Otsailaren 19

Otsailaren 19a gregoriotar egutegiaren urteko berrogeita hamargarren eguna da. 315 egun falta dira urtea amaitzeko, 316 egun bisurteetan.

Jaiotzak Euskal Herrian Beñat Etxebarria Jaiotza: Igorre, 1987 Luis Prieto Jaiotza: Bilbo, 1979 Paloma O'Shea Jaiotza: Getxo, 1936 Unai Alba Jaiotza: Oiartzun, 1978 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan André Breton Jaiotza: Tinchebray, 1896 Heriotza: Paris, 1966ko irailaren 28a Svante Arrhenius Jaiotza: Balingsta parish (en) eta Uppsala, 1859 Heriotza: Stockholm, 1927ko urriaren 2a Cristina Fernández Jaiotza: Tolosa (en) eta La Plata, 1953 Sven Hedin Jaiotza: Klara Church Parish (en) eta Stockholm, 1865 Heriotza: Kungsholms parish (en) eta Stockholm, 1952ko azaroaren 26a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Otsailaren 19ko jaiotzak Prince Andrew, Duke of York • Seal • György Kurtág • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Miguel Sanz Lafuente Jaiotza: Donamartiri Untz, 1804ko urriaren 15a Heriotza: Madril, 1880 Inazio Larrañaga Jaiotza: Aldaba (Tolosa), 1892ko urriaren 3a eta 1892ko urriaren 4a Heriotza: Hondarribia, 1975 Pedro Bernardo Villarreal Jaiotza: Arrasate, 1669ko maiatzaren 26a Heriotza: Lekeitio, 1740 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Umberto Eco Jaiotza: Alessandria, 1932ko urtarrilaren 5a Heriotza: Milan, 2016 André Gide Jaiotza: Paris, 1869ko azaroaren 22a Heriotza: Paris, 1951 Knut Hamsun Jaiotza: Vågå, 1859ko abuztuaren 4a Heriotza: Grimstad, 1952 Charles-François Daubigny Jaiotza: Paris, 1817ko otsailaren 15a eta 1817 Heriotza: Paris, 1878 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Otsailaren 19ko heriotzak Derek Jarman • Dan Graham • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 607 - Bonifazio III.a Aita Santu izendatu zuten. 1878 - Thomas Edisonek fonografoa (irudian) patentatu zuen. 1985 - Oiz mendian (Bizkaia), Boeing 727 hegazkin batek, komunikabideetako antena baten aurka talka egin zuen, hegazkineko 148 bidaiariak hilez. 1986 - SESBk Mir espazio-estazioa orbitan jarri zuen. 1999 - Euskalduna jauregia inauguratu zuten. + Gertaera gehiago... Egutegia << Otsaila >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: asteazkena 2021: ostirala 2022: larunbata 2024: astelehena 2025: asteazkena 2026: osteguna Izendegia Santutegia: Bonifazio Lausanakoa, Luzia Yi Zhenmei Seaska egutegia: Gabi eta Gartxot/Gartzea/Gartze/Gartzene/Gartzi/Gartziñe.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1981 - ETAk Uruguaiko kontsula bahitu zuen Bartzelonan, eta Austria eta El Salvadorrekoak Bilbon.
• 1985 - Iberiaren 610 hegaldiaren istripua: Madriletik Bilbora zioan Boeing 727 bat Oiz mendian erori zen, 148 hildako utziz.
• 1999 - Euskalduna jauregia inauguratu zuten.
• 2006 - Iruñeako laku baten aurkitutako hegazti hilak, Hegazti gripearen beldurra ekarri zuen Euskal Herrira. Geroago gaixotasun honekin zerikusirik ez zuela frogatu zen.
• 2008 - 6 gazte atxilotu zituzten Gasteizen ustez kale borrokarekin zerikusirik zutelakoan.

Mundua

• 1959 - Erresuma Batuak Zipreren independentzia bermatu zuen. Zipre 1960ko abuztuaren 16an independizatu zen.
• 2008 - Fidel Castrok uko egin zion Kubako presidente izateari.
• 2010 - 41 pertsona hil ziren Marokoko Meknes herrian meskita bat behera erortzean.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1853 - El dominó azul, Emilio Arrieta nafar konposatzailearen musika eta Francisco Camprodónen libretoa duen zarzuela estreinatu zen Madrilgo Teatro del Circon.

Mundua

• 1999 - 8mm filma estreinatu zen, Joel Schumacherek zuzendu eta Nicolas Cage, Joaquin Phoenix, James Gandolfini, Peter Stormare, Anthony Heald eta Chris Bauer aktoreek antzeztu zuten.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1986 - SESBk Mir espazio-estazioa orbitan jarri zuen.
• 2010 - IUPACek Kopernizio izena eman zion 112. elementu kimikoari.

Kirolak

Euskal Herria

• 2023 - Winter Series 2022/2023 finala: Diego Beaskoetxea gernikarrak eta Imanol Lopez zumaiarrak osatutako bikoteak eskuratu zuen txapela, Xabier Barandika eta Unai Lekerikari irabazi ostean.

Mundua

• 1910 - Ingalaterrako Manchester hirian Old Trafford estadioa inauguratu zen, Manchester United taldearen futbol zelaia.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1762 - Jean-Pierre Basterretxe, lapurtar politikaria (h. 1827).
• 1843 - Alvaro Sodupe, arabar militar eta kazetari karlista (h. 1889).
• 1885 - Gabino Garriga, bizkaitar idazlea (h. 1969).
• 1892 - René Labat, lapurtar atleta (h. 1970).
• 1905 - Ximon Ibarra, Zubikoa, nafar bertsolaria (h. 1979).
• 1907 - Pedro Lozano Sotés, nafar artista (h. 1985).
• 1913 - Maria Dolores Goya Mendiola, gipuzkoar irakaslea (h. 1986).
• 1923 - Julita Berrojalbiz, bizkaitar irakasle eta euskaltzalea, Bizkaiko ikastolen mugimenduaren bultzatzailea izandakoa (h. 1998).
• 1924 - Amale Arzelus, gipuzkoar euskaltzalea eta irrati esataria (h. 2015).
• 1933 - Mixel Itzaina, baxenafar idazlea.
• 1936 - Paloma O'Shea, O'Sheako markesa, bizkaitar filantropo eta mezenasa.
• 1937 - Jean Pierre Curutchet, baxenafar idazlea.
• 1950 - Joseba Zubia, bizkaitar politikaria.
• 1958 - Laurent Pardo, lapurtar errugbilari ohia.
• 1959 - Iñigo Barandiaran Benito, gipuzkoar funtzionario eta politikaria.
• 1962 -
  • Juan Miguel Alonso, gipuzkoar saskibaloi jokalari ohia.
  • Felix Espilla, bizkaitar zesta-puntako jokalari ohia.
• 1978 - Unai Alba, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1979 - Luis Prieto, bizkaitar futbolari ohia.
• 1980 - Iraia Okina, bizkaitar ilustratzailea.
• 1985 - Sébastien Rouet, lapurtar errugbilaria.
• 1987 -
  • Jagoba Beobide, gipuzkoar futbolaria.
  • Beñat Etxebarria, bizkaitar futbolaria.
• 1992 - Kerman Lejarraga, bizkaitar boxeolaria.
• 1998 - Jon Urkiza, bizkaitar futbolaria.
• 2002 - Egoitz Arana, gipuzkoar futbolaria.

Mundua

• 1473 - Nikolas Koperniko, prusiar astronomoa, astronomia modernoaren aita (h. 1543).
• 1525 - Carolus Clusius, flandriar botanikaria (h. 1609).
• 1624 - Antonio Bellucci, italiar margolaria (h. 1726).
• 1717 - David Garrick, ingeles antzezle, antzerkigile eta antzerki-ekoizlea (h. 1779).
• 1743 - Luigi Boccherini, italiar konpositore eta txelo-jotzailea (h. 1805).
• 1770 - Francisco Amorós, Soteloko markesa, espainiar pedagogo eta militarra (h. 1848).
• 1791 - Concepción Argüello, Nikolai Rezanov ekin izan zuen maitasunezko historia tragikoaren ondorioz ezaguna (h. 1857).
• 1799 - Ferdinand Reich, alemaniar kimikaria (h. 1882).
• 1804 - Karl von Rokitansky, austriar sendagilea (h. 1878).
• 1812 - Zygmunt Krasinski, poloniar idazlea (h. 1859).
• 1817 - Gilen III.a Herbehereetakoa, Herbehereetako errege eta Luxenburgoko duke-handia (h. 1890).
• 1821 - August Schleicher, alemaniar hizkuntzalaria (h. 1868).
• 1833 - Élie Ducommun, suitzar kazetaria, 1902ko Bakearen Nobel Sariduna (h. 1906).
• 1841 - Felip Pedrell, espainiar musikagilea eta musikalaria (h. 1922).
• 1858 - Gabino Ezeiza, argentinar musikaria eta paialaria (h. 1916).
• 1859 - Svante Arrhenius, suediar kimikaria, 1903ko Kimikako Nobel Sariduna (h. 1927).
• 1863 - Augusto Bernardino Leguía y Salcedo, Peruko presidentea eta diktadorea (h. 1932).
• 1864 - Ferdinand Zecca, frantziar zinemagilea eta produktorea (h. 1947).
• 1865 - Sven Hedin, suediar esploratzaile, geografo, topografo, argazkilari, bidaia-liburuen idazle eta ilustratzailea (h. 1952).
• 1866 - Mary Anderson, estatubatuar etxebizitza sustatzaile, mahastizain eta baserritarra, haizetako-garbigailuaren sortzailea (h. 1953).
• 1868 - Edward S. Curtis, estatubatuar argazkilari eta etnografoa (h. 1952).
• 1869 - Hovhannes Tumanyan, armeniar olerkari, idazle, itzultzaile eta ekintzailea (h. 1923).
• 1876 - Constantin Brâncuși, Frantzian lan egin zuen errumaniar eskultorea (h. 1957).
• 1877 - Gabriele Münter, espresionismoaren alemaniar margolaria, argazkilaria eta Bigarren Mundu Gerran Der Blaue Reiter mugimenduko pinturen salbatzailea (h. 1962).
• 1878 - Kristofer Uppdal, norvegiar idazlea (h. 1961).
• 1880 - Álvaro Obregón, mexikar militar eta politikaria (h. 1928).
• 1882 - Jenny Hempel, daniar botanikoa, landareen fisiologian aitzindaria (h. 1975).
• 1884 - John King Davis, australiar esploratzaile eta nabigatzailea (h. 1967).
• 1888 - José Eustasio Rivera, kolonbiar poeta eta eleberrigilea (h. 1928).
• 1896 - André Breton, frantziar idazle eta poeta, surrealismoaren sortzaile nagusia (h. 1966).
• 1899 -
  • Lucio Fontana, argentinar-italiar margolari eta eskultorea (h. 1968).
  • Josep Tarradellas, Kataluniako Generalitateko 125. Presidentea (h. 1988).
• 1904 - Muiris Ó Súilleabháin, Blasket uharteetako bere umearo eta gaztaroko oroitzapenengatik ospetsua (h. 1950).
• 1911 - Merle Oberon, indiar-britainiar aktorea (h. 1979).
• 1912 -
  • Anton Buttigieg, Maltako 2. presidentea (h. 1983).
  • Adolf Rudnicki, poloniar idazlea (h. 1990).
• 1914 - Xosé María Díaz Castro, galiziar idazle eta itzultzailea (h. 1990).
• 1917 - Carson McCullers, estatubatuar idazlea (h. 1967).
• 1920 - Jaan Kross, estoniar idazlea (h. 2007).
• 1924 -
  • David Bronstein, ukrainiar xake-jokalari eta idazlea (h. 2006).
  • Lee Marvin, estatubatuar aktorea (h. 1987).
• 1930 - John Frankenheimer, estatubatuar zinema zuzendari, gidoilari eta ekoizlea (h. 2002).
• 1934 - Pierre Barouh, frantziar idazle, musikagile eta abeslaria (h. 2016).
• 1937 - Rupiah Banda, Zambiako 4. presidentea (h. 2022).
• 1939 -
  • Vladimir Atlantov, errusiar opera-abeslaria, tenorra.
  • Alfredo Bryce Echenique, peruar idazlea.
• 1940 -
  • Saparmurat Nijazov, Turkmenistango diktadorea (h. 2006).
  • Smokey Robinson, estatubatuar musikaria eta abeslaria, rockaren historiako musika-jotzaile eta musikagile nagusietakoa .
• 1941 -
  • Carlos Roqué Alsina, argentinar piano-jotzaile eta musikagilea.
  • David Gross, estatubatuar fisikaria, 2004ko Fisikako Nobel Saria.
• 1943 - Timothy Hunt, ingeles biokimikaria, 2001eko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1946 - Luis Puenzo, argentinar zinema zuzendari, ekoizle eta antzerkigilea.
• 1948 -
  • María Teresa Miras Portugal, espainiar zientzialaria, Madrilgo Konplutenseko biokimika eta biologia Molekularreko irakasle emeritua (h. 2021).
  • Tony Iommy, britainiar gitarrajolea eta musikagilea, Black Sabbath taldeko kidea, heavy metal musikan gitarra-jotzaile garrantsienetakotzat joa.
• 1950 - Juice Leskinen, finlandiar kantautore, olerkari eta konpositorea (h. 2006).
• 1951 - Laurence Le Vert, terrorismoaren aurkan espezializatutako frantziar epailea.
• 1952 -
  • Amy Tan, estatubatuar idazlea.
  • Danilo Türk, Esloveniako presidentea.
• 1953 -
  • Cristina Fernández, Argentinako presidentea.
  • Massimo Troisi, italiar aktore, gidoigile eta zinema zuzendaria (h. 1994).
  • Victoria Vera, espainiar aktorea.
• 1954 - Sócrates, brasildar futbolari eta sendagilea (h. 2011).
• 1955 -
  • Soledad Cazorla, Emakumeen aurkako Indarkeriaren salako lehen emakume fiskala (h. 2015).
  • Jeff Daniels, estatubatuar aktore, antzerkigile eta bikoiztailea.
  • Siri Hustvedt, estatubatuar nobelagile, saiogile eta poeta feminista.
• 1956 - Roderick MacKinnon, estatubatuar biokimikaria eta unibertsitate-irakaslea, 2003ko Kimikako Nobel Saria.
• 1957 - Ray Winstone, ingeles aktorea.
• 1958 - Helen Fielding, ingeles idazlea.
• 1962 -
  • Emídio Brasileiro, brasildar idazlea.
  • Hana Mandlíková, txekiar tenislari ohia.
• 1963 - Slobodan Dubajić, serbiar futbolari ohia.
• 1964 - Jennifer Doudna, estatubatuar biokimikaria, 2020ko Kimikako Nobel Saria.
• 1966 - Bego Alabazan, bizkaitar ipuin-kontalaria.
• 1967 - Benicio Del Toro, puertorikoar-estatubatuar aktorea.
• 1969 - Violet Bonham Carter, britainiar politikaria eta egunkari idazlea (j. 1887).
• 1971 - Gil Shaham, israeldar jatorriko estatubatuar biolin-jotzailea.
• 1973 - Paulien De Groote, belgikar politikaria (h. 2018).
• 1975 - Daniel Adair, kanadar bateria-jotzailea, Nickelback taldeko kidea.
• 1977 - Dani Martín, espainiar abeslari eta aktorea.
• 1979 - Mariana Ochoa, mexikar abeslari eta aktorea.
• 1982 - Cristian Garma, kantabriar traineru estropadetako patroia.
• 1983 -
  • Daigo Kobayashi, japoniar futbolaria.
  • Mika Nakashima, japoniar abeslari eta aktorea.
• 1985 - Milovan Raković, serbiar saskibaloi jokalaria.
• 1986 - Marta Vieira da Silva, brasildar-suediar futbolaria, inoizko emakume futbolari onenetakoa.
• 1989 - Georgios Bogris, greziar saskibaloi jokalaria.
• 1993 - Victoria Justice, estatubatuar aktore, modelo, abeslari eta kantugilea.
• 2000 - Hana Takahashi, japoniar futbolaria.
• 2004 - Millie Bobby Brown, espainian jaiotako britainiar aktorea.
• 2013 - Kim Ju-ae, Ipar Koreako Kim dinastiako kidea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1740 - Pedro Bernardo Villarreal, euskal ingeniari eta intelektuala (j. 1669).
• 1880 - Miguel Sanz Lafuente, nafar teologo eta apaiza, Oñatiko Unibertsitateko erretorea, Madrilen (j. 1804).
• 1975 - Inazio Larrañaga, gipuzkoar idazlea (j. 1892).
• 1981 - Juan Thalamas Labandibar, gipuzkoar apaiza, filosofo, idazle, poeta eta soziologoa (j. 1906).
• 1999 - Pedro Méndez, gipuzkoar igerilari olinpikoa, Madrilen (j. 1904).
• 2006 - Isidoro Urra, euskal herritar futbolaria (j. 1916).
• 2010 - Antonio Loperena, euskal herritar margolari eta eskultorea (j. 1922).
• 2019 - Alan Roy King, britainiar hizkuntzalaria, itzultzailea, euskalaria eta euskaltzain urgazlea (j. 1954).

Mundua

• 197 - Klodio Albino, Erromatar enperadorea (j. c. 150).
• 1133 - Irene Dukas, bizantziar enperatriza (j. 1066).
• 1505 - Matilde Hessekoa, Henrike III.a Hesee Garaikoaren eta Ana Katzenelnbogenekoaren alaba (j. 1473).
• 1553 - Erasmus Reinhold, alemaniar astronomo eta matematikaria (j. 1511).
• 1584 - Ana Medici, italiar noblea (j. 1569).
• 1622 - Frans Pourbus Gaztea, flandriar margolaria (j. 1569).
• 1657 - Evert van Alest, izadi hilen holandar margolaria (j. 1602).
• 1709 - Tokugawa Tsunayoshi, Tokugawa shogunerriko bosgarren shoguna (j. 1646).
• 1794 - Étienne-Charles de Loménie de Brienne, frantziar kardinal eta estadista (j. 1727).
• 1806 - Elizabeth Carter, ingeles idazle, klasizista, itzultzaile eta olerkaria (j. 1717).
• 1837 - Georg Büchner, alemaniar antzerkigile, olerkari, itzultzaile eta iraultzailea (j. 1813).
• 1847 - José Joaquín de Olmedo, Ekuadorko presidentea (j. 1780).
• 1865 - Francisco Bilbao, txiletar idazle eta filosofoa (j. 1823).
• 1870 - Nathaniel de Rothschild, ingeles enpresaburua, bankaria eta enologoa, Château Mouton Rothschild ezarri zuena (j. 1812).
• 1878 - Charles-François Daubigny, frantziar margolari eta marrazkigilea (j. 1817).
• 1887 - Multatuli, herbeheretar idazlea (j. 1820).
• 1894 -
  • Francisco Asenjo Barbieri, espainiar konpositore eta musikologoa (j. 1823).
  • Anna Ella Carroll, estatubatuar panfletista, politikari teoriko konstituzionala (j. 1815).
• 1897 - Karl Weierstrass, alemaniar matematikaria (j. 1815).
• 1913 - Dolores Aleu Riera, kataluniar medikua, Medikuntzan lizentziatutako Espainiako lehen emakumea (j. 1857).
• 1916 - Ernst Mach, austriar filosofo eta fisikaria (j. 1838).
• 1924 - Edmond Picard, belgikar idazle, mezenas eta legelaria (j. 1836).
• 1927 - Georg Brandes, daniar filosofo, literatura-kritikari eta kazetaria (j. 1842).
• 1929 - Joseph Boussinesq, frantziar matematikari eta fisikaria, fluidoen mekanikan aditua (j. 1842).
• 1937 - Horacio Quiroga, uruguaitar idazlea (j. 1878).
• 1938 - Edmund Landau, alemaniar matematikaria (j. 1877).
• 1940 - Antonia Torre Yela, Hamalaugarren arrosa, Gazteria Sozialista Bateratuetako (JSU) langilea, fusilatua (h. 1940).
• 1951 - André Gide, frantziar idazlea, 1947ko Literaturako Nobel Saria (j. 1869).
• 1952 - Knut Hamsun, norvegiar idazlea, 1920ko Literaturako Nobel Saria (j. 1859).
• 1957 - Maurice Garin, txirrindularia, lehendabiziko Frantziako Tourraren irabazlea (j. 1871).
• 1963 - Benny Moré, kubatar musikaria (j. 1919).
• 1975 - Luigi Dallapiccola, italiar musikagilea, dodekafonismoaren aitzindaria Italian (j. 1904).
• 1980 - Bon Scott, eskoziar hard rock abeslaria, letrista, gaitajolea eta baterijolea, AC/DC taldeko kidea (j. 1946).
• 1986 - André Leroi-Gourhan, frantziar etnologo, arkeologo eta historialaria (j. 1911).
• 1988 -
  • René Char, frantziar poeta, nazien aurkako erresistentzian parte hartze aktiboa izan zuena (j. 1907).
  • André Frédéric Cournand, frantziar-estatubatuar sendagile eta fisiologoa, 1956ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1895).
• 1990 - Michael Powell, ingeles antzezlea eta zinemagilea (j. 1905).
• 1997 - Deng Xiaoping, Txinako Herri Errepublikako buruzagi komunista nabarmena (j. 1904).
• 2000 - Friedensreich Hundertwasser, austriar margolari eta artista grafikoa (j. 1928).
• 2001 -
  • Stanley Kramer, estatubatuar zinema zuzendari eta ekoizlea (j. 1913).
  • Charles Trenet, frantziar abeslaria, musikagilea eta poeta (j. 1913).
• 2002 - Sylvia Rivera, estatubatuar LGBT aktibista (j. 1951).
• 2011 - Florinda Chico, espainiar aktorea (j. 1926).
• 2012 - Renato Dulbecco, italiar-estatubatuar sendagile eta mikrobiologoa, 1975eko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1914).
• 2013 - Robert Richardson, estatubatuar fisikaria, 1996ko Fisikako Nobel Saria (j. 1937).
• 2016 -
  • Umberto Eco, italiar idazlea, hizkuntzalaria eta filosofoa (j. 1932).
  • Harper Lee, estatubatuar idazlea (j. 1926).
• 2017 - Igor Xafarevitx, errusiar matematikaria (j. 1923).
• 2019 - Karl Lagerfeld, alemaniar jostuna (j. 1933).
• 2020 -
  • Jean Daniel, frantziar idazlea eta kazetaria, Le Nouvel Observateur astekariaren sortzaileetako bat (j. 1920).
  • Fernando Morán, espainiar idazlea, politikaria eta diplomatikoa (j. 1926).
• 2021 - Arturo Di Modica, italiar eskultorea (j. 1941).
• 2022 -
  • Gary Brooker, ingeles musikari, abeslari eta piano-jotzailea, Procol Harum taldeko sortzailea (j. 1945).
  • Kakuichi Mimura, japoniar futbolaria (j. 1931).
• 2023 - Richard Belzer, estatubatuar aktorea (j. 1944).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Gabi eta Gartxot/Gartzea/Gartze/Gartzene/Gartzi/Gartziñe.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2340
• Multimedia: 19 February

Otsailaren 18 | Urteko egutegi | Otsailaren 20