ اُرگ و آهنگساز باروک اهل انگلستان
۱۹۱۶ - درگذشت فرانتس یوزف یکم امپراتور اتریش، پادشاه بوهم، مجارستان، کرواسی، گالیسی و لودومریا
۱۹۷۰ - درگذشت سی وی رامان فیزیکدان هندی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۳۰
۱۹۹۶ - درگذشت عبدالسلام فیزیکدان پاکستانی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۷۹
۲۰۰۹ - درگذشت کونستانتین فئوکتیستوف فضانورد اهل کشور شوروی

→ روز قبل – روز بعد ←
یادبودهای نوامبر – یادبودهای بیشتر…