Самагубства
Самагубства, або суіцыд (ад лац. sui caedere — забіваць сябе) — мэтанакіраванае пазбаўленне сябе жыцця, як правіла, добраахвотнае (хоць бываюць і выпадкі вымушанага самагубства) і самастойнае (у некаторых выпадках ажыццяўляецца з дапамогай іншых людзей). 10 верасня абвешчаны СААЗ Сусветным днём прадухілення самагубстваў.
Вызначэнні[правіць | правіць зыходнік]
Часам несамастойнае пазбаўленне сябе жыцця таксама лічыцца самагубствам, асабліва калі самазабойца быў фізічна не ў стане зрабіць гэта самастойна.
Усе самагубствы можна ўмоўна падзяліць на два класа — праўдзівыя і дэманстратыўныя (так званы парасуіцыд ці псеўдасуіцыд). Як правіла, парасуіцыд здзяйсняецца ў стане афекту і з'яўляецца не гэтулькі спробай пазбавіць сябе жыцця, колькі «крыкам пра дапамогу», спробай звярнуць на сябе і свае праблемы ўвагу іншых. Гэтыя дзеянні гэтак жа завуць «дэманстратыўная спроба суіцыду». У супрацьвагу парасуіцыду, праўдзівы суіцыд — гэта як правіла добра спланаванае мерапрыемства, мэта якога — любым коштам пазбавіць сябе жыцця па-за залежнасцю ад меркавання і рэакцыі родных, блізкіх, сяброў і т. д.
Спроба забіць сябе, якая не атрымалася, завецца спробай самагубства. Спроба самагубства завецца сур'ёзнай, калі яна магла прывесці да смерці з вялікай верагоднасцю. Спробы самагубства небяспечныя, таму што часта прыводзяць да разбурэння здароўя.
Акрамя таго, людзі, якія здзейснілі спробу самагубства, часта ў далейшым здзяйсняюць самагубства.
Перашкодай для здзяйснення суіцыду могуць з'яўляцца антысуіцыдныя фактары асобы, якія абясцэньваюць самагубства як спосаб вырашэння праблем і фарміруюць антысуіцыдальны бар'ер. Як правіла, такімі фактарамі з'яўляюцца нерэалізаваныя творчыя планы, боязь прычыніць душэўны боль родным і блізкім, няўпэўненасць у надзейнасці абранага спосабу самагубства, а таксама рэлігійныя і сацыяльныя табу, злучаныя з праблемай смерці і самагубствы.
Падрыхтоўка[правіць | правіць зыходнік]
Пры праўдзівым суіцыдзе намер скончыць з сабой развіваецца на працягу доўгага часу — падрыхтоўка да яго можа займаць ад некалькіх дзён да некалькіх гадоў. Суіцыдзент доўга аналізуе чыннікі і магчымыя наступствы самагубства, разглядае розныя спосабы і ацэньвае іх эфектыўнасць і надзейнасць, плануе найбольш надзейны сцэнарый суіцыдальнага дзеяння.
Непасрэдна перад актам самагубства ў суіцыдэнта могуць выявіцца так званыя тэрмінальныя паводзіны — чалавек як бы «прыводзіць у парадак» сваё жыццё: аддае абавязкі, зачыняе рахунак у банку, просіць прабачэнні ў даўніх ворагаў, ладзіць генеральную ўборку ў кватэры і т. п.
Прычыны[правіць | правіць зыходнік]
Чыннікаў даволі шмат. Асноўныя з іх:
- Бязладзіца ў асабістым жыцці:
- няшчаснае каханне;
- неразуменне іншымі, адзінота;
- праблемы на працы;
- мэтанакіраванае ганенне (у тым ліку давядзенне да самагубства);
- фізічныя здзекаванні
- страта сэнсу жыцця
- Фінансавыя праблемы.
- Праблемы са здароўем
- Псіхічныя хваробы (дэпрэсія, шызафрэнія).
- Рэлігійны фанатызм (звычайна распаўсюджаны ў сектах), рытуальнае самагубства.
- Ідэалагічныя (палітычныя, непрыманне каштоўнасцей соцыума ў цэлым).
- Ваенныя (самагубства з мэтай нанясення страт суперніку і/ці пазбяганні палону).
- Змушанае самагубства (па прысудзе суда, пад пагрозай пакутлівай смерці ці расправы з блізкімі сваякамі)
- Самагубства для захавання гонару
- Пераймальнае самагубства (пасля аналагічных смерцяў вядомых асоб ці літаратурных персанажаў)
Спосабы Найбольш распаўсюджаныя і вядомыя спосабы самагубства:
- Павешанне
- Задушванне
- Утапленне
- Хімічнае ўздзеянне:
- Атручванне. У залежнасці ад прэпарата дзейнічае ад некалькіх секунд (вострае) да некалькіх дзён.
- Моцная шчолач ці кіслата. Пры ўжыванні раз'ядае ўнутраныя органы. Дзейнічае ад некалькіх хвілін да некалькіх гадзін. Надзвычай хваравіты спосаб.
- Радыелагічнае ўздзеянне:
- Паглынанне радыеактыўных матэрыялаў.
- Скачок і падзенне з высокіх будынкаў, скал, мастоў і іншых узвышэнняў
- Самагубства пры дапамозе агнястрэльнай зброі найбольш распаўсюджана ў Расіі ў асяроддзі ваенных і супрацоўнікаў МУС, а таксама ў салдат тэрміновай службы з-за даступнасці для гэтых груп грамадзян зброі
- Самагубства шляхам падрыву ў непасрэднай набліжай ад сябе зарада выбуховага рэчыва
- Самаспаленне
- Самагубства шляхам давядзення сябе да фізічнага знясілення (голадам ці смагай).
- Самагубства пры дапамозе халоднай зброі:
- Сепуку ці харакіры — рытуальнае самагубства ў Японіі
- Падзенне на меч (у Старажытным Рыме)
- Выкрыццё вен ці артэрый (чалавек памірае ад страты крыві)
- Выкарыстанне тэхнічных сродкаў:
- Скачок пад цягнік, пад машыну і т. д.
- Выкарыстанне электрычнасці
- Адключэнне хворым апаратуры падтрымання жыцця — пасіўная эўтаназія.
- «Паліцэйскае самагубства» — напад на супрацоўніка праваахоўных органаў, ахоўніка, вартавога з мэтай справакаваць яго на ўжыванне зброі (з фармальнага пункта гледжання з'яўляецца забойствам, бо самазабойцу пазбаўляе жыцці іншы чалавек).
Часам сустракаецца камбінаванне некалькіх спосабаў з мэтай падвышэння верагоднасці наступу смерці.
Беларусь[правіць | правіць зыходнік]
Беларусь знаходзіцца сярод сусветных лідараў па колькасці самагубстваў[1]. За 2012 год у краіне адбылося 1949 самагубстваў[2]. За 2010 год у Беларусі больш як 77% самагубстваў учынілі працаздольныя людзі. Мужчыны складаюць 3/4 ад агульнай колькасці самагубцаў і найчасцей ідуць на самагубства ва ўзросце 40—59 гадоў. Пры гэтым сярод самагубцаў пераважаюць жыхары сельскай мясцовасці[3]. 60% самагубцаў сканчаюць жыццё ў стане алкагольнага ап'янення[4]. Найбольш распаўсюджаным спосабам здзяйснення самагубства ёсць павешанне(англ.) бел. (82,6%)[5].
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ БелаПАН Беларусі неабходная праграма прафілактыкі суіцыдаў. Грамадскае аб'яднанне «Дзедзіч» (8 мая 2011). Праверана 29 сакавіка 2013.
- ↑ Алесь Пілецкі Летась амаль 2 тысячы беларусаў скончылі жыццё самагубствам. Еўрарадыё (28 сакавіка 2013). Праверана 29 сакавіка 2013.(недаступная спасылка)
- ↑ Васіль Сямашка Тры чвэрці суіцыдаў у Беларусі ўчыняюць мужчыны (недаступная спасылка). БелаПАН (24 сакавіка 2011). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016. Праверана 11 красавіка 2013.
- ↑ Павел Падабед Часцей за ўсё на суіцыд адважваюцца мужчыны ва ўзросце 40—59 гадоў, схільныя да ўжыванню алкаголю (недаступная спасылка). БелаПАН (8 верасня 2011). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016. Праверана 11 красавіка 2013.
- ↑ Вячаслаў Будкевіч У аснове прычын самазабойстваў у Беларусі ляжаць сацыяльныя аспекты, заяўляюць спецыялісты (недаступная спасылка). БелаПАН (28 лістапада 2007). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2016. Праверана 11 красавіка 2013.