Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 133.979 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Јадрено цепење — јадрена реакција или процес на радиоактивно распаѓање, при кој атомско јадро со голема маса се цепи на помали делови (полесни јадра). Притоа честопати се добиваат слободни неутрони и фотони (во вид на гама-зрачење), а истовремено се ослободува голема количина енергија.

Јадреното цепење на тешки елементи е откриена на 17 декември 1938 г. од Ото Хан и неговиот помошник Фриц Штрасман, а теоретски ја објаснила Лиза Мајтнер со внукот Ото Роберт Фриш во јануари следната година. Името на овој процес му го дал Фриш според простата делба на клетката. Цепењето е егзотермна реакција при која можат да се ослободат големи количества енергија и како електромагнетно зрачење и како кинетичка енергија на деловите (загревање на материјата). За цепењето да резултира со ослободување енергија, вкупната енергија на сврзување на добиените елементи мора да биде понегативна (повисока) од онаа на почетниот хемиски елемент.

Цепењето е вид јадрена трансмутација поради тоа што добиените хемиски елементи се разликуваат од првобитниот атом. Двете нови јадра имаат мали разлики во големината, со однос меѓу масите 3:2 кај честите фосилни изотопи. Најголемиот дел од јадрените цепења се бинарни (се расцепуваат два наелектризирани дела), но повремено (2-4 пати од 100), се добиваат три нови (позитивно наелектризирани) јадра со третично цепење. Големината на најмалото од нив се движи меѓу онаа на протон и јадро на аргон. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика на денот
Напуштената опсерваторија „Бел Слон“. Карпатски национален природен парк, Украина.
други избрани слики

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

... дека Јована Лудата имала 6 деца, и сите станале европски монарси?
... дека селото Б’с, Кривопаланечко е населено место со најкраткото име во Македонија?
... дека ботулинскиот токсин е најсмртоносната супстанција на светот, и може да предизвика смрт во рок од неколку минути?
... дека Пелгониската битка (1259) одиграна кај леринските села Неокази и Овчарани му го ставила крајот на крстоносното Латинско Царство на Балканот?
... дека Синајскиот Полуостров е копнен мост помеѓу Африка и Азија?
... дека елементот кадмиум (Cd) е наречен по феникискиот јунак Кадмо, основач на Теба и Лихнид (денешен Охрид)?
... дека Свети Стефан е првиот христијански маченик?
... дека дрвото гинко останало непроменето цели 200 милиони години?
... дека во геометријата постои едноаголник?
... дека Дупјачката таблица пронајдена кај костурското село Дупјак сведочи за писменоста во Македонија пред повеќе од 7000 години?
... дека на светот постојат дури 4.000 сорти на компир?
... дека тесерактот е хиперкоцка која се простира во четири просторни димензии?
... дека соѕвездието Јужен Крст има само четири ѕвезди?

архива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 5 март 2023 г.

Настани:

1953	Во Македонија е организирана првата акција за доброволно дарување на крв.
1992	Домот на младите „25 Мај“ во Скопје го промени името во Младински културен центар.
1993	Авион од типот „Фокер 100“ на авиокомпанијата „Палер Македонија“, веднаш по полетувањето од аеродромот во Петровец кај Скопје, се урна. 83 лица го загубија животот.

Родени:

1133	Хенри II — англиски крал.
1512	Герард Меркатор — првиот човек којшто го има претставено светот на географска карта.
1569	Џовани Батиста Тјеполо — фрескосликар од „Великиот маниризам“.
1658	Антуан Ломе де Ламот-Кадилак — основач на Детроит.
1862	Зигберт Тараш — германски шаховски велемајстор.
1871	Роза Луксембург — организаторка на полското и на германското работничко двиење.
1903	Златко Шнајдер — хрватски и југословенски комунист, секретар на СКОЈ.
1915	Венко Марковски — македонски и бугарски поет.
1918	Џејмс Тобин — американски економист, добитник на Нобеловата награда.
1922	Пјер Паоло Пазолини — италијански режисер и писател.
1926	Лазо Милошевски — југословенски и македонски атлетичар.
1944	Ристо Шанев — македонски поет и писател.
1949	Благоја Ристески - Платнар — македонски поет.
1952	Петар Борота — југословенски и српски фудбалер.
1957	Марк Е. Смит — англиски рок-музичар.
1968	Илирјан Бекири — македонски политичар.
1974	Јенс Јеремис — германски фудбалер.
1974	Ева Мендес — американска глумица.
1976	Шарунас Јасикевичиус — литвански кошаркар.
1985	Дејвид Маршал — шкотски фудбалски голман.
1993	Фред — бразилски фудбалер.
1994	Кенан Караман — турски фудбалер.
1998	Мерих Демирал — турски фудбалер.

Починале:

1827	Александар Волта — италијански физичар.
1827	Пјер Симон Лаплас — француски астроном, физичар и математичар.
1893	Иполит Адолф Тен — француски критичар и историчар.
1925	Клеман Адер — француски инженер и пронаоѓач.
1953	Јосиф Сталин — советски државник и политичар.
1953	Сергеј Прокофјев — руски и советски композитор.
1964	Милтон Манаки — прв македонски и балкански филмски снимател.
1966	Ана Ахматова — руска и советска поетеса.
1982	Џон Белуши — американски глумец.
1984	Тито Гоби — италијански оперски пејач, баритон.
2013	Уго Чавез — претседател на Венецуела.
2015	Влада Дивљан — српски и југословенски рок музичар.

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика ·
логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Европа · Јужна Америка · Азија · Африка · Северна Америка · Антарктик · Океанија

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.

Збратимени проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич

најгоре · превчитај ја страницава · статистики · односи со јавноста · пријавете неправилност · village pump