ویس و رامین اتا عاشقنه داستان هسته که فخرالدین اسعد گرگانی ونه شعر ره قرن پنجم هجری دله فارسی زوون جه سوت دَوِسته. این داستان اشکانیون دوره شنه و ونه اصلی متن پهلوی یا تبری زوون جه بی‌یه که فخرالدین گرگانی وه ره فارسی جه دگاردنی‌یه و این مسئله ره شه هم چنتا بیت دله گانه. ویس و رامین اتا از اولین آثاری هسته که ونه موضوع عشق و عاشقی هسته و این کتاب ره گرگانی، هنتا نظامی نمه په بنویشت بی‌یه و وه ره فارسی ِاولین عاشقنه داستان دونه که اینتی چی کتابون ونه بنویشتن په زیاد بَینه. دمبال‌ته خدی ویس و رامین داستان شه محبوبیت ره از دست هادا که اتا دلیل تونده ونه داستان بائه که اسلامی ارزش جه فرق داشته و زرتشتی آیین ونه دله خله زیاد موضوعیت داشته، اتی دلیل هم این بی‌یه که نظامی بمو په، ونه آثار خله دلوست دکتنه و اینتی ویس و رامین ره ملت یاد بکاردنه.
این داستان اصلی شخصیت «ویس» هسته که اتا کیجائه. وه اول شه برار، «ویرو»، جه ازدواج کانده ولی وشون عاروسی سر نیی بی‌یه که که وه ره مجبور کانّه ات‌جا دیگر شی هاکنه و «شاه‌موبد» که ونجه خله گت‌ته بی‌یه و حکومت داشته خنه شونه ولی حاضر نوونه شاه‌موبد ره تن هاده و ونه قصر دله وه ره خیانت کانده. شاه‌موبدِ برار، «رامین»، ونه عاشق بیّه و این دِ نفر مول-مولی رابطه داشتنه و شاه هرتی کرده که وشون میون ره سیوا هاکنه و شه ویس جه بخسه، نتونده. انده این داستان دمباله دارنه تا که شاه‌موبد آخرسر میرنه و حکومت کفنه رامین دست.
