29-a de oktobro

oktobro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

La 29-a de oktobro estas la 302-a tago de la jaro (la 303-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 63 tagoj restas.

Je la 29-a de oktobro okazis, interalie:

Eventoj[redakti | redakti fonton]

-539: Ciro la Granda konkeris Babilonon, enkorpigante Nov-Babilonan Imperion kaj igante la Aĥemenidan Imperion la plej granda en tiama mondo
969: Bizanca Imperio okupis Antioĥion
1187: Papaj dokumentoj: papo Gregorio la 8-a eldonis buleon Audita tremendi, en kiu li alvokis al la 3-a krucmilito
1281: Dua batalo de Homs: armeo de sultano Qalawun venkis la mongolan de Ilĥanlando asociitan kun kristanoj
1390: Parizo: unua proceso pri sorĉaĵoj
1525: Marteno Lutero en Wittenberg celebris unuan meson en la germana lingvo
1591: Pontifikeco: Inocento la 9-a iĝis papo
1611: Triumfa eniro en Varsovion de la pola militisto Stanisław Żółkiewski, venkinto en la batalo de Kluŝino, kun militkaptita rusa caro Bazilo la 4-a Ŝujskij kaj liaj fratoj, kie en Reĝa Kastelo ili omaĝis al pola reĝo Sigismondo la 3-a Vasa kaj ĵuris ke Rusio neniam atakos Pollandon
1618: En Londono estis senkapigita velisto kaj verkisto Walter Raleigh, kortegano kaj favorito de Elizabeto la 1-a
1665: Portugala kolonia imperio: reĝaj taĉmentoj de Kongo estis frakasitaj en la batalo de Mbwila (Angolo) kun portugalaj koloniistoj
1675: Germana tutfakulo Leibniz uzis matematikan signon por integrala kalkulo
1682: William Penn alvenis al Pensilvanio
1787: Prago: en Nacia Teatro okazis premiero de la itala komika opero La punita voluptulo aŭ Don Giovanni
1810: Nacia Biblioteko de Brazilo fondita
1840: Marŝalo Soult la trian fojon iĝis ĉefministro de Francio
1848: Ŝtormaj manifestacioj okazas en Brno por subteno de la Viena Revolucio
1863: Internacia Ruĝa Kruco fondiĝis - 18 landoj dum konferenco en Ĝenevo (Svislando) kreis Internacian Komitaton de la Ruĝa Kruco
1863: Januara ribelo kontraŭ la Rusia Imperio: en Varsovio rusoj ekzekutis 4 ribelantojn; malvenko de ribelantaj en la batalo de Świdno (distrikto Węgrowski)
1888: Apud Ĥarkivo eksplodis bombo sub trajno, en kiu veturis rusia imperiestro Aleksandro la 3-a — 21 personoj pereis, la imperiestro kaj liaj familianoj ne estis damaĝitaj
1888: En Konstantinopolo 9 eŭropaj ŝtatoj subskribis konvencion garantiantan liberan uzon de la Sueza Kanalo
1894: Princo Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst iĝis regna kanceliero de la Germana Imperiestra Regno kaj ĉefministro de la Reĝlando Prusio
1909: Pollando: Tatra Volontula Montara savoservo estis fondita
Unua Mondmilito
- 1914: Apud Mołotków (Ivano-Frankivska provinco) okazis unu el la plej sangaj bataloj de Polaj Legioj kontraŭ rusa armeo; germanaj ŝipoj navigataj sub turka ŝipflago SMS Goeben kaj SMS Breslau atakis rusajn marhavenojn en Odesa, Sebastopolo kaj Teodozio - celo de germanoj estis enigo de Turkio (atingita) — la Otomana Imperio aliĝis al Centraj Potencoj; proceso de atencintoj en Sarajevo finiĝis (oni verdiktis pri dekkelkaj personoj kune kun Gavrilo Princip)
- 1915: Aristide Briand la trian fojon iĝis ĉefministro de Francio
- 1918:
  - Kroata Asembleo decidis rompi ĉiujn ŝtat-jurajn ligojn por forlasi aŭstro-hungaran monarkion; oni proklamis efemeran Reĝlandon de serboj, kroatoj kaj slovenoj;
  - Sovetunio: estis fondita junulara komunista organizaĵo Komsomolo;
  - Reĝo Karolo la 1-a nomumis grafon János Hadik ĉefministro de Hungario - la posteno li tenis dum tri tagoj;
  - poŝtoficejo de ĉeĥaj skoltoj ekfunkciis en Prago, certigante fidindan dissendon de informoj ene de la urbo
1917: Germano Max Heiser publikigis aron da ludprincipoj pri manpilkado
1923: Granda Nacia Asembleo de Turkio kunsidanta en nova ĉefurbo Ankara proklamis Respublikon Turkio - unua prezidento iĝis Mustafa Kemal Atatürk kaj unua ĉefministro İsmet İnönü
1925: Dua Pola Respubliko: en Tombejo de la Defendintoj de Lvovo oni elektis sennoman kadavron, kiu estis enterigita en la Tombon de Nekonata Soldato en Varsovio
1930: Dispono de la pola prezidento Ignacy Mościcki pri establo de Sendependec-Kruco kaj Sendependec-Medalo por personoj, kiuj kontribuis al renaskiĝo de la pola ŝtato
1933: Filo de estinta diktatoro de Hispanio José Antonio Primo de Rivera fondis faŝistan partion Hispana Falango
1937: Granda Teroro: en Minsko 100-160 homoj de kulturo, literaturo, edukado kaj ŝtata aparato de Belorusa SSR estis kondamnitaj de NKVD-trioj kaj pafmortigitaj en Kurapati
Dua Mondmilito
- 1939: germana Gvidantaro de Marmilito permesis ataki pasaĝerajn ŝipojn en konvojoj; en Coëtquidan (Morbihan) aperis semajnrevuo "Polska Walcząca. Żołnierz polski na obczyźnie" (Pollando Batalanta. Pola soldato eksterlande) sub redakto de Tymon Terlecki - eldonata laŭvice en Parizo kaj Londono; dekreto de la Prezidiumo de la Supera Soveto de Sovetunio pri atribuo de soveta civitaneco al polaj civitanoj, kiuj en la tagoj 1-a kaj 2-a de novembro 1939 troviĝos sur la enkorpigitaj de Sovetunio polaj Orientaj Limregionoj
- 1940: En juĝa proceso de sovetaj regopovoj en Lvovo kontraŭ la Organizaĵo de Ukrainaj Naciistoj oni verdiktis 10 mortpunojn kaj unu enprizonigon por dek jaroj; Jugoslavio: anonco de neŭtraleco en la greka-itala konflikto kun samtempa preparo al operaco ekregi Tesalonikon antaŭ italoj; unua taga operaco de Itala Aera Korpuso: 15 bombaviadiloj sub protekto de 73 ĉasaviadiloj atakis Ramsgaton
- 1941: Holokaŭsto: dum "Granda Kampanjo" en Kovno la 28-an aŭ 29-an de oktobro germanoj murdis pli ol 9 mil judojn, en tio duonon da infanoj; Nigra Maro: krozŝipo "Ruĝa Kaŭkazo" transportis 8-an Brigadon de Mara Infanterio de Novorossijsk al Sebastopolo (de 29-a ĝis 30-a de oktobro)
- 1942: Varsovia geto: plenumante verdikton de Juda Batal-Organizaĵo estis mortigita en sia loĝejo Jakub Lejkin, vickomandanto de Juda Ordo-Servo en la geto, aparte brutala dum deportadoj; Orienta Fronto: nokte de la 28-a/29-a de oktobro okazis atakoj de la soveta 8-a Aviada Armeo al 13 germanaj aerodromoj situintaj direkte al Stalingrado - oni faris pli ol 500 aviadilflugojn; Heinrich Himmler konsentis por ke enprizonigitoj en koncentrejoj ricevu de familioj kaj konatoj nutraĵ-pakaĵojn, kio povus plilongigi ilian laborkapablon
- 1943: tritaga germana operaco „Memel”, en la arbaroj de Suchedniów kontraŭ taĉmentoj de subleŭtenanto Jan Piwnik, finiĝis per malvenko de germanoj
- 1944: Okcidenta Fronto: Unua Divizio de pola generalo Stanisław Maczek per rapida atako liberigis kaj savis nederlandan urbon Breda sen damaĝo al la loĝantoj kaj arkitekturo; brita 2-a Armea Korpuso tute ekregis Zuid-Beveland (Zelando); Orienta Fronto: Batalo de Debrecen finita — en Hungario armitaj fortoj de 4-a kaj 2-a Ukrainaj Frontoj ligiĝis - la 2-a komencis atakon direkte al Budapeŝto; Brita Stabejo pri planado pritaksis optimisman kaj pesimisman prognozon pri fino de la milito, kiu daŭros ĝis la 31-a de januaro aŭ 15-an de majo 1945
1945: Al Pollando revenis de Francio du mil polaj soldatoj batalantaj dum la milito en la franca rezista movado kaj polaj taĉmentoj de la Unua Franca Armeo
1945: En Parizo franca filozofo Jean-Paul Sartre okazigis prelegon Ekzistadismo estas humanismo
1945: En Usono aperis unuaj globkrajonoj, eksponitaj por vendo
1945: En Surabajo sur Javo brita ĝendarmaro pripafis indonezianojn volantaj okupi forlasitan de japanoj arsenalon, kio kaŭzis stratbatalojn en kiuj kelkcent personoj pereis kaj kelkaj miloj vundiĝis
1947: En Bukareŝto okazis proceso de la gvidantoj de Nacia-Kamparana Partio, gvidata de Iuliu Maniu
1948: Arabo-israela milito: Defend-Fortoj de Israelo okupis araban vilaĝon Safsaf, apud Safed, masakrinte ne malpli ol 52 palestinanojn
1950: Gustavo la 6-a Adolfo iĝis reĝo de Svedio
1952: Belorusa Soveta Socialisma Respubliko: en Pinsk sovetaj regopovoj eksplodigis sinagogon, tiutempe la plej malnovan en teritorio de la eksa Respubliko de Ambaŭ Nacioj
1955: Eksplodo, verŝajne kaŭzita de mara mino el la Dua mondmilito, detruis sovetian ŝipon en la haveno de Sebastopolo, pereis 608 homoj
1956: Sueza krizo komenciĝis - Israelaj Defendaj Fortoj okupis la duoninsulon Sinajo kaj Gazaan Sektoron, rapide atingante Suezan Kanalon
1956: Havenurbo Tanĝero revenis al Maroko
1956: IBM kreis unuan diskaparaton (5 megabajtoj)
1957: En Federacia Respubliko Germanio ekfunkciis la tria registaro de Konrad Adenauer
1959: En unua numero de la franca revuo "Pilote" aperis komikso kun aventuroj de Asteriks, desegnita de Albert Uderzo kaj verkita de René Goscinny
1961: Sirio retiriĝis de la Unuiĝinta Araba Respubliko
1969: Unua elektronika mesaĝo - la vorto "ensaluto" (uzantnomo, pasvorto) - estas sendita de ARPANET-reto de la Universitato de Kalifornio ĉe Los-Anĝeleso al SRI International
1972: En Slovakio estis konsekrita grekokatolika Katedralo Sankta Kruco
1976: Erich Honecker iĝis ĉefgvidanto de la Germana Demokratia Respubliko
1980: Vojevodia Juĝejo en Varsovio reĵetis proponon registri Sendependan Aŭtonomecan Sindikaton de Individuaj Kamparanoj „Vilaĝa Solidareco” - la refuto unuigis dispartitajn organizaĵojn de kamparana movado, kiuj akceptis komunan statuton kaj komencis striki
1988: Registaro de Pola Popola Respubliko kun Mieczysław Rakowski decidas likvidi la Ŝipfarejon de Gdańsk - la lulilon de "Solidareco"
1989: Belorusa SSR: en Kurapati okazis manifestacio memore al viktimoj de amasaj Stalin-reprezalioj, ekzekutitaj en tiu loko
1992: Esplor-Centro pri Genocido kaj Rezisto-Movado en Litovio fondiĝis
1996: Prago: monumento al humanisto verkanta en la rutena lingvo Francysk Skaryna estis starigita en Hradčany, kaj Nacia Biblioteko situita en konstruaĵo Clementinum
1998: Post 36 jaroj usona kosmonaŭto kaj politikisto John Glenn en kosmopramo Discovery la duan fojon kosmoflugis partoprenante mision STS-95, iĝante en la aĝo de 77 jaroj la plej maljuna homo en la kosmo
1999: Oriso-ciklono detruis parton de la subŝtato Oriso, proksime al Bhubanesvar, sur la orienta marbordo de Barato, kaj kaŭzis morton de pli ol 10 000 homoj
2004: Romo: gvidantoj de 25 membroŝtatoj de Eŭropa Unio kaj Rumanio, Bulgario, Kroatio kaj Turkio subskribis Eŭropan Konstitucion — sen ratifo flanke de ĉiuj membroj
2004: Norodom Sihamoni kroniĝis kiel reĝo de Kamboĝo
2005: Terorismo: 61 personoj pereis en bombaj atencoj en Nov-Delhio
2006: Luiz Inácio Lula da Silva la duan fojon gajnis prezidentajn balotojn en Brazilo
2006: Georgi Parvanov la duan fojon gajnis prezidentajn balotojn en Bulgario
2008: Diego Armando Maradona iĝis trejnisto de la argentina nacia teamo de futbalo
2013: En Istanbulo oni malfermis fervojan tunelon Marmaray sub la markolo Bosporo
2015: Bidhya Devi Bhandari iĝis prezidentino de Nepalo
2015: Ĉinio anoncis forigon de unuinfana politiko permesante al familioj havi du infanojn
2016: Centrodekstra Sendependecpartio gajnis antaŭtempajn parlamentajn balotojn en Islando
2019: En Moskvo apud Lubjanka dum 12 horoj Memorial legas nomojn de pafekutitoj el inter 1 200 000 homoj - viktimoj de stalinismo dum la dua mondmilito (nur NKVD-trioj murdis duonmilionon da homoj)
2022: Invado de Rusio en Ukrainion:
- pro preciza pripafo en Donecka provinco apud Majorsk pereis ĉ. 300 rusiaj soldatoj
- Litovio komencis forsendi unuajn memmovajn haŭbizojn al Ukrainio, el 12 riparatajn