2002
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Rok 2002 / MMII
stulecia: XX wiek ~
XXI wiek ~
XXII wiek
dziesięciolecia:
1970–1979 •
1980–1989 •
1990–1999 •
2000–2009
• 2010–2019
• 2020–2029
lata: 1992 «
1997 «
1998 «
1999 «
2000 «
2001 «
2002
» 2003
» 2004
» 2005
» 2006
» 2007
» 2012
Wydarzenia w Polsce[edytuj | edytuj kod]
- 13 stycznia – odbył się X Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.
- 16 stycznia – pierwsza od dziewięciu lat wizyta prezydenta Rosji w Polsce.
- 20 stycznia – Adam Małysz wygrał konkurs Pucharu Świata w skokach narciarskich w Zakopanem.
- 23 stycznia – Gazeta Wyborcza opublikowała artykuł ujawniający aferę „łowców skór” w łódzkim pogotowiu ratunkowym.
- 29 stycznia – zarejestrowano Związek Kontroli Dystrybucji Prasy.
- 4 lutego – w Gdańsku ukazało się ostatnie wydanie dziennika Wieczór Wybrzeża.
- 6 lutego – katastrofa górnicza w KWK Jas-Mos, w której zginęło 10 górników.
- 7 lutego – Urząd Ochrony Państwa zatrzymał prezesa PKN Orlen Andrzeja Modrzejewskiego, co wywołało w późniejszym czasie tzw. aferę Orlenu.
- 10 lutego – Adam Małysz zdobył dla Polski brązowy medal na zimowych igrzyskach w Salt Lake City. Był to pierwszy od 30 lat medal dla Polski na zimowej olimpiadzie.
- 12 lutego – na antenie Polsatu wyemitowano pierwszy odcinek telenoweli Samo życie.
- 17 lutego – Adam Małysz zdobył dla Polski drugi, tym razem, srebrny medal na IO w Salt Lake City, na skoczni K-120.
- 1 marca:
- 3 marca – rozpoczął nadawanie kanał informacyjno-publicystyczny TVP-3.
- 5 marca – zarejestrowano partię polityczną Platforma Obywatelska.
- 13 marca – odsłonięto pomnik Tarasa Szewczenki w Warszawie.
- 15 marca – uchwalono ustawę o ustroju miasta stołecznego Warszawy.
- 25 marca – Adam Małysz po raz drugi z rzędu zdobył Kryształową Kulę za zwycięstwo w klasyfikacji generalnej Pucharu Świata.
- 19 kwietnia – wystartował kanał Tele 5.
- 20 kwietnia – odbył się uroczysty ingres arcybiskupa Stanisława Gądeckiego do archikatedry poznańskiej.
- 22 kwietnia – w Daewoo-FSO zawieszono produkcję Poloneza. W praktyce oznaczało to jej zakończenie.
- 2 maja – w ubojni w Mochnaczce Wyżnej koło Krynicy (Małopolska) stwierdzono pierwszy w Polsce przypadek tzw. choroby szalonych krów (BSE).
- 8 maja – założono Polską Ligę Western i Rodeo.
- 15 maja – odsłonięto pomnik Jana Kiepury w Sosnowcu.
- 21 maja – rozpoczął się Narodowy Spis Powszechny i Spis Rolny.
- 22 maja – z łódzkiego sądu zbiegł gangster Krzysztof Jędrzejczak ps. Jędrzej.
- 24 maja – Sejm RP przyjął ustawę o rozwiązaniu Urzędu Ochrony Państwa i powołaniu w jego miejsce Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu.
- 5 czerwca – Justyna Bąk ustanowiła rekord świata w biegu na 3000 m z przeszk. wynikiem 9:22,29 s.
- 7 czerwca:
- premiera groteskowej komedii obyczajowej Dzień świra, kolejnego filmu Marka Koterskiego traktującego o kondycji polskiego inteligenta.
- na stadionie Gwardii w Warszawie odbył się koncert In the Flash Rogera Watersa, byłego lidera grupy rockowej Pink Floyd.
- 20 czerwca – Sejm RP przyjął ustawę wprowadzającą bezpośredni wybór wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.
- 22 czerwca – na antenie TVP1 wyemitowano ostatnie wydanie programu przyrodniczego Z kamerą wśród zwierząt.
- 29 czerwca – w miejsce Urzędu Ochrony Państwa utworzono Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencję Wywiadu.
- 30 czerwca – finał pierwszej edycji polskiej wersji programu Idol. Do finału weszli Ewelina Flinta, Alicja Janosz i Szymon Wydra. Zwyciężyła Alicja Janosz, drugie miejsce zajęła Ewelina Flinta, a trzecie Szymon Wydra.
- 3 lipca – uchwalono ustawę Prawo lotnicze.
- 4 lipca:
- huraganowy wiatr na Mazurach zniszczył znaczne obszary kompleksów leśnych północno-wschodniej Polski.
- przeprowadzono blokadę kolejki linowej na Kasprowy Wierch w Tatrach (akcja „Tatry nie obronią się same”).
- 11 lipca – w Krakowie cesarz Akihito wraz z małżonką Michiko odwiedzili Mangghę. Na specjalne życzenie cesarza zorganizowana została wystawa drzeworytów dziewiętnastowiecznego artysty japońskiego – Utagawy Hiroshige.
- 12 lipca – prof. Henryk Skarżyński jako pierwszy w świecie przeprowadził operację wszczepienia implantu ślimakowego w częściowej głuchocie (PDCI – ang. partial deafness cochlear implantation).
- 15 lipca – zakończona została obudowa zabytkowej studni na rzeszowskim Rynku (pawilon powstał według nowego projektu architektonicznego).
- 22 lipca – afera Rywina: Lew Rywin złożył w redakcji Gazety Wyborczej Adamowi Michnikowi korupcyjną propozycję korzystnych zapisów w ustawie medialnej za 17,5 mln dolarów. Adam Michnik całą rozmowę nagrał na dwa magnetofony.
- 8 sierpnia – zarejestrowano partię polityczną Antyklerykalna Partia Postępu RACJA.
- 16–19 sierpnia – VIII pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Polski.
- 17 sierpnia – papież Jan Paweł II dokonał konsekracji sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Łagiewnikach.
- 23 sierpnia – premiera filmu E=mc².
- 24 sierpnia – na antenie Polsatu wyemitowano ostatni odcinek Disco Polo Live.
- 30 sierpnia – Lidia Chojecka ustanowiła rekord Polski w biegu na 3000 m wynikiem 8:31,69 s.
- 1 września – wielkie deszcze nad Wałbrzychem i okolicami. W ciągu 6 godzin spadło 180 l wody na 1 m². Zalanych zostało wiele podgórskich miejscowości, m.in. Chwaliszów, Stare Bogaczowice, Świebodzice i wałbrzyską dzielnicę Podzamcze.
- 12 września – uchwalono ustawę o elektronicznych instrumentach płatniczych.
- 20 września – odbyła się premiera filmu Anioł w Krakowie.
- 21 września – w Warszawie otwarto Most Siekierkowski.
- 4 października – odbyła się premiera filmu Zemsta.
- 11 października:
- w Bydgoszczy została oddana do użytku Hala sportowo-widowiskowa Łuczniczka.
- wmurowano kamień węgielny pod budowę Centrum Olimpijskiego w Warszawie.
- 18 października – premiera filmu Edi.
- 26 października – w Krakowie oddano do użytku Most Wandy.
- 27 października i 10 listopada – wybory samorządowe.
- 9 listopada – wystartowała telewizja edukacyjna Edusat.
- 17 listopada – Tadeusz Mazowiecki wystąpił z Unii Wolności.
- 18 listopada – Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z Timorem Wschodnim.
- 19 listopada – Jacek Majchrowski został prezydentem Krakowa.
- 20 listopada – otwarto polsko-ukraińskie drogowe przejście graniczne Krościenko-Smolnica.
- 23 listopada – Rada Miasta Włocławka podjęła decyzję o rozbiórce opuszczonych budynków największej w Polsce Fabryki Celulozy i Papiernictwa.
- 12 grudnia – ustawiono sztuczną palmę na rondzie Charles’a de Gaulle’a w Warszawie.
- 13 grudnia – na szczycie w Kopenhadze zakończono negocjacje o przyjęcie Polski do Unii Europejskiej
- 21 grudnia – powstała Polska Biblioteka Internetowa.
- 27 grudnia:
- amerykański koncern Lockheed Martin, oferujący samolot F-16, wygrał przetarg na dostawę samolotu wielozadaniowego dla polskiego wojska.
- publikacja artykułu w Gazecie Wyborczej rozpoczęła aferę Rywina.
Wydarzenia na świecie[edytuj | edytuj kod]
- Międzynarodowy Rok Ekoturystyki
- Zawalenie dachu magazynu w kosmodromie Bajkonur w Kazachstanie, zginęło 8 osób, a prom Buran i rakieta Energia zostały zniszczone.
- 1 stycznia:
- wprowadzenie waluty euro w większości krajów Unii Europejskiej – powstała strefa euro.
- 1 stycznia do 30 czerwca Hiszpania przewodziła w Radzie Unii Europejskiej oraz Radzie Europejskiej.
- 2 stycznia – Levy Mwanawasa został prezydentem Zambii.
- 8 stycznia – premiera filmu 8 kobiet.
- 11 stycznia – do amerykańskiej bazy Guantanamo przybyli pierwsi więźniowie.
- 17 stycznia:
- erupcja wulkanu Nyiragongo w Demokratycznej Republice Konga. W wyniku erupcji wulkanu 15% powierzchni miasta Goma zostało zalane lawą. Zginęło 147 osób, pół miliona straciło dach nad głową.
- Intifada Al-Aksa: palestyński zamachowiec wtargnął na ceremonię religijną bar micwy w mieście Hadera. Od kul zginęło 6 Izraelczyków, a 33 osoby zostały ranne.
- 18 stycznia – zakończyła się 11-letnia wojna domowa w Sierra Leone.
- 22 stycznia – Georgi Pyrwanow został prezydentem Bułgarii.
- 23 stycznia – w Pakistanie uprowadzono dziennikarza Daniela Pearla, zamordowanego kilka dni później.
- 25 stycznia – Rusłan Ponomariow został najmłodszym mistrzem świata w szachach w historii.
- 27 stycznia – eksplozja w podziemnym arsenale broni w stolicy Nigerii Lagos – zginęło ponad 1000 osób.
- 28 stycznia:
- Siim Kallas został premierem Estonii.
- 94 osoby zginęły w katastrofie ekwadorskiego Boeinga 727 w Kolumbii.
- 29 stycznia – w dorocznym orędziu o stanie państwa prezydent George W. Bush zaliczył Iran, Irak i Koreę Północną do tzw. „osi zła”.
- 2 lutego – zamieszki w Lagos – 100 osób zginęło, 430 zostało rannych.
- 8–24 lutego – Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Salt Lake City w USA.
- 10 lutego – skoczek narciarski Adam Małysz zdobył brązowy medal na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w amerykańskim Salt Lake City. Był to pierwszy od 30 lat medal dla Polski na igrzyskach zimowych.
- 11 lutego – papież Jan Paweł II ustanowił, wbrew protestom kościoła prawosławnego, 4 katolickie diecezje w Rosji.
- 12 lutego:
- przed Trybunałem ds. zbrodni wojennych ONZ w Hadze rozpoczął się proces byłego prezydenta Jugosławii Slobodana Miloševica.
- w katastrofie irańskiego samolotu Tu-154M w okolicach miasta Chorramabad zginęło 119 osób.
- 13 lutego – w trakcie Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Salt Lake City Adam Małysz zdobył srebrny medal w konkursie na dużej skoczni.
- 14 lutego – ogłoszono nową konstytucję Bahrajnu; emirat przekształcono w monarchię konstytucyjną.
- 17 lutego – atak maoistów w mieście Mangalsen w Nepalu. Zginęło ponad 130 osób, w większości żołnierzy i policjantów. Był to najkrwawszy atak maoistów podczas wojny domowej w Nepalu.
- 19 lutego – odbył się pierwszy lot brazylijskiego samolotu pasażerskiego Embraer 170.
- 20 lutego – Egipt: 383 osoby zginęły w pożarze pociągu Kair-Asuan.
- 22 lutego:
- otwarto Most Milenijny w Londynie.
- został zamordowany Jonas Savimbi, przywódca angolskiego ruchu UNITA.
- 23 lutego – grupa rewolucyjna FARC uprowadziła kolumbijską aktywistkę na rzecz praw człowieka i kandydatkę na prezydenta kraju Íngrid Betancourt.
- 27 lutego – w indyjskim stanie Gudźarat rozpoczęły się zamieszki między muzułmanami i hinduistami, w wyniku których zginęło od 800 do 2000 osób.
- 2 marca – Intifada Al-Aksa: palestyński zamachowiec-samobójca wysadził się w Jerozolimie zabijając 10 osób i raniąc 50.
- 3 marca:
- w narodowym referendum Szwajcarzy opowiedzieli się za przystąpieniem do ONZ.
- ponad 150 osób zginęło w trzęsieniu ziemi w górach Hindukusz w Afganistanie.
- 4 marca – Ibrahim Rugova został pierwszym prezydentem Kosowa.
- 9 marca – w palestyńskim zamachu na kawiarnię w Jerozolimie zginęło 11 osób, a ponad 50 zostało rannych.
- 10 marca – urzędujący prezydent Denis Sassou-Nguesso wygrał w pierwszej turze wybory prezydenckie w Kongo.
- 14 marca:
- podpisano porozumienie o utworzeniu federacji Serbii i Czarnogóry.
- na rynku europejskim rozpoczęto sprzedaż konsoli gier Xbox.
- 15 marca:
- otwarto metro w Rennes we Francji.
- premiera filmu Porozmawiaj z nią w reżyserii Pedro Almodóvara.
- 16 marca – rozpoczęła się misja Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie.
- 19 marca – Zimbabwe zostało zawieszone w prawach członka Commonwealthu.
- 21 marca – król Maroka Muhammad VI ożenił się z Salmą Bennani.
- 22 marca – uchwalono konstytucję Timoru Wschodniego.
- 24 marca – odbyła się 74. ceremonia wręczenia Oscarów.
- 25 marca:
- został wystrzelony chiński statek kosmiczny Shenzhou 3 z manekinem w skafandrze na pokładzie.
- około 2 tys. osób zginęło w trzęsieniu ziemi w afgańskiej prowincji Baghlan.
- 27 marca – w izraelskim mieście Netanja 30 osób zginęło, a 140 zostało rannych w palestyńskim samobójczym zamachu bombowym na restaurację hotelową.
- 29 marca – armia izraelska rozpoczęła operację Ochrona Tarcza na Zachodnim Brzegu Jordanu.
- 31 marca:
- odbyły się wybory parlamentarne na Ukrainie.
- 15 osób zginęło, a 40 zostało rannych w palestyńskim zamachu samobójczym w restauracji w Hajfie.
- 1 kwietnia:
- w Holandii zalegalizowano eutanazję.
- na Słowacji utworzono Park Narodowy Wielka Fatra.
- 2 kwietnia – rozpoczęło się oblężenie bazyliki Narodzenia Pańskiego w Betlejem.
- 6 kwietnia – José Barroso został premierem Portugalii.
- 7 kwietnia – Abel Pacheco de la Espirella wygrał w drugiej turze wybory prezydenckie w Kostaryce.
- 8 kwietnia – rozpoczęła się misja STS-110 wahadłowca Atlantis.
- 9 kwietnia – odbył się pogrzeb Elżbiety Bowes-Lyon, matki królowej Elżbiety II.
- 11 kwietnia:
- w przeprowadzonym przez Al-Ka’idę zamachu bombowym na tunezyjskiej wyspie Dżerba zginęło 21 osób, w tym 14 Niemców i 2 Francuzów.
- w Wenezueli doszło do przewrotu, który na dwa dni odsunął od władzy prezydenta Hugo Cháveza. Zginęło 19 osób, a około 300 zostało rannych.
- 12 kwietnia – 7 osób zginęło, a 104 zostały ranne w palestyńskim samobójczym zamachu bombowym na bazarze Mahane Jehuda w Jerozolimie.
- 13 kwietnia – po nieudanym puczu wojskowym Hugo Chávez powrócił po dwóch dniach na urząd prezydenta Wenezueli.
- 14 kwietnia:
- w pierwszych po odzyskaniu niepodległości wyborach prezydenckich na Timorze Wschodnim zwyciężył Xanana Gusmão.
- w Barranquilli doszło do nieudanego zamachu bombowego na Álvaro Uribe, kandydata w wyborach prezydenckich i późniejszego prezydenta Kolumbii. Zginęły 3 osoby, a kilkanaście zostało rannych.
- 15 kwietnia – 128 osób zginęło w katastrofie chińskiego Boeinga 767 w Korei Południowej.
- 18 kwietnia:
- w Mediolanie awionetka pilotowana przez Szwajcara pochodzenia włoskiego Gino Fasulo rozbiła się uderzając w 26 piętro wieżowca Pirelli. Zginęły trzy osoby.
- zostało ogłoszone odkrycie nowego rzędu mięsożernych owadów afrykańskich – Mantophasmatodea.
- 19 kwietnia – „zimowe” jajko wielkanocne wykonane w 1913 r. ze złota, emalii i 3 tys. kamieni szlachetnych przez złotnika Petera Carla Fabergé dla cara Rosji Mikołaja II zostało sprzedane w Nowym Jorku za 9,6 mln dol.
- 21 kwietnia – we Francji odbyła się I tura wyborów prezydenckich. Do II tury przeszli urzędujący prezydent Jacques Chirac i lider Frontu Narodowego Jean-Marie Le Pen.
- 24 kwietnia – Bośnia i Hercegowina została członkiem Rady Europy.
- 25 kwietnia – południowoafrykański przedsiębiorca Mark Shuttleworth został drugim turystą kosmicznym jako członek misji statku Sojuz TM-34 na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS).
- 26 kwietnia – 17 osób zginęło, a 7 zostało rannych w masakrze w gimnazjum w Erfurcie, dokonanej przez wydalonego z niego ucznia.
- 29 kwietnia – po 48 latach pracy została wyłączona najstarsza na świecie cywilna elektrownia jądrowa w Obninsku pod Moskwą.
- 30 kwietnia – w wyniku referendum w Pakistanie sprawowanie władzy prezydenckiej przez gen. Perveza Musharrafa przedłużono o kolejne 5 lat.
- 4 maja:
- katastrofa lotu EAS Airlines 4226: samolot BAC One-Eleven lecący z Kano do Lagos w Nigerii rozbił się w trakcie podchodzenia do lądowania, uderzając w budynki mieszkalne. Zginęło 149 osób (71 na pokładzie i 78 na ziemi).
- po raz pierwszy obchodzono Światowy Dzień Sprawiedliwego Handlu.
- 5 maja – Jacques Chirac ponownie wygrał wybory prezydenckie we Francji.
- 6 maja:
- Holandia: w trakcie trwającej kampanii przedwyborczej lewicowy ekstremista Volkert van der Graaf zastrzelił w Hilversum Pima Fortuyna, przewodniczącego populistycznej Listy Pima Fortuyna (LPF).
- Marc Ravalomanana został prezydentem Madagaskaru.
- 7 maja:
- chiński samolot MD-82 rozbił się w zatoce koło miasta Dalian; zginęło 112 osób.
- egipski Boeing 767 rozbił się podczas podchodzenia do lądowania w Tunisie; zginęło 15 spośród 64 osób na pokładzie.
- 9 maja – 43 osoby zginęły, ponad 130 zostało rannych w zamachu bombowym podczas obchodów Dnia Zwycięstwa w Kaspijsku, w południowej Rosji.
- 10 maja – zakończyło się oblężenie bazyliki Narodzenia Pańskiego w Betlejem.
- 14 maja – urzędujący prezydent Sierra Leone Ahmad Tejan Kabbah został wybrany na drugą kadencję.
- 15 maja – Real Madryt wygrał po raz 9 Ligę Mistrzów po zwycięstwie z Bayerem Leverkusen 2:1.
- 19 maja – Paulina od Serca Jezusa została kanonizowana przez papieża Jana Pawła II.
- 20 maja:
- Timor Wschodni odzyskał pełną niepodległość (od Indonezji).
- Chen Shui-bian został prezydentem Tajwanu.
- 22 maja:
- w Pradze odsłonięto Pomnik Ofiar Komunizmu.
- dokonano oblotu bojowego, bezzałogowego aparatu latającego Boeing X-45.
- 24 maja:
- prezydenci Władimir Putin i George W. Bush podpisali w Moskwie Traktat o redukcji strategicznej broni ofensywnej (SORT).
- światowa premiera filmu Romana Polańskiego pt. Pianista, będącego ekranizacją autentycznych wspomnień Władysława Szpilmana, jednego z „robinsonów warszawskich”.
- norweska księżniczka Marta Ludwika wyszła za mąż za pisarza Ariego Behna.
- 25 maja:
- 193 osoby zginęły w katastrofie kolejowej w Mozambiku.
- 225 osób zginęło u wybrzeży Tajwanu w katastrofie Boeinga 747 należącego do China Airlines.
- Marija Naumova z Łotwy wygrała 47. Konkurs Piosenki Eurowizji w Tallinnie.
- 27 maja:
- Péter Medgyessy został premierem Węgier.
- palestyński terrorysta-samobójca wysadził się przy wejściu do kawiarni w izraelskim mieście Petach Tikwa, zabijając 2 osoby i raniąc 20.
- 28 maja – w Rzymie odbył się szczyt państw Paktu Północnoatlantyckiego i Rosji, na którym podpisano Deklarację Rzymską, czyli ukonstytuowanie się Rady Rosja-NATO.
- 29 maja – rzymski szczyt państw Wspólnot Europejskich i Rosji, na którym poruszono m.in. sprawę korytarza eksterytorialnego pomiędzy obwodem kaliningradzkim a Federacją Rosyjską.
- 31 maja–30 czerwca – XVII Mistrzostwa Świata w piłce nożnej w Korei Południowej i Japonii. Pierwsze w historii mistrzostwa organizowane wspólnie przez dwa państwa. Mistrzem świata została reprezentacja Brazylii (po raz piąty w historii).
- 4 czerwca:
- w południowokoreańskim Pusanie Polska przegrała 0:2 z gospodarzami, w swym pierwszym meczu na piłkarskich mistrzostwach świata.
- w wyniku przerwania tamy wodnej Zeyzoun w północnej Syrii zginęło około 100 osób.
- 5 czerwca:
- 17 osób zginęło, a 38 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym na autobus w Megiddo na północy Izraela.
- ukazała się pierwsza „oficjalna” wersja Mozilli, oznaczona numerem 1.0.
- z przedawkowania heroiny zmarł Dee Dee Ramone, amerykański muzyk punk rockowy, basista zespołu Ramones.
- 6 czerwca – satelitarny system wczesnego ostrzegania USA wykrył w atmosferze nad Morzem Śródziemnym wybuch 10-metrowej asteroidy o sile podobnej do bomby atomowej zrzuconej na Hiroszimę.
- 8 czerwca – Amadou Toumani Touré został prezydentem Mali.
- 10 czerwca:
- obrączkowe zaćmienie Słońca widoczne w Azji, Australii i Ameryce Północnej.
- Polska przegrała z Portugalią 0:4 w swym drugim meczu grupowym podczas piłkarskich Mistrzostwach Świata w Korei Południowej i Japonii.
- 13 czerwca – po wycofaniu się USA moc utracił traktat o ograniczeniu rozwoju, testowania i rozmieszczania systemów antybalistycznych.
- 14 czerwca – w wybuchu samochodu-pułapki przed konsulatem USA w Karaczi zginęło 12 osób, ponad 50 zostało rannych.
- 15 czerwca – wystartowała MTV Rumunia.
- 16 czerwca – papież Jan Paweł II kanonizował ojca Pio z Pietrelciny.
- 18 czerwca – 19 osób zginęło, a 74 zostały ranne w dokonanym przez palestyńskiego terrorystę samobójczym zamachu bombowym na autobus w Jerozolimie.
- 22 czerwca – trzęsienie ziemi w zachodnim Iranie o sile 6,5 stopni w skali Richtera, w wyniku którego zginęło co najmniej 261 osób.
- 24 czerwca – 288 osób zginęło w katastrofie kolejowej w Tanzanii.
- 29 czerwca:
- Koffi Sama został premierem Togo.
- prezydent USA George W. Bush przekazał czasowo swoją władzę wiceprezydentowi Dickowi Cheneyowi na okres, kiedy miał przebywać pod narkozą podczas rutynowych badań lekarskich.
- 30 czerwca – w finale mistrzostw świata w piłce nożnej w Japonii Brazylia pokonała Niemcy 2:0
- 1 lipca:
- wszedł w życie Statut Rzymski powołujący Międzynarodowy Trybunał Karny z siedzibą w Hadze.
- 1 lipca do 31 grudnia Dania przewodziła w Radzie Unii Europejskiej oraz Radzie Europejskiej.
- w wyniku zderzenia Tu-154 z transportowym Boeingiem 757 nad południowymi Niemcami zginęło 71 osób, w tym 45 rosyjskich dzieci.
- katastrofa drogowa polskiego autokaru na Węgrzech. Zginęło 19 Polaków.
- 2 lipca – Steve Fossett jako pierwszy człowiek na świecie okrążył balonem kulę ziemską bez międzylądowania.
- 9 lipca – w stolicy Etiopii Addis Abebie w miejsce Organizacji Jedności Afrykańskiej powołano Unię Afrykańską.
- 11 lipca – wojska marokańskie zajęły bezludną wysepkę Perejil, wywołując krótki konflikt zbrojny z Hiszpanią, uważany za pierwszą wojnę rozpoczętą w nowym tysiącleciu.
- 12 lipca – Vladimír Špidla został premierem Czech.
- 18 lipca – Hiszpania przeprowadziła operację Recuperar Soberanía, w której odbiła wyspę Perejil z rąk marokańskich kadetów; konflikt określany jako pierwsza wojna o terytorium w nowym tysiącleciu.
- 24 lipca – Alfred Moisiu został prezydentem Albanii.
- 25 lipca – A.P.J. Abdul Kalam został prezydentem Indii.
- 27 lipca – we Lwowie na Ukrainie samolot myśliwski typu Su-27 runął w tłum widzów podczas pokazów lotniczych na lotnisku Skniłów. Zginęło co najmniej 78 osób, a 115 zostało rannych.
- 30 lipca:
- Pedro de San José Betancur został kanonizowany przez papieża Jana Pawła II.
- DR Kongo i Rwanda podpisują układ pokojowy w Pretorii.
- 31 lipca – wybuch bomby w restauracji Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie zabił 5 studentów i ranił 85 osób.
- Sierpień – powołano do życia Uniwersytet Strathmore w Nairobi w Kenii, pod patronatem Opus Dei.
- 7 sierpnia – Álvaro Uribe został prezydentem Kolumbii. Podczas ceremonii zaprzysiężenia rebelianci z FARC dokonali ataku moździerzowego na okolice pałacu prezydenckiego, w wyniku którego zginęło 21 osób.
- 19 sierpnia – w Czeczenii został zestrzelony rosyjski śmigłowiec Mi-26, zginęło 118 osób.
- 26 sierpnia – w Johannesburgu (Południowa Afryka) rozpoczął się drugi Szczyt Ziemi.
- 2 września – w Budapeszcie założono niemieckojęzyczny Uniwersytet Andrássy.
- 6 września – Iajuddin Ahmed został prezydentem Bangladeszu.
- 9 września – w indyjskim stanie Bihar wpadł do rzeki wykolejony pociąg osobowy; zginęło 119 osób.
- 10 września – Szwajcaria przystąpiła do ONZ.
- 18 września – odbywający karę 10 lat pozbawienia wolności francuski zbrodniarz wojenny Maurice Papon został, ze względów zdrowotnych, zwolniony przedterminowo z więzienia.
- 22 września – odbyły się wybory parlamentarne w Niemczech.
- 23 września – w Belgii zalegalizowano eutanazję.
- 26 września – co najmniej 1863 osoby zginęły w katastrofie senegalskiego promu MV Le Joola.
- 27 września:
- Timor Wschodni został członkiem ONZ.
- Donald Rumsfeld oświadczył iż Stany Zjednoczone posiadają „kuloodporny” dowód na powiązania pomiędzy Al-Ka’idą a Saddamem Husseinem, co w świetle naszej dzisiejszej wiedzy okazało się manipulacją i kłamstwem wobec opinii publicznej.
- 2 października – tzw. Snajper z Waszyngtonu (John Allen Muhammad) zastrzelił swoją pierwszą ofiarę.
- 3 października – po trwającej 22 miesiące renowacji odsłonięto Bramę Brandenburską w Berlinie.
- 6 października:
- w Rzymie odbyła się kanonizacja św. Josemarii Escrivy de Balaguer, przy tej okazji powołano do życia projekt pomocy dla Afryki Harambee.
- w Zatoce Adeńskiej (Jemen) francuski tankowiec Limburg został zaatakowany przez łódź motorową wypełnioną materiałami wybuchowymi. Zginął 1 członek załogi, a 12 zostało rannych, wyciekło 90 tys. baryłek ropy naftowej.
- 11 października – w centrum handlowym w fińskim mieście Vantaa doszło do zamachu bombowego. Zginęło 6 osób i zamachowiec, 19-letni student chemii, a 166 zostało rannych.
- 12 października – miał miejsce terrorystyczny zamach bombowy na indonezyjskiej wyspie Bali. Zginęły 202 osoby, w tym polska dziennikarka Beata Pawlak, a ponad 300 zostało rannych.
- 13 października – Michael Schumacher zdobył swój 5 tytuł Mistrza Świata Formuły 1.
- 16 października – Egipt: w Aleksandrii została otwarta Bibliotheca Alexandrina, która ma być kontynuacją i nawiązaniem do tradycji starożytnej Biblioteki Aleksandryjskiej.
- 19 października – otwarto metro w Kopenhadze.
- 21 października – Izrael: 14 osób zginęło, a 50 zostało rannych w samobójczym zamachu dwóch terrorystów Islamskiego Dżihadu na autobus w Haderze.
- 23–26 października – atak czeczeńskich terrorystów na Centrum Teatralne na Dubrowce w Moskwie.
- 24 października – aresztowano snajperów z Waszyngtonu.
- 27 października – Luiz Inácio Lula da Silva wygrał wybory prezydenckie w Brazylii.
- 31 października:
- w trzęsieniu ziemi we włoskich regionach Apulia i Molise zginęło 30 osób, kilkadziesiąt zostało rannych. Wszystkie ofiary śmiertelne pochodziły z miejscowości San Giuliano di Puglia, gdzie m.in. w zawalonej szkole zginęło 26 dzieci i nauczycielka.
- został odkryty księżyc Jowisza – Arche.
- 1 listopada – Branko Crwenkowski został po raz drugi premierem Macedonii.
- 3 listopada – premiera filmu Harry Potter i Komnata Tajemnic.
- 13 listopada – u wybrzeży hiszpańskiej Galicji zatonął tankowiec MT Prestige z ładunkiem 70 tysięcy ton ropy, która wydostała się ze zbiorników po przełamaniu kadłuba. Wyciekająca ropa zniszczyła unikalne wybrzeża oraz tradycyjne łowiska galicyjskich rybaków. Wydarzenie uznano za jedną z największych katastrof ekologicznych w dziejach Europy.
- 15 listopada:
- Hebron: 12 izraelskich osadników zginęło, a 15 zostało rannych w wyniku ataku palestyńskich terrorystów.
- Hu Jintao został sekretarzem generalnym KPCh.
- w Malgobeku (Inguszetia), w dokonanym przez czeczeńskiego terrorystę samobójczym zamachu z użyciem granatu, zginęło 4 pasażerów autobusu, a 9 zostało rannych.
- 18 listopada – w poszukiwaniu broni masowego rażenia do Iraku przybyli międzynarodowi inspektorzy, na czele których stał Hans Blix.
- 19 listopada – u wybrzeży hiszpańskiej Galicji zatonął tankowiec MT Prestige z ładunkiem 70 tys. ton ciężkiego oleju napędowego.
- 20 listopada – eksplozje w podziemnym składzie broni w ekwadorskim mieście Riobamba – 7 osób zginęło, a 538 zostało rannych.
- 21 listopada:
- podczas szczytu NATO w Pradze siedem państw otrzymało zaproszenia do rozpoczęcia negocjacji dotyczących ich przystąpienia do Sojuszu. Były to: Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia.
- Wiktor Janukowycz został po raz pierwszy premierem Ukrainy.
- w wyniku palestyńskiego samobójczego zamachu bombowego w autobusie na przedmieściach Jerozolimy zginęło 11 osób, a 47 zostało rannych.
- Zafarullah Khan Jamali został premierem Pakistanu.
- 22 listopada – konkurs Miss World 2002, mający się odbyć w nigeryjskim mieście Kaduna, został odwołany z powodu krwawych protestów przeciwko niemu w stolicy kraju Abudży, w wyniku których zginęło ponad 200 osób.
- 25 listopada – utworzono Departament Bezpieczeństwa Krajowego Stanów Zjednoczonych.
- 28 listopada:
- 15 osób zginęło, w tym pięcioro Izraelczyków i trzech zamachowców, w ataku bombowym na żydowski hotel w kenijskiej Mombasie.
- 200-milionowy turysta zwiedził Wieżę Eiffla.
- 30 listopada – prochy Aleksandra Dumasa ojca przeniesiono do paryskiego Panteonu.
- 1 grudnia – wodowano największy dotychczas liniowiec transatlantycki RMS Queen Mary 2.
- 4 grudnia:
- całkowite zaćmienie Słońca widoczne w południowej Afryce, na Oceanie Indyjskim i w Australii.
- w Makasar na indonezyjskiej wyspie Sulawesi w wyniku wybuchu bomby w barze sieci McDonald’s zginęły 3 osoby, a 11 zostało rannych.
- 7 grudnia – Azra Akın jako pierwsza Turczynka zdobyła w Londynie tytuł Miss World.
- 7/8 grudnia – w nocy skradziono z muzeum artysty w Amsterdamie dwa obrazy Vincenta van Gogha: Plaża w Scheveningen i Wyjście kongregacji z kościoła w Nuenen.
- 9 grudnia:
- walcząca o niepodległość prowincji Aceh partyzantka podpisała z władzami Indonezji porozumienie o zawieszeniu broni.
- premiera filmu Gangi Nowego Jorku.
- 10 grudnia – premiera filmu Chicago.
- 13 grudnia – na szczycie w Kopenhadze zakończyły się negocjacje między Unią Europejską a dziesięcioma państwami kandydującymi: Cyprem, Czechami, Estonią, Litwą, Łotwą, Maltą, Polską, Słowenią, Słowacją i Węgrami.
- 14 grudnia:
- Hans Enoksen został premierem Grenlandii.
- jeden z największych statków pasażerskich MS Navigator of the Seas wypłynął z Southampton w swój dziewiczy rejs.
- 18 grudnia – premiery filmów: Godziny i Władca Pierścieni: Dwie wieże.
- 22 grudnia – Janez Drnovšek został prezydentem Słowenii.
- 24 grudnia – 13 osób zginęło, a 12 zostało rannych w zamachu bombowym na dom Saudiego Ampatuana, burmistrza miasta Datu Piang na Filipinach.
- 27 grudnia:
- 5 osadników zginęło, a 5 zostało rannych w ataku terrorystycznym na szkołę rabinacką w osiedlu Otniel pod Hebronem w Izraelu.
- 72 osoby zginęły, a ponad 200 zostało rannych w zamachu bombowym dokonanym na siedzibę rosyjskiej administracji w stolicy Czeczenii Groznym.
- Brigitte Boisselier w imieniu sekty raelian poinformowała o rzekomych narodzinach pierwszego sklonowanego człowieka – dziewczynki o imieniu Eve.
- Mwai Kibaki wygrał w I turze wybory prezydenckie w Kenii.
- 30 grudnia – Mwai Kibaki został prezydentem Kenii.
Urodzili się[edytuj | edytuj kod]
- 1 stycznia – Tusse, kongijsko-szwedzki piosenkarz
- 2 stycznia – Rylan Wiens, kanadyjski skoczek do wody
- 3 stycznia:
- Anna Szpyniowa, rosyjska skoczkini narciarska
- Oliwer Wdowik, polski lekkoatleta
- Kornel Witkowski, polski łyżwiarz figurowy
- 7 stycznia – Mohamed Daramy, duński piłkarz sierraleońskiego pochodzenia
- 9 stycznia – Piero Hincapié, ekwadorski piłkarz
- 10 stycznia:
- Filip Marchwiński, polski piłkarz
- Aleksandra Rudolf, polska łyżwiarka figurowa
- Isaiah Jackson, amerykański koszykarz
- 11 stycznia – Kamil Sieradzki, polski pływak
- 12 stycznia – Elias Medwed, austriacki skoczek narciarski
- 17 stycznia:
- Rok Možič, słoweński siatkarz
- Natalia Wiśniewska, polska gimnastyczka
- 18 stycznia:
- Karim Adeyemi, niemiecki piłkarz nigeryjskiego pochodzenia
- Deven Fagan, amerykański narciarz dowolny
- Kiernan Fagan, amerykański narciarz dowolny
- Ki-Jana Hoever, holenderski piłkarz surinamskiego pochodzenia
- Jernej Presečnik, słoweński skoczek narciarski
- Marcel Stržinar, słoweński skoczek narciarski
- Anastasia Zakharova, rosyjska tenisistka
- 19 stycznia:
- Daniel Ziółkowski, polski koszykarz
- Walentin Andreew, bułgarski lekkoatleta
- Reinier Jesus Carvalho, brazylijski piłkarz
- Edmond Nazarjan, bułgarski zapaśnik
- 20 stycznia:
- Aleksandra Bojkowa, rosyjska łyżwiarka figurowa
- Arnaud Kalimuendo, francuski piłkarz kongijskiego pochodzenia
- Bećir Omeragić, szwajcarski piłkarz
- 21 stycznia – Elyanna, palestyńsko-chilijska piosenkarka
- 22 stycznia:
- George Bello, amerykański piłkarz pochodzenia nigeryjskiego
- Daniel Moroder, włoski skoczek narciarski
- Rusłan Neszczeret, ukraiński piłkarz
- 23 stycznia:
- Joško Gvardiol, chorwacki piłkarz
- Nicola Zalewski, polski piłkarz
- 24 stycznia:
- Kaio Jorge, brazylijski piłkarz
- Shingo Nishiyama, japoński łyżwiarz figurowy
- 25 stycznia – Lil Mosey, amerykański raper, piosenkarz, autor tekstów
- 26 stycznia:
- Dennis Borkowski, niemiecki piłkarz
- Yang Junxuan, chińska pływaczka
- 29 stycznia – Stawros Gawriil, cypryjski piłkarz
- 30 stycznia:
- Christos Dzolis, grecki piłkarz
- Mikołaj Lorens, polski tenisista
- 31 stycznia – Sōta Kudō, japoński skoczek narciarski
- 5 lutego – Davis Cleveland, amerykański aktor dziecięcy
- 7 lutego – Ai Yanhan, chińska pływaczka
- 9 lutego:
- Regan Smith, amerykańska pływaczka
- Jalen Green, amerykański koszykarz
- 13 lutego:
- Sophia Lillis, amerykańska aktorka
- Daishen Nix, amerykański koszykarz
- 14 lutego – Olimpia Breza, polska lekkoatletka, biegaczka długodystansowa
- 17 lutego – Kelly Sildaru, estońska narciarka dowolna
- 3 marca:
- Li Bingjie, chińska pływaczka
- Leonidas Stergiou, szwajcarski piłkarz pochodzenia greckiego
- 9 marca – Usman Garuba, hiszpański koszykarz, nigeryjskiego pochodzenia
- 10 marca – Keon Johnson, amerykański koszykarz
- 14 marca – Flórián Molnár, węgierski skoczek narciarski
- 18 marca – Štěpánka Ptáčková, czeska skoczkini narciarska
- 19 marca – Olaf Perzanowski, polski koszykarz
- 27 marca – Darija Snihur, ukraińska tenisistka
- 1 kwietnia – Ignace Van der Brempt, belgijski piłkarz
- 7 kwietnia – Laura Bretan, rumuńsko-amerykańska śpiewaczka operowa (sopran)
- 8 kwietnia – Skai Jackson, amerykańska aktorka dziecięca
- 10 kwietnia – Isaac Lihadji, francuski piłkarz
- 16 kwietnia:
- Dajana Kiriłłowa, rosyjska piosenkarka
- Sadie Sink, amerykańska aktorka
- 17 kwietnia – Whitney Osuigwe, amerykańska tenisistka
- 20 kwietnia:
- Irina Aleksiejewa, rosyjska gimnastyczka
- Gyda Westvold Hansen, norweska skoczkini narciarska, specjalistka kombinacji norweskiej
- 29 kwietnia – Alicja Szemplińska, polska piosenkarka
- 6 maja – Kacper Gordon, polski koszykarz
- 14 maja – Margarita Armstrong-Jones, brytyjska arystokratka
- 18 maja – Alina Zagitowa, rosyjska łyżwiarka figurowa
- 27 maja – Alina Czarajewa, rosyjska tenisistka
- 28 maja:
- Michaił Purtow, rosyjski skoczek narciarski
- Natalia Zastępa, polska piosenkarka
- 29 maja – Marcin Zawół, polski biathlonista
- 31 maja – Moses Moody, amerykański koszykarz
- 4 czerwca – Joséphine Pagnier, francuska skoczkini narciarska
- 5 czerwca:
- Jakub Kamiński, polski piłkarz
- Zhang Kexin, chińska narciarka dowolna
- 13 czerwca – Annika Belshaw, amerykańska skoczkini narciarska i kombinatorka norweska
- 24 czerwca – Jekatierina Kurakowa, rosyjsko-polska łyżwiarka fugurowa
- 28 czerwca:
- Natsumi Kawaguchi, japońska tenisistka
- Marta Kostiuk, ukraińska tenisistka
- 4 lipca – Saïdou Sow, gwinejski piłkarz
- 12 lipca:
- Jennie-Lee Burmansson, szwedzka narciarka dowolna
- Nnamdi Chinecherem, nigeryjski lekkoatleta, oszczepnik
- 13 lipca – Sebastian Tounekti, tunezyjski piłkarz
- 17 lipca – Wang Jianjiahe, chińska pływaczka
- 21 lipca – Rika Kihira, japońska łyżwiarka figurowa
- 22 lipca – Feliks, członek duńskiej rodziny królewskiej, wnuk królowej Małgorzaty II
- 25 lipca – Alperen Şengün, turecki koszykarz
- 26 lipca – Kamila Borkowska, polska koszykarka
- 30 lipca:
- Sofja Samodurowa, rosyjska łyżwiarka figurowa
- Darja Waskina, rosyjska pływaczka
- 1 sierpnia – Anne-Marie Padurariu, kanadyjska gimnastyczka pochodzenia rumuńskiego
- 20 sierpnia – Jenny Nowak, niemiecka skoczkini narciarska i kombinatorka norweska
- 26 sierpnia – J.T. Thor, amerykański koszykarz, posiadający także południowosudańskie obywatelstwo
- 29 sierpnia – Destiny Chukunyere, maltańska piosenkarka
- 1 września – Diane Parry, francuska tenisistka
- 2 września:
- Elina Dzenngo, grecka lekkoatletka, oszczepniczka
- Daniel Szelągowski, polski piłkarz
- 6 września:
- Asher Angel, amerykański aktor, piosenkarz
- Leylah Annie Fernandez, kanadyjska tenisistka pochodzenia ekwadorsko-filipińskiego
- Ting Cui, amerykańska łyżwiarka figurowa pochodzenia chińskiego
- 15 września – Ayane Miyazaki, japońska kombinatorka norweska
- 17 września:
- Gabriela Andrukonis, polska lekkoatletka, oszczepniczka
- Elina Awanesian, rosyjska tenisistka
- Zena, białoruska piosenkarka, prezenterka telewizyjna
- 18 września:
- Savannah Broadus, amerykańska tenisistka
- Siergiej Kozyriew, rosyjski zapaśnik
- 21 września – Weronika Baszak, polska tenisistka
- 24 września – Zhou Xiaoyang, chiński skoczek narciarski
- 25 września – Jaden Springer, amerykański koszykarz
- 27 września – Jenna Ortega, amerykańska aktorka dziecięca
- 30 września – Maddie Ziegler, amerykańska tancerka, modelka, aktorka
- 6 października:
- Cleopatra Stratan, mołdawsko-rumuńska piosenkarka
- Jonathan Kuminga, kongijski koszykarz
- 7 października – Adam Niżnik, polski skoczek narciarski
- 8 października – Zheng Qinwen, chińska tenisistka
- 10 października – Josh Giddey, australijski koszykarz
- 16 października – Madison Wolfe, amerykańska aktorka
- 31 października:
- Ansu Fati, hiszpański piłkarz pochodzący z Gwinei Bissau
- Jakub Kałuziński, polski piłkarz
- 7 listopada – Julia Tervahartiala, fińska skoczkini narciarska
- 13 listopada – Emma Raducanu, brytyjska tenisistka
- 22 listopada – Avonley Nguyen, amerykańska łyżwiarka figurowa pochodzenia wietnamskiego
- 4 grudnia – Jan Biegański, polski piłkarz
- 9 grudnia:
- Karol Biłas, polski hokeista
- Włada Nikolczenko, ukraińska gimnastyczka artystyczna
- 17 grudnia:
- Stefania Liberakakis, holendersko-grecka piosenkarka
- Matthew Richards, brytyjski pływak
- 21 grudnia:
- Alexandrin Guțu, mołdawski zapaśnik
- Clara Tauson, duńska tenisistka
- 23 grudnia – Finn Wolfhard, kanadyjski aktor i muzyk
- 24 grudnia – Joshua Primo, kanadyjski koszykarz
- 31 grudnia
- Darja Pawluczenko, rosyjska łyżwiarka figurowa
- Mako Yamashita, japońska łyżwiarka figurowa
Zmarli[edytuj | edytuj kod]
Zdarzenia astronomiczne[edytuj | edytuj kod]
- 16 kwietnia – zakrycie Saturna przez Księżyc
- 26 maja – półcieniowe zaćmienie Księżyca
- 4 czerwca – została odkryta planetoida Quaoar. Odkrycia dokonali Michael E. Brown oraz Chad Trujillo.
- 10 czerwca – obrączkowe zaćmienie Słońca (Saros 137). Zaczęło się na Morzu Celebes, na północ od indenozyjskiej wyspy Celebes, pas zaćmienia tworzył długą wstęgę przez cały Ocean Spokojny. Poza dwiema małymi wyspami południowego Pacyfiku, Sangihe i Talaud, pas obrączkowego zaćmienia nigdzie nie dotykał lądu. Zakończył się, po przecięciu niemal całej szerokości oceanu, tuż przy brzegach Cabo San Lucas oraz Puerto Vallarta w Meksyku[1].
- 24 czerwca – półcieniowe zaćmienie Księżyca
- 20 listopada – półcieniowe zaćmienie Księżyca
- 4 grudnia – całkowite zaćmienie Słońca (Saros 142). Po zaledwie osiemnastu miesiącach zachodnie wybrzeże Angoli ponownie znalazło się w pasie całkowitego zaćmienia Słońca. Pas zaćmienia był podobny do tego z czerwca 2001, jednak oba te zjawiska były zupełnie różne. W 2001 trwało niemal pięć minut, a obecne trwało niecałe dwie minuty[1].
Nagrody Nobla[edytuj | edytuj kod]
- z fizyki – Raymond Davis, Riccardo Giacconi, Masatoshi Koshiba
- z chemii – Kurt Wüthrich, John B. Fenn, Koichi Tanaka
- z medycyny – Sydney Brenner, Howard Robert Horvitz i John E. Sulston
- z literatury – Imre Kertesz
- nagroda pokojowa – Jimmy Carter
- z ekonomii – Daniel Kahneman
Święta ruchome[edytuj | edytuj kod]
- Tłusty czwartek: 7 lutego
- Ostatki: 12 lutego
- Popielec: 13 lutego
- Niedziela Palmowa: 24 marca
- Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa: 28 marca
- Wielki Czwartek: 28 marca
- Wielki Piątek: 29 marca
- Wielka Sobota: 30 marca
- Wielkanoc: 31 marca
- Poniedziałek Wielkanocny: 1 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 9 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 19 maja
- Boże Ciało: 30 maja
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Oskary w roku 2002
- Olimpiada szachowa 2002
- 2002 w filmie
- 2002 w muzyce
- 2002 w literaturze
- 2002 w informatyce
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Philip S. Harrington: Zaćmienie!. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999, s. 134 i dalsze. ISBN 83-7255-010-7.