Roma
| Roma | ||
| ||
| Kelk imaji pri Roma. | ||
| ||
| Standardo | ||
| Lando: |  Italia
| |
| Regiono: | Lazio | |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 41°54′″N | |
| Longitudo: | 12°30′″E | |
| Altitudo: | 37 m | |
| Surfaco: | 1285.36 km² | |
| Habitanti: | 2 857 321 (2018) | |
| Denseso di habitantaro: | 2,222,97 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC+1 | |
| Urbestro: | Virginia Raggi | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.comune.roma.it/wps/portal/pcr | ||
Roma esas chef-urbo e la maxim populoza urbo di Italia e di la regiono Lazio, havanta plu kam 2.9 milion habitanti. Ol esas la 3ma maxim populoza urbo di Europana Uniono. Ol konocesas de l'Antiqueso kom "la urbo" (urbs), e surnomizesas "eterna urbo" (Italiane: Città Eterna).
Dum lua 3-yarmila historio, ol divenis guvernala centro di tota baseno di Mediteraneo, di granda parto di Europa, Proxim Oriento e nordal Afrika. La mikra kolonieto fondita, segun la tradiciono, ye la 21ma di aprilo 753 aK da jemeli Romulus e Remus, developis e divenis chef-urbo di Romana Rejio, e pose di Romana Republiko, qua duris de 509 aK til 27 aK, e fine di Romana Imperio, qua duris de 27 aK til 476.
Segun la tradiciono, ol fondesis ye la 21ma di aprilo 753 aK da jemeli Romulus e Remus. Li esis filiuli di Rhea Silvia; el esis filiino di Numitor, rejulo di Alba Longa, olqua esis civito 19 km sud-este de Roma. (La fondero di Alba Longa ye 1179 aK, Ascianus, esis filiulo di Aeneas, Troiana heroo qua eskapis del asiejo di Troya.) Rhea Silvia esabis violacata da la deo Marso, e tale Romulus e Remus esis mi-deala.
Numitor, timante ke la jemeli prenus la trono di Alba Longa, imperis ke li esez dronata; li salvesis da volfino, qua flegis li. Kande la muri di la projetata urbo esis konstruktita, Remus kritikis olia mikreso; pro to, Romulus ocidis Remus. Il nomizis la urbo Roma pro sua nomo, ed il esis olua unesma rejo.
Altra posibla derivo di la nomo esas ke ol venas de Ruma, l'anciena nomo dil rivero Tiber. Fonteno Trevi esas famoza fonteno en Roma.
Historio[redaktar | redaktar fonto]
L'unesma restaji pri homala habitado en la regiono di Roma esis del Homo di Neanderthal. En Valchetta trovesis restaji de 65 mil yari ante nun. Moderna homi ja habitis la regiono di nuna Roma cirkume 14.000 yari ante nun. Dum la fer-epoko multa Indoeuropana grupi arivis en la regiono, exemple Latini, Umbri e Faliski. Faliski e Latini okupis la valo dil fluvio Tiber. Lua teritorio limitesis kun altra grupi, exemple l'Etruski, qui habitis norde de la fluvio Tiber.
Segun legendo, Roma fondesis en 21ma di aprilo 753 aK da Romulus e lua frato Remus. Dum 244 yari depos lua fondo, Roma guvernesis per monarkiala sistemo. Segun la tradiciono, esis 7 rejii: Romulus (fondero dil urbo), Numa Pompilius, Tullus Hostilius, Ancus Marcius, Lucius Tarquinius Priscus, Servio Tullius e Tarquinius Superbus.
Ekpulsita la lasta Etruska rejo en 509 aK, instalesis republiko, epoko di konflikti inter patrici (oficieri altaklasa) e plebeyi (personi ek infra klasi sociala), e di duriginta militi kontre altra populi qui habitis la peninsulo Italiana: Etruski, Faliski, ed altri.
Dum Romana Imperio, kristanismo gradope divenis la dominacanta religio dil imperio, quankam la persekuti. Pos la konverto dil imperiestro Konstantinus la 1ma, ilu proklamis en 313 l'edikto di Milano, qua permisis la praktikado di kristanismo en tota la imperio.
La yaro 410 Vizigoti spoliis Roma, ed ye la 22ma di agosto 476 la lasta romana imperiestro, Romulus Augustulus, revokesis de povo. Do, l'Imperio Romana dil Ocidento formale desaparis, e l'urbo unesme kontrolesis da Flavius Odoacer. La habitantaro dil urbo diminutis de cirkume 500 mil personi en 452 til 100 mil personi la yaro 500. Tamen, Roma restis monumentala e prestijoza til adminime la yaro 537, kande Goti siejis ol.
L'episkopo di Roma, nomizita papo, divenis importanta de la komenco di Kristanismo, pro la martirio di apostoli Petrus e Paulus ibe. Do, l'urbo divenis importanta centro por katolik-eklezio. Dum la 6ma yarcento, pos ke Lombardi invadis Italia, Roma divenis formale Bizancana teritorio, tamen papi probis mantenar politikal equilibro inter Bizancani, Lombardi e Franki. En 756, pos vinkir Lombardi, Pipin la Basa-statura donis a la papo sekulara autoritato por administrar la dukio Roma e l'exarkio Ravenna, origino di Papala Stati.
En 846, Mohamedana Arabi sensucese asaltis la muregi di Roma, tamen li sucese spoliis la baziliko di Santa Petrus e Santa Paulus.
Dum la historio, altra monarki - Iustinianus la 1ma, Karolus la Granda ed Otto la 1ma - probis rikrear Romana imperio, sen granda suceso.
En 1960 eventis Olimpiala Ludi en l'urbo.
Geografio[redaktar | redaktar fonto]
La reliefo di Roma esas plana en lua centro, ma cirkondata da 7 kolini qui esas parto del urbo de lua fondo: Aventino, Celio, Campidoglio, Esquilino, Palatino, Quirinale e Viminale. La teritorio dil urbo extensas til la quartero Ostia, an la litoro, qua distas 24 km de la centro di Roma.
La klimato dil urbo esas Mediteranea (Csa segun la klimatala klasifikuro da Köppen), kun kolda e humida vintri, e varma e sika someri. Decembro, januaro e februaro esas la maxim kolda monati, kontre ke julio e agosto esas la maxim varma, kande la temperaturi povas superirar 30ºC dum la dio e falar til 18ºC dum la nokto. La mezavalora temperaturo en januaro (vintro) esas 7,5°C, dum ke la mezavalora temperaturo en agosto (somero) esas 24,5°C.
La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 804,3 mm, e la maxim pluvoza monato esas novembro, kun mezavalore 115,4 mm, kontre ke la maxim sika monato esas julio, kun mezavalore 19,2 mm.
