Buddism
El buddism l'è la religon (o la filosofia) basada sora i insegnament de Siddharta Gautama (che l'è deventaa el Buddha).
Questa religion chì la toeu origen in de l'India e la se diffond osca a l'Asia cental, el Tibet, el Sri Lanka, el sud-est de l'Asia, la Cina, la Corea e 'l Giappon. Incoeu, el buddism l'è deventaa relativament popolar anca in del mond occidental. Se calcola che gh'hinn intra 230 e 500 milion de buddista al mond.
Siddharta Gautama a l'era fioeu d'ona fameja ricca e influenta. Però, a l'etaa de 29 agn el bandona tutta la soa ricchezza e 'l comenza ona vita d'asceta, con l'andà in gir per el mond. El s'introduiss al cognossiment di upanishads e, a l'etaa de 35 agn, el conseguiss quell che l'eva dree a cercà: immobel al pee d'on arbor per quarantanoeuv dì, el descovriss el misteri de la liberazion, el nirvana. Inscì, el se convertiss in del Budda, che 'l voeur dì l'"Inluminaa". El moeur a l'etaa de 80 agn, dopo d'avè ottegnuu per primm la fin del desideri e de l'azion (quell chì l'è 'l nirvana).
Despoeu la soa inluminazion, el comenza a cuntà sù in gir el sò dharma, o la veritaa buddista. El nucli del Buddism l'è faa sù del Sermon di Quatter Nobel Veritaa:
- Tucc i vit l'è piena de patiment, de frustazion denanz a quanto l'è brev e curt el mond, che 'l muda semper. Gh'è negott de stabel, el scappa via tusscoss.
- L'origin del patiment la se troeuva in del magon de viv, in del desideri de realizzàss, de 'vèggh la robba.
- El patiment el se smorza via cont el smorzà la sed de viv, de god, de fà sù robb.
- El cammin che 'l menna al Nirvana l'è 'l nobel cammin di vott pass. Chi che 'l ghe va dree el se vesina a l'inluminazion.
I vott pass hinn quei chì:
- Cognoss ben benon i quatter veritaa.
- Deslontanàss de l'odi e de l'invidia.
- Dì minga bosii, trasà minga via i paroll.
- Comportàss ben.
- Guadagnàss de viv senza fà del mal.
- Ispirà di bonn azion.
- Andàggh minga adree ai desideri.
- Fà de la meditazion.