1460-e

Izvor: Wikipedia
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Milenijum: 2. milenijum
Vjekovi: 14. vijek – 15. vijek – 16. vijek
Decenije: 1430-e 1440-e 1450-e – 1460-e – 1470-e 1480-e 1490-e
Godine: 1460 1461 1462 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469
Kategorije: Rođenja – Smrti – Arhitektura
Nastanci – Prestanci

1460-e su decenija koja je počela 1. januara 1460. i završila 31. decembra 1469.

Hrvatska[uredi | uredi kod]

1460
1461
  • Bosanski ban Stjepan Tomašević nastavlja borbu sa hrvatskim banom Pavlom Sperančićem oko zemalja Talovaca (sa hercegom Stjepanom i krbavskim knezovima bi mu uzeo grad Klis).
  • 5. 11. - Mletačka općina ovlašćuje knezove Splita i Zadra da ponude novac za Klis i Ostrovicu.
  • Prvi spomen: Gomirje.
  • Nikola Modruški biskup nedavno premeštene Krbavske (Modruške) biskupije.
  • Osnovana Otočka biskupija (na traženje Sigismunda Frankapana).
  • Katarina Branković se ove godine odrekla svih imanja u Sloveniji i Hrvatskoj sem Krškog.
1462
  • 24. 3. - Mletačka općina prihvaća ponudu kliskog kastelana za predaju, ali kasnije se predomišlja (tako grad ostaje banu Pavlu Sperančiću).
  • Ugarsko-hrvatski kralj Matija Korvin se žali Mlečanima da su Turci iz njegove zemlje u zadnje tri godine odveli "najmanje 200.000" stanovnika[1].
  • Ivan Vitez od Sredne postavljen za upravitelja Zagrebačke biskupije, ali papa se tome usprotivio, jer je Ivan već varadinski biskup - pošto kralj ne priznaje Dimitrija Čupora, stolica ostaje upražnjena još tri godine.
1463
  • 18. 5. - Povelja kralja Matije zagorskom knezu i slavonskom banu Janu Vitovcu (darovani Varaždin, Krapina i dr.).
  • 13. 6. - Mlečani primili pod zaštitu hrvatsko-dalmatinskog bana Pavla Sperančića - ali zarobljen prilikom turskih upada koji sežu do Krbave i Senja.
  • 19. 7. - U Šopronu odn. Bečkom Novom Mjestu potpisan konačni mir između kralja Matije i cara Fridriha III.
1464
  • 29. 3. - Ugarsko-hrvatski kralj Matija Korvin krunisan u Stolnom Biogradu.
  • 5. 4. - Kralj Matija izdao povelju Martinu Frankopanu (kralj dobio Krupu na Uni, a posle Frankopanove smrti bi dobio i Kostajnicu, Steničnjak i Lipovac).
  • jun - Turske izvidničke čete u Bosni, pustoše oslobođene krajeve oko Jajca, zaleću se do Splita, zarobljen sin Stjepana II. Frankopana.
  • Mlečani dovode nekoliko obitelji "Morlaka" u Savudriju[2].
1465
  • 1. 3. - Mlečani uzimaju Stjepana II Frankopana u zaštitu.
  • rujan? - Mletački splitski knez zauzeo ušće Neretve i Makarsku krajinu nakon turskog napada na Hercegovinu.
  • prosinac - Kralj Matija opseda Đurđevac, čiji su se zapovednici pobunili.
  • Imbro Zapolja više nije gubernator Bosne; ban slavonski (i mačvanski sa Petrom Sokolom) je Nikola Iločki; banovi "Rame, Dalmacije i Hrvatske" su Petar Zob i Ladislav de Disznos (obnovljen naziv "Rama" za Bosnu).
  • Nakon izumiranja porodice Walsee Rijeka pripada Habsburzima.
  • Ivan Vitez od Sredne postao ostrogonski nadbiskup i primas Ugarske.
1466
  • 15. 4. - Osvald Tuz imenovan od pape za zagrebačkog biskupa (1466-99).
  • 17. 4. - Pošto je sultan u Sofiji, Kralj Matija Korvin javlja županijama da se vojska okupi u Beogradu oko 8. maja (ali sultan će krenuti na Albaniju).
  • 8. 8. - Kralj Matija i plemstvo u Križevcima utvrdili način plaćanja crkvene desetine za Zagrebačku biskupiju.
  • 23. 8. - Kralj Matija je u Zagrebu, imenovao je novog bana - Ivana Tuza od Laka, brata novog biskupa; takođe izdao povelju u korist Stjepana II. Frankopana protiv kojeg se bune braća i sinovci.
  • ca. 14. 9. - Ban Ivan Tuz sa vojskom u okolini Klisa - udova Margareta Spirančić ga mora predati, zajedno sa Sinjem i Petrovcem.
  • Rijeka i Kastavština pripadaju Habsburzima.
  • Poslednji pomen nekog pravoslavnog sveštenika u Konavlima (izv. Božidar Taraković)[3].
1467
  • ožujak - Reformiran porezni sustav u ugarsko-hrvatskim zemljama - ukinute mnoge povlastice, često nepravedna i nasilna naplata[4] - krajem ljeta izbija pobuna u Erdelju i Slavoniji.
  • 12. 5. - "Krvava sinoda" Zagrebačke biskupije u crkvi sv. Stjepana - napadnuti svećenici, jedan ubijen[5].
  • listopad - Mlečani se žale banu Ivanu Tuzu na kliskog zapovjednika i humskog vlastelina Žarka Vlatkovića
1468
1469
+ Mlečani šalju izaslanike ne bi li pomirili Frankopane i Kurjakoviće - Turci ne prestaju s napadima od prošle godine.
  • ožujak - Turci obnavljaju veliku navalu na Hrvatsku.
  • travanj/svibanj - Turska vojska od 20.000 ljudi paše Ezebega provaljuje iz Bosne u Hrvatsku[6];
    • Preko Krbave i Like stigli do Senja gde su je Frankopani potkupili.
    • Opustošene Modruše pa preko Kupe provaljuju u Kranjsku.
  • lipanj? - Turci posjekli mnoge zarobljene Kranjce jer ne mogu prijeću nabujalu Kupu.
  • 14. 7. - Mlečani šalju 100 pješaka u pomoć Stjepanu Frankopanu - kralj Matija na ovo šalje Blaža Podmaničkog Mađara da pokori Frankopane i potisne Mletke.
  • 29. 9. - Turci po četvrti put[7] ove godine upadaju u Hrvatsku, poplava Save ih sprečila da poharaju Zagreb.
  • jesen - Vladislav Hercegović prešao u Slavoniju gde je dobio Mali i Veliki Kalnik.
  • ca. 15. 11. - Blaž Mađar uzeo Senj Frankopanima za kralja Matiju, osnovaće se Senjska kapetanija za odbranu od Turaka, ali i Mlečana (rat sa Frankopanima se nastavlja).


Bosna[uredi | uredi kod]

1460
1461
  • januar - Herceg Stjepan traži pomoć od Mlečana, ovi mu obećavaju utočište ako ga Turci proteraju (ponovo je u svađi sa sinom Vladislavom, koji poziva Turke); Mlečani takođe pozivaju na pomirenje hercega i kralja Tomaša.
  • 5. 2. - Mletačka opština šalje u Bosnu posrednika između hercega i kralja.
  • 23. 3. - Papa Pio II. naređuje splitskom nadbiskupu da odmah objavi papsku bulu o križarskom ratu, ako bi Turci ugrozili kralja Tomaša ili hercega Stjepana.
  • ca. 15. 7. - Umro bosanski kralj Stjepan Tomaš Kotromanić, nasleđuje ga sin Stjepan Tomašević, poslednji efektivni kralj Bosne
    • Tomašević se miri sa hercegom Stjepanom, nastavlja borbu sa hrvatskim banom Pavlom Sperančićem oko zemalja Talovaca (sa hercegom i krbavskim knezovima bi mu uzeo grad Klis).
  • novembar - Bosanski kralj Stjepan Tomašević se krunisao u Jajcu krunom poslatom od pape - komplikacije sa Ugarskom.
  • Tradicionalna godina osnivanja Sarajeva (Isa-beg Isaković).
1462
1463
  • januar - U Bosni i Ugarskoj se zna za pripreme turskog napada (nije poznat cilj); izaslanici bosanskog kralja Stjepana i hercega Stjepana Vukčića u Dubrovniku predlažu da svi zajedno obaveste ugarskog kralja Matiju o tome; bosanski poslanici odlaze Skenderbegu, koji im obećava pomoć.
  • februar - Bosanski poslanici pregovaraju u Veneciji - nešto pomoći, ali Mlečani odbijaju ući u rat sa sultanom.
  • mart - Turski upadi u Hercegovinu i izvidnice po Bosni.
  • 26. 4. - Mlečani dozvoljavaju prolaz albanskoj vojsci koja bi krenula u pomoć hercegu (ovaj je to zamolio još pre šest nedelja).
  • 27. 4. - Lješka liga sklopila mir sa sultanom u Skoplju (Skenderbeg je bio protiv).
  • 6. 5. - Dubrovački senat odbija molbu kralja Stefana za plaćenike.
Ruševine Bobovca
  • 20. 5. - Sultan Mehmed II pred Bobovcem - zapovednik grada Radak će predati tvrđavu posle tri dana i biti pogubljen;
  • 28. 5. - Na polju Milodraževu Sultan izdao bosanskim franjevcima Ahdnamu, dozvolu verskog delovanja.
  • 5. 6. - Kralj Stjepan Tomašević pogubljen pod Jajcem, nakon što je prinuđen da naredi predaju svih utvrđenja. Pogubljen i kraljev stric Radivoj Ostojić; zarobljeni Sigismund i Katarina Tomašević.
  • jun - Sultan napada i hercegove zemlje, bezuspešna kratka opsada Blagaja[10]
  • jul, sredinom - Herceg Stjepan povratio od Turaka Ključ kod Gacka (Vlatko) i Ljubuški (Vladislav), njegov sin Vladislav se ubrzo ponovo pobunio protiv njega.
  • oktobar, početkom - Ugarska vojska u dve kolone (kralj Matija i Imbro Zapolja) prelazi Savu kod Gradiške, pridružio im se Martin Frankopan; kralj ide preko Ključa a Zapolja direktno na Jajce.
  • ca. 10. 10. - Početak kršćanske opsade Jajca.
  • jesen - Nakon početnih spletki sa Mlečanima, Vladislav Hercegović ratuje sa Mađarima protiv Turaka od Prozora do Donjeg Vakufa (opet u miru s ocem); njegov brat Vlatko povratio deo poseda Pavlovića i Kovačevića sa devet gradova.
  • 6. 12. - Povelja kralja Matije pod Jajcem: Vladislav Hercegović uvršten među ugarske barone, dodeljene mu župe Uskoplje, Rama i Livno (zauzvrat dao bukovački grad na Neretvi).
  • 25. 12. - Jajce se predalo ugarsko-hrvatskoj vojsci, kojoj je pomagao i herceg Stjepan; ubrzo se predaju i okolna utvrđenja (npr. Zvečaj u kome je bio Konstantin Mihailović); kralj proglasio Imbra Zapolju za gubernatora Bosne i bana Hrvatske, Dalmacije i Slavonije.
  • Turci zavladali bosanskom državom.
  • Bosanska kraljica Mara beži u Hrvatsku, gde je opljačkao ban Spirančić, neprijatelj njenog muža[10].
  • Kralj Matija ustanovio Jajačku i Srebreničku banovinu.
1464
  • jun - Turske izvidničke čete u Bosni, pustoše oslobođene krajeve oko Jajca, zaleću se do Splita, zarobljen sin Stjepana II. Frankopana.
  • 12. 7. - Turska vojska (Mahmud-paša u prethodnici) stiže pod Jajce (jedan deo bio u Hercegovini).
  • 15. 8. (22. 8.?) - Nakon vesti o mađarskom prelazu preko Save, sultan Mehmed II naređuje juriš na zidine Jajca - povlači se krajem meseca nakon neuspeha.
  • oktobar - Mađari (kralj Matija i Imbro Zapolja) idu uz Drinu do Zvornika kojeg brani Skender Mihailović; u zaletu opljačkana Srebrenica.
  • novembar, sredinom - Nakon poslednjeg neuspelog juriša u kome je ranjen i Zapolja, Mađari se užurbano povlače od Zvornika (poslednja mađarska ofanziva za više godina[11]).
  • Isa-beg Isaković postaje drugi sandžak-beg Bosanskog sandžaka (posle Mehmeda Minetoglua).
  • Obnovljen sukob hercega Stjepana i sina Vladislava.
1465
+ Herceg Stjepan pregovara sa Mađarima u Dubrovniku, pristaje da im da Počitelj.
  • Imbro Zapolja više nije gubernator Bosne; ban slavonski (i mačvanski sa Petrom Sokolom) je Nikola Iločki; banovi "Rame, Dalmacije i Hrvatske" su Petar Zob i Ladislav de Disznos (obnovljen naziv "Rama" za Bosnu).
  • Prvi put se spominje Gradačac (Gradac, Gračac).
  • približno - Katarina Kosača Kotromanić otišla u Rim.
1466
  • januar - Dubrovčani grade most preko Neretve kod Počitelja, koji je herceg Stjepan prepustio Mađarima (prvi put kod nas se pominju inženjeri - magistri ingenarii[13]).
  • 4. 2. - Vladislav Hercegović imenovan za "generalnog kapetana" od Mlečana, sa godišnjom platom od 500 dukata.
  • 9. 2. - Herceg Stjepan se u Dubrovniku sastaje sa mađarskim izaslanicima, ali bez sporazuma.
  • 10. 3. - Mlečani obećavaju hercegu Stjepanu Brač, kuću u Splitu i slobodno stanovanje u Veneciji u zamenu za ponuđeni Novi i Risan.
  • april - Nakon što je Isa-beg prebolovao zimu u Cernici kod Gacka Turci nastavili napredovanje u Hercegovini.
  • 12. 5. - Mlečani pomažu kneza Vladislava sa 300 dukata za odbranu Livna.
  • 22. 5. - U Novom umro herceg Stjepan Vukčić Kosača, nasleđuje ga mlađi sin Vlatko; Vladislav uzima Visuć na Cetini a Stjepan ml. (budući Ahmed-paša) dobija nešto pokretne imovine[14].
  • leto - Vladislav Hercegović se stavlja pod sultanovu zaštitu[11] (Livno mu uzeo Ivaniš Vlatković, početkom avgusta predao dva grada u dolini Cetine izaslanicima napuljskog kralja Ferdinanda[15]).
  • 9. 12. - Punomoćnicima hercegovih sinova u Dubrovniku pročitana hercegova oporuka - Vladislav traži da se imovina sekvestrira, u čemu mu pomažu Mađari, pa se Vlatko približava Mlečanima[16].
  • Turska osvajanja: Trebinje, Ljubuški, Mostar.
1468
1469


Srbija i Zeta[uredi | uredi kod]

1460
1461
1462
1463
  • 1. 5. - Milica Branković, kćerka bivše despotice Jelene, udata za Leonarda III Toka (umrla već sledeće godine)[19].
  • 6. 6. - Kralj Matija stigao u Futog, gde ostaje do polovine jula (u vezi s turskim pohodom na Bosnu).
  • 26. 6. - Prvi statut Bokeljske mornarice.
  • 7. 7. - Sultan Mehmed u Sjenici, na povratku iz Bosne.
  • avgust - ? Kralj Matija boravi u Beogradu, upada u tursku Srbiju i dovodi 15.000 hrišćana.[20]
  • Osmanski upravitelj Srbije Ali-beg vrši diverzione upade u Srem, Banat i Bačku, Ivan Pongrac ga odbio kod Temišvara.
  • približno - Umro Arsenije II, poslednji srednjovekovni srpski patrijarh.
1464
1465
1466
1467
1468
1469


Reference[uredi | uredi kod]

  1. ↑ Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu, Tursko doba - I Pustošenja srpskih zemalja i prve seobe u XV i XVI veku, rastko.rs
  2. ↑ Historija naroda Jugoslavije II, str. 642, Školska knjiga Zagreb, 1959
  3. ↑ Đorđe Ćapin, Odnos prema srpskim spomenicima u Konavlima, rastko.rs
  4. ↑ V. Klaić, str. 70-71
  5. ↑ V. Klaić, str. 74
  6. ↑ V. Klaić, str. 78
  7. ↑ V. Klaić, str. 79
  8. ↑ Ž. Fajfrić, Kotromanići, rastko.rs
  9. ↑ Historija Bosne, str. 300
  10. ↑ 10,0 10,1 V. Klaić, str. 44
  11. ↑ 11,0 11,1 V. Ćorović, Stvaranje nove srpske despotovine, rastko.rs
  12. ↑ Prema Istoriji Crne Gore, str. 290, ovo je bilo u decembru.
  13. ↑ V. Ćorović, BiH Kulturne prilike, rastko.rs. Prema Historiji Bosne ovo je bilo sledećeg novembra.
  14. ↑ V. Klaić, str. 66
  15. ↑ Historija Bosne, str. 330
  16. ↑ Historija Bosne, str. 331
  17. ↑ Dr. Goran Ž. Komar, Planinska sela Dračevice pod vlašću Venecije 1687-1797, rastko.rs
  18. ↑ Historija Bosne, str. 332
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Ž. Fajfrić Sveta loza Brankovića, rastko.rs
  20. ↑ V. Klaić, str. 46; ali Ćorović (H. B. str. 314) kaže za Matiju: "Ostao je čak miran i za vreme povlačenja Turaka."
  21. ↑ V. Ćorović, Srpska despotovina u Sremu, rastko.rs
  22. ↑ Gojko Subotić, Umetnost od pada srpskih država pod tursku vlast do Velike seobe (1459-1690), rastko.rs



Commons-logo.svg
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=1460-e&oldid=4952831