Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 132.987 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Археи — домен на едноклеточни, микроскопски организми. Тие, како и бактериите, се прокариоти, што значи дека немаат клеточно јадро ниту мембрански органели.

Археите првично биле класифицирани како бактерии, под името архебактерии (во царството Архебактерии, лат. Archaebacteria), но оваа класификација е застарена. Клетките на археите имаат уникатни својства кои ги одделуваат од другите два домени на животот, бактериите и еукариотите. Археите понатаму се поделени на повеќе колена. Класификацијата е тешка бидејќи мнозинството видови не се изолирани во лабораторија, а биле детектирани само со анализа на нивните нуклеински киселини во примероци од нивната средина.

Археите и бактериите обично се слични по големина и форма, иако неколку археи имаат многу чудни облици, како што се плоснатите и коцкестите клетки на Haloquadratum walsbyi. И покрај оваа морфолошка сличност со бактериите, археите поседуваат гени и неколку метаболни патишта кои се поблиски со оние на еукариотите, како, на пример, ензимите вклучени во транскрипцијата и транслацијата. Другите аспекти на биохемијата на археите се уникатни, како што е присуството на етерски липиди во нивните клеточни мембрани. Археите користат повеќе извори на енергија од еукариотите; тие варираат од органски соединенија, како што се шеќерите, до амонијак, метални јони, па дури и водороден гас.

Археите толерантни на хиперсалинитет (Haloarchaea) користат сончева светлина како извор на енергија, а други видови археи го врзуваат неорганскиот јаглерод; сепак, за разлика од растенијата и цијанобактериите, не се откриени видови на археи кои ги вршат и двете активности заедно. Археите се размножуваат бесполово, со проста делба, фрагментација или пупење; за разлика од бактериите и еукариотите, не се познати видови кои формираат спори. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика на денот
Лимон — цел и пресечен.
други избрани слики

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

... дека Пелгониската битка (1259) одиграна кај леринските села Неокази и Овчарани му го ставила крајот на крстоносното Латинско Царство на Балканот?
... дека Синајскиот Полуостров е копнен мост помеѓу Африка и Азија?
... дека елементот кадмиум (Cd) е наречен по феникискиот јунак Кадмо, основач на Теба и Лихнид (денешен Охрид)?
... дека Свети Стефан е првиот христијански маченик?
... дека дрвото гинко останало непроменето цели 200 милиони години?
... дека во геометријата постои едноаголник?
... дека Дупјачката таблица пронајдена кај костурското село Дупјак сведочи за писменоста во Македонија пред повеќе од 7000 години?
... дека на светот постојат дури 4.000 сорти на компир?
... дека тесерактот е хиперкоцка која се простира во четири просторни димензии?
... дека соѕвездието Јужен Крст има само четири ѕвезди?
... дека ирскиот композитор Џон Филд е творец на ноктурното, подоцна популаризирано од Шопен?
... дека на најнепристапната точка на Антарктикот стои биста на Ленин?
... дека знамето на Шкотска како симбол го носи Андреиниот крст, на кој се смета дека е распнат Апостол Андреја — заштитник на Шкотска?
... дека Општина Василево се смета за македонската престолнина на празот?
... дека нашата галаксија има 100 - 400 милијарди ѕвезди и барем уште толку планети?
... дека елкарите се црви чии „гранчиња“ се пипки за собирање на планктон?
... дека градот Белград во Албанија е основан во IV век п.н.е. од македонскиот цар Касандар под името Антипатреја во чест на татко му Антипатар?
... дека библискиот цар Соломон имал 700 жени и уште 300 конкубини?
... дека скопската населба Кисела Вода е наречена по чудотворниот извор кој се наоѓал на местото на денешната црквичка „Св. Никита“?
... дека главата на Климент Охридски се чува во манастирот „Св. Јован Претеча“ кај Бер, Егејска Македонија?
... дека Кина на кинески се нарекува Џунг-гуо (中國) со значење „средишна земја“?
... дека пустината Деште Лут во Иран е најврелото место на Земјата, на чија површина се измерени дури 70,7 °C?

архива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 28 јануари 2023 г.

Настани:

1821	Прогласена е независноста на Перу, со што, сепак, не било дефинитивно завршено речиси 300-годишното колонијално владеење на Шпанија во таа латиноамериканска земја. Шпанија се обидувала уште три години да ја наметне својата власт во Перу.
1871	Франција капитулираше во војната со Прусија и го предаде Париз.
1878	Во Њу Хевн, САД пуштена е во употреба првата телефонска централа, по две години откако Александар Грејам Бел го патентираше телефонот.
1918	Владимир Илич Ленин, од името на Советот на народните комесари на Советска Русија, потпиша Декрет за формирање на Црвената армија.
1945	Во Скопје е отворена првата градинка во Македонија, за престој на деца од 4 до 7-годишна возраст, на кои им беа обезбедени храна и воспитување преку денот, додека нивните родители беа на работа.
1986	Две минути по полетувањето во вселената, американскиот вселенски брод „Челенџер“, експлодира над Кејп Канаверал и во парчиња се урна во водите на Атлантикот. Тоа беше најголемата несреќа што се случила во космичките летови во која загинаа сите седум членови на екипажот.

Родени:

1457	Хенри VII — англиски крал
1540	Лудолф ван Цојлен — германски математичар, познат по своите пресметки на бројот π
1600	Папа Климент IX — римски папа.
1717	Мустафа III — 26. султан на Отоманското Царство.
1887	Артур Рубинштајн — полско-американски пијанист.
1912	Џексон Полок — американски сликар.
1928	Славко Милосавлевски — македонски социолог.
1936	Исмаил Кадаре — албански писател.
1949	Грег Попович — американски кошаркарски тренер.
1955	Никола Саркози — француски политичар, 23. претседател на Франција
1957	Мирјана Карановиќ — српска и југословенска глумица.
1959	Патрицио Олива — италијански боксер.
1975	Тим Монтгомери — американски атлетичар.
1978	Џанлујџи Буфон — италијански фудбалер.
1978	Џејми Карагер — англиски фудбалер.
1982	Михаел Гигу — француски ракометар.
1984	Андре Игуодала — американски кошаркар.
1985	Славица Ќуктераш — српска пејачка.
1988	Адријано Малори — италијански велосипедист.
2000	Душан Влаховиќ — српски фудбалер.

Починале:

592	Гунтрам — крал на Франките.
1547	Хенри VIII — славен крал на Англија.
1919	Франц Меринг — германски социолог и историчар, еден од водачите на левото крило на германската социјалдемократија и еден од основачите на Комунистичката партија на Германија.
1972	Дино Буцати — италијански писател.
1996	Јосиф Бродски — руски поет, добитник на Нобеловата награда за литература и „Златен венец“ на Струшките вечери на поезијата.
1997	Антонио Каладо — бразилски писател и новинар.
2006	Душко Трифуновиќ — српски поет.
2016	Пол Кантнер — американски рок-музичар, член на групата „Џеферсон ерплејн“ (Jefferson Airplane).

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика ·
логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Европа · Јужна Америка · Азија · Африка · Северна Америка · Антарктик · Океанија

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.

Збратимени проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич

најгоре · превчитај ја страницава · статистики · односи со јавноста · пријавете неправилност · village pump