Abenduaren 19
Abenduaren 19a gregoriotar egutegiaren urteko hirureun eta berrogeita hamairugarren eguna da, 354.a bisurteetan. 12 egun falta dira urtea amaitzeko.
Jaiotzak
Heriotzak
Gertaerak 
Egutegia 
Izendegia Gertaerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1979 - Jesus Maria Leizaola lehendakaria erbestetik bueltatu zen.
- 1983 - Ramon Oñaederra Bergara, "Kattu" erail zuen GALek Baionako Kaietenia tabernan lanean zegoela. ETAko kidea zen, errefuxiatua eta 23 urtekoa.
- 1984 - Carlos Garaikoetxea EAEko lehendakariak kargua utzi behar izan zuen EAJko Asanblada Nazionalak hala eskatuta.
- 2007 - 18/98 auziko berrogehita bi auzipeturi 520 urtetik gorako espetxe zigorrak ofizialki jakinarazi zizkieten Espainiako Entzutegi Nazionalean.
- 2009 - Milaka pertsona bildu ziren Bilbon Euskaldunon Egunkariaren alde.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1911 - Roald Amundsen eta bere taldekideak Hego Polora heldu ziren. 35 egun geroago Robert Falcon Scott eta bere taldekideak helduko ziren.
- 1994 - Julian Sancristobal gartzelaratu zuten GALen inplikazioa zuelakoan.
- 2007 - Hego Korea: Lee Myung-bakek irabazi zituen hauteskunde presidentzialak.
- 2010 - Milaka pertsona Europako aireportuetan harrapatuta geratu ziren, elurrak ehundaka hegaldi bertan behera utzi eta gero.
- 2016 -
- Berlingo gabonetako azoka batean burututako atentatuan gutxienez 12 hildako eta 48 zauritu jazo ziren.
- Ankara hirian Andrei Karlov enbaxadorea tiroz hil zuten.
Arte eta kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1982ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala Xabier Amurizak irabazi zuen. Bere bigarren txapela izan zen.
- 1993ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala Andoni Egañak irabazi zuen, bere lehen txapela lortuz.
- 1999ko Gipuzkoako Bertsolari Txapelketa herri arteko txapelketa eran ospatu zen. Zarautz Jai Txiki taldea izan zen irabazle.
- 2004ko Bizkaiko Bertsolari Txapelketaren finala Igor Elortzak irabazi zuen, aurreko hiru edizioetan legez.
- 2015 -
- 2015eko Gipuzkoako Bertsolari Txapelketa: Beñat Gaztelumendik txapela irabazi zuen.
- Juan Antonio Urbeltz folkloristak euskal dantza tradizionalak ikertzen egindako lanarengatik Gipuzkoako Urrezko Domina jaso zuen.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1843 - Charles Dickens ingeles idazleak Eguberri kanta eleberria argitaratu zuen.
- 1969 - Topaz filma estreinatu zen, Alfred Hitchcockek zuzendu eta Frederick Stafford, Dany Robin, John Vernon, Karin Dor, Michel Piccoli, Philippe Noiret, Claude Jade, Michel Subor eta John Forsythe aktoreek antzeztu zuten.
- 1984 - The River (Ibaia) filma estreinatu zen, Mark Rydellek zuzendu eta Mel Gibson, Sissy Spacek eta Scott Glenn aktoreek antzeztu zuten.
- 1997 - Titanic filma estreinatu zen, James Cameronek zuzendu eta Leonardo DiCaprio eta Kate Winslet aktorek antzeztu zuten.
Zientzia eta teknologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kirolak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 2009 - FC Barcelona futbol-taldeak urte berean 6 titulu irabazi dituen munduko talde bakarra bilakatu zen kluben arteko mundiala irabazi ondoren.
Jaiotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1730 - Marguerite Brunet, lapurtar aktore eta antzerki zuzendaria (h. 1820).
- 1843 - Nemesio Artola, gipuzkoar diplomazialari eta idazlea (h. 1909).
- 1880 - Nemesio Otaño, gipuzkoar musikagilea, organo-jotzailea, abesbatza zuzendaria eta musikologoa (h. 1956).
- 1884 - Juan Bautista Gesalaga, euskal idazle eta bertsolaria (h. 1957).
- 1899 - Nemesio Etxaniz, gipuzkoar idazlea eta apaiza (h. 1982).
- 1891 - Julio Beobide, euskal eskultorea (h. 1969).
- 1906 - Txomin Jakakortajarena, euskal idazlea, itzultzailea, apaiza eta erlezaina (h. 1993).
- 1909 - Pedro Regueiro, gipuzkoar futbolaria (h. 1985).
- 1913 - Nikolas Lekuona, gipuzkoar margolari, marrazkilari, argazkilari, arkitekto eta artista abangoardista (h. 1937).
- 1916 -
- Leon Bilbao, euskal albokaria (h. 1990).
- Jose Lorenzo-Solís, bilbotar margolaria (h. 1981).
- 1925 - Migel Irazusta, Polipaso, gipuzkoar aizkolari, segalari, gizonprobalari, akuilari, probalari, korrikalari eta jokorako aharien jabea (h. 2000).
- 1927 - Thomas Manterola, lapurtar errugbilaria (h. 2013).
- 1931 -
- Jesús Davoz, gipuzkoar txirrindularia (h. 2021).
- Iñaki Linazasoro, gipuzkoar idazlea (h. 2004).
- 1932 - Luciano Juaristi Alberdi, Atano X.a, gipuzkoar esku-pilotari ohia.
- 1937 - Esther Ferrer, gipuzkoar artista.
- 1938 -
- Josu Iriondo, gipuzkoar apaiz agustindarra, New Yorkeko apezpiku laguntzaile ohia.
- Nieves Urrutia, arabar arkeologo eta espeleologoa.
- 1939 -
- Itziar Aizpuru, euskal aktorea.
- Enrique Villar, arabar politikari eta ingeniari agronomoa, Logroñon (h. 2010).
- 1942 - Jose Mari Etxebarria Lejarraga, bizkaitar euskalaria.
- 1951 - Juan Mari Mendizabal, gipuzkoar itzultzailea.
- 1959 - Juan Bas, bizkaitar gaztelaniazko idazlea eta gidoigilea.
- 1960 - Alfredo Piedrafita, nafar musikari eta argazkilaria, Barricada taldeko kidea, Barbastron.
- 1962 - Juan Ramon Madariaga, bizkaitar idazlea.
- 1963 - Marisol Garmendia, gipuzkoar politikaria eta kazetaria.
- 1973 - Igor Ahedo, bizkaitar soziologoa eta EHUko irakaslea.
- 1974 - Amaia Astobiza, bizkaitar itzultzailea eta ekintzaile feminista.
- 1978 -
- Aitzol Arzallus, gipuzkoar paralinpiar futbolaria.
- Irune Costumero, bizkaitar filologoa, irakaslea eta hizkuntza normalkuntzarako goi mailako teknikaria.
- 1984 - Fernando Lumbreras, nafar futbolaria.
- 1985 - Txomin Arana, motoziklismoko bizkaitar pilotua.
- 1986 - Leire Landa, gipuzkoar futbolari ohia eta gizarte hezitzailea.
- 1992 - Iker Muniain, Athleticeko nafar futbolaria.
- 1994 - Elena Ibarbia, donostiar modeloa.
- 1996 - Jorge Bengoetxea, bizkaitar futbolaria.
- 1999 - Asier Arana Sánchez, bizkaitar futbolaria.
- 2000 - Lide Erbina, gipuzkoar errugbilaria.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1489 - Gaston Foixkoa, Nemoursko eta Narbonako dukea, frantziar noble eta militarra (h. 1512).
- 1498 - Andreas Osiander, alemaniar filosofoa eta teologoa (h. 1552).
- 1683 - Filipe V.a Espainiakoa, Espainiako erregea (h. 1746).
- 1778 - Maria Teresa Frantziakoa, Angulemako dukesa (h. 1851).
- 1790 - William Edward Parry, anglo-galestar esploratzailea (h. 1855).
- 1820 - Mary Livermore, emakumeen eskubideen defendatzailea, abolizionista eta kazetari estatubatuarra (h. 1905).
- 1834 - Antonio Gisbert, espainiar margolaria (h. 1901).
- 1838 - Khedrub Gyatso, hamaikagarren Dalai Lama (h. 1856).
- 1852 - Albert Abraham Michelson, alemaniar jatorriko estatubatuar fisikaria, 1907ko Fisikako Nobel Saria (h. 1931).
- 1861 - Italo Svevo, italiar idazlea (h. 1928).
- 1868 - Théodore Steeg, Frantziako lehen ministroa (h. 1950).
- 1875 - Mileva Marić, serbiar matematikaria, Einsteinen lehenengo emaztea eta laguntzailea (h. 1948).
- 1881 - King Oliver, estatubatuar afroamerikar konpositore eta jazzeko orkestra-zuzendaria (h. 1938).
- 1884 - Antonín Zápotocký, Txekoslovakiako lehen ministro eta presidentea (h. 1957).
- 1888 - Fritz Reiner, hungariar-estatubatuar orkesta zuzendaria (h. 1963).
- 1897 - Louis Darquier de Pellepoix, frantziar politikaria eta antisemita (h. 1980).
- 1901 - Oliver La Farge, estatubatuar antropologo eta idazlea (h. 1963).
- 1902 - Ralph Richardson, ingeles antzezlea (h. 1983).
- 1903 -
- François Perroux, frantziar ekonomialaria eta idazlea (h. 1987).
- George Davis Snell, estatubatuar biologoa, 1980ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1996).
- 1906 - Leonid Brezhnev, Sobietar Batasuneko burua (h. 1982).
- 1908 - Gisèle Freund, alemaniar-frantziar argazkilaria (h. 2000).
- 1910 -
- Jean Genet, frantziar idazle eta antzerkigilea (h. 1986).
- José Lezama Lima, kubatar poeta, eleberrigilea eta saiakera-idazlea (h. 1976).
- 1913 - Ansa Ikonen, finlandiar film eta antzerki aktorea (h. 1989).
- 1915 - Édith Piaf, frantziar abeslaria, music-hall arloan oso famatua (h. 1963).
- 1916 - Elisabeth Noelle-Neumann, alemaniar politologo eta soziologoa (h. 2010).
- 1917 - Eduardo Catalano, argentinar arkitektoa (h. 2010).
- 1919 - Pepita Carpeña, espainiar feminista eta anarkosindikalista, frankismoan erbesteratua (h. 2005).
- 1922 - Walter Höllerer, alemaniar idazlea (h. 2003).
- 1924 - Michel Tournier, frantziar idazlea (h. 2016).
- 1925 -
- Rabah Bitat, Aljeriako presidentea (h. 2000).
- Lepa Radić, serbiar jatorriko jugoslaviar partisanoa (h. 1943).
- 1929 - Paul Nizon, suitzar idazlea.
- 1941 - Lee Myung-bak, Hego Koreako presidente ohia.
- 1944 -
- William Christie, estatubatuar orkestra zuzendaria eta klabezin-jotzailea.
- Sata Isobe, japoniar boleibol jolakaria (h. 2016).
- Richard Leakey, kenyar antropologoa (h. 2022).
- Alvin Lee, ingeles abeslari, egile abeslari eta gitarra-jotzailea, Ten Years After blues rock taldeko kidea (h. 2013).
- Zal Yanovsky, kanadar folk-rock musikaria, The Lovin' Spoonful taldeko kidea (h. 2002).
- 1946 -
- Eduardo Serra, espainiar abokatu eta politikaria.
- Robert Urich, estatubatuar zinema eta telebista aktore eta ekoizlea (h. 2002).
- 1947 - Olga María Ramos, espainiar kupletista, idazlea, musikagilea, letragilea, abeslaria, aktorea eta esataria.
- 1957 -
- Kevin McHale, estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
- Joan Tuset i Suau, kataluniar eskultore eta margolari figuratiboa.
- 1959 -
- Yasuhito Suzuki, japoniar futbolari ohia.
- Ivan Vallejo, ekuadortar alpinista.
- 1961 - Eric Allin Cornell, estatubatuar fisikaria, 2001eko Fisikako Nobel Saria.
- 1963 - Cristina Marcos, kataluniar aktorea.
- 1964 -
- Béatrice Dalle, frantziar aktorea.
- Declan Kearney, irlandar errepublikar politikaria.
- Arvydas Sabonis, lituaniar saskibaloi jokalaria, inoizko pibot onenetarikoa.
- 1966 - Alberto Tomba, italiar eskiatzaile ohia, XX. mendearen bukaerako onenetakoa.
- 1969 - Aziza Mustafa Zadeh, azerbaijandar abeslaria, musikagilea eta piano-jotzailea.
- 1972 - Alyssa Milano, estatubatuar aktorea.
- 1975 - Brandon Sanderson, estatubatuar fantasia eta zientzia-fikziozko eleberrigilea.
- 1977 -
- Jorge Garbajosa, espainiar saskibaloi jokalari ohia.
- Elisa Toffoli, italiar abeslari eta kantautorea.
- 1979 - Paola Rey, kolonbiar aktorea eta modeloa.
- 1980 - Jake Gyllenhaal, estatubatuar aktorea.
- 1981 - Beth Ditto, estatubatuar abeslari eta moda diseinatzailea.
- 1985 - Tadanari Lee, japoniar futbolaria.
- 1987 - Karim Benzema, frantziar futbolaria.
- 1988 - Mari Kawamura, japoniar futbolaria.
- 1990 - Natalia de Molina, espainiar aktorea.
- 1992 - Nasser Saleh, marokoar jatorriko espainiar aktorea.
- 1996 -
- Mouctar Diakhaby, frantziar futbolaria.
- Mayu Ikejiri, japoniar futbolaria.
- 1999 - Thea Ehre, austriar aktore eta trans aktibista.
Heriotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1590 - Pedro Arteaga, euskal epaile eta politikaria (j. 1537).
- 1821 - Mattin Larralde, lapurtar idazlea, Rocheforten (j. 1782).
- 1844 - Gaspar Jauregi, euskal militarra (j. 1791).
- 1896 - Jose Inazio Arana, idazle gipuzkoarra, Oñan (j. 1838).
- 1937 - Fernando Espinosa de los Monteros, gipuzkoar politikari eta diplomazialaria, Madrilen (j. 1884).
- 1943 - Herminio Madinabeitia, arabar idazlea, katedraduna eta kazetaria, Gasteizko alkatea (j. 1867).
- 1953 - Ricardo Baroja, Euskal Herrian bizitako espainiar margolaria, grabatzailea eta idazlea (j. 1871).
- 1974 - Ricardo Montero, euskal txirrindularia (j. 1902).
- 1983 - Ramon Oñaederra Bergara "Kattu", GALek erailda.
- 2016 - Fidel Uriarte, euskal herritar futbolaria (j. 1945).
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1091 - Adelaida Susakoa, Ivreako Markako kondesa eta Turingo markionesa.
- 1111 - Al-Ghazali, islamiar teologoa eta filosofoa (j. 1058).
- 1370 - Urbano V.a, Aita santua (j. 1310).
- 1494 - Matteo Maria Boiardo, italiar Pizkundeko olerkaria (j. 1441).
- 1566 - Luis Hurtado de Mendoza, Nafarroako erregeordea (j. 1489).
- 1741 - Vitus Bering, daniar itsasgizon eta esploratzailea (j. 1681).
- 1788 - Juan Bautista Anza, euskal jatorriko militar, esploratzaile eta agintaria (j. 1736).
- 1836 - Emily Tennessee Donelson, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. 1807).
- 1848 - Emily Brontë, britainiar idazlea (j. 1818).
- 1851 - Joseph Mallord William Turner, ingeles margolari erromantikoa (j. 1775).
- 1915 - Alois Alzheimer, alemaniar neurologoa (j. 1864).
- 1925 - Elizabeth Hughes, galestar pedagogoa, emakumeen heziketaren sustatzailea (j. 1851).
- 1939 - Dmitri Grave, sobietar garaiko errusiar matematikaria (j. 1863).
- 1940 - Kyösti Kallio, Finlandiako presidentea (j. 1873).
- 1946 - Paul Langevin, frantziar fisikari eta politikaria (j. 1872).
- 1950 - Théodore Steeg, Frantziako lehen ministroa (j. 1868).
- 1953 - Robert Andrews Millikan, estatubatuar fisikaria, 1923ko Fisikako Nobel Saria (j. 1868).
- 1963 - Alan Gardiner, XX. mende hasierako egiptologo ezagunenetakoa (j. 1879).
- 1976 - Giuseppe Caselli, italiar margolaria (j. 1893).
- 1977 - Jacques Tourneur, frantziar zinema zuzendaria (j. 1904).
- 1980an desagertua - Alaíde Foppa, guatemalar poeta, idazlea, aktibista feminista, arte kritikaria, irakaslea eta itzultzailea (j. 1914).
- 1981 - María Dolores de Pablos, espainiar poeta eta astrologoa (j. 1917).
- 1993 - Michael Clarke, estatubatuar bateria-jotzailea, The Byrds taldeko kidea (j. 1946).
- 1996 - Marcello Mastroianni, italiar aktorea (j. 1924).
- 1997 - Masaru Ibuka, japoniar industrialaria eta Sonyren sortzaileetako bat (j. 1908).
- 1999 - Desmond Llewelyn, galestar aktorea (j. 1914).
- 2000 - Carlos Cano, espainiar egile abeslari eta poeta (j. 1946).
- 2001 - Pocho Lepratti, argentinar lekaide eta gizarte-ekintzailea, 35 urterekin poliziak erahila (j. 1966).
- 2003 - Hope Lange, estatubatuar aktorea (j. 1933).
- 2004 -
- Herbert C. Brown, estatubatuar kimikaria, 1979ko Kimikako Nobel Saria (j. 1912).
- Renata Tebaldi, italiar sopranoa (j. 1922).
- 2009 -
- Hussein Ali Montazeri, irandar irakaslea eta xiiten buruzagia (j. 1922).
- Kim Peek, Savant sindromedun estatubatuar ospetsua (j. 1951).
- 2012 - Pecker Dunne, irlandar musikari eta seanchaía (j. 1933).
- 2015 - Kurt Masur, alemaniar orkestra-zuzendaria (j. 1927).
- 2016 -
- Andrei Karlov, errusiar diplomatiko eta enbaxadorea, atentatuan eraila (j. 1954).
- Inés Malinow, argentinar idazle, poeta, haur literaturako ipuingilea, kazetari eta baleteko kritikaria (j. 1922).
- 2018 -
- Joana Biarnés, kataluniar argazkilaria eta lehen emakume argazkilari-kazetaria (j. 1935).
- Peter Masterson, estatubatuar aktore, zinema zuzendari eta idazlea (j. 1934).
- 2020 -
- Mekere Morauta, Papua Ginea Berriko lehen ministroa (j. 1946).
- Märta Norberg, suediar iraupen-eskiatzailea (j. 1922).
- 2021 - Robert H. Grubbs, estatubatuar kimikaria, 2005eko Kimikako Nobel Saria (j. 1942).
Jaiak eta urteurrenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Sehaska egutegiko izendegia: Ostadar, Ortzadar, (Ortzi Adarra), Urtun, Urtune eta Fortun.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q2451
Multimedia: 19 December
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
|
Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||