Tasna Tamzwarut
A | B | G | Gʷ | D | Ḍ | E | F | K | Kʷ | H | Ḥ | Ɛ | X | Q | I | J | L | M | N | U | R | Ṛ | Ɣ | S | Ṣ | C | T | Ṭ | W | Y | Z | Ẓ |
Tga Wikipidya yat tsanayt nɣ d asamu amuṭṭun igan ilelli nɣ aḥuṛṛi illan s ɣaydd n tutlayin, tettuyskar d tettuyɛdal fad ad tg yat twuri n umyawas innurẓmn i kraygat yan, xdmn gis agudi n imaratn nna gis ittaran bla ad gis rbḥn nɣ ad gis amẓn tiɣrad, s uwttas ad tg tussna yat tɣawsa igan fabuṛ ur iqqan ad dars yili atig d kraygat yan dars azrf ad iɣr d ad yaqqra ɣayli ittiri.
Tga Wikipidya yan zɣ iɣbula n lmɛlumat nna akk imqqurn d nna akk ittuyssann ɣ umaḍal ɣ ammas n wantirnit, d nttat yat zɣ smuss d mraw isitn lli d ttkkan middn bzaf s tṣnif lli tskr Aliska ɣ wayyur n yunyu 2020. Ar takka tsanayt ad yan lmuḥtawa igan fabuṛ d bla n id lichar. Tumẓ tt tmrslt n Wikimidya d nttat ad sis ittklfn, tga tmrslt ad yat tmaddast ur igi awttas nns iqariḍn, ar t ttmwaln middn ɣar s twisi d ttabarruɛat.
Iga Muḥmmad Ajaḥud (1937-1989) ittyawssan s ṛṛays Muḥmmad Albnsir nɣ Ddmsiri ṛṛays d unaẓuṛ n uẓawan ittussann bahra ɣ ugns ula ɣ bṛṛa n tmazirt, ilul ɣ 1936 ɣ Tmsult tama n Trudant d Imi n ṭanut ɣ taqbilt n Dmsira, maccan izri mnnaw n isggʷasn ɣ Tgmmi Tumlilt.
Iḥsa lqqʷṛan ɣ tmzgida n tmazirt nns ɣ tmẓi nns, macc iffaɣ ad ikkat ribab aylliɣ itawssan ɣ 1963. ɣ akudan ad ifta ad ittirir ɣ timizar n Uruppa zun d Fṛansa, Bljika, Lalman d Swisra.
Isbidd t lmxzn ɣ 1981 lliɣ yura tamdyazt n Aggurn.
Akal iga wis kraḍ itran lli itfarn i ungraw anafuk. d yan ɣ willi tsutulnin i itri n Tafukt lli illan ɣ tuẓẓumt n ugraw ad. Ar as itsutul wala nttat yan wayyur.
Amtiwg nnɣ aɣ akkw tggut tuqqna gr tam imtiwgn illan ɣ unagraw anafuk.
Asamu
- Awum aknunnay: 12 756 akilumitr
- Abddur: 6 × 10²⁴ akilugram
- Astum f tfukt: 150 agndid akilumitr
- Azmz n wannaḍ: 23 n tsragt d 56 n tusdidt
- Azmz n uḥbu anafuk: 1 usggwas
- Aẓẓug n tsna: 9,8 M/S²
- Tirɣi n tsna: 15 wC
Aḥmad Badduj (1950 - 22 Ɣuct 2020) iga yan zɣ inmɣuṛn n taẓuṛi taclḥit tamaziɣt, ilul ɣ useggas n 1950 ɣ Msgina igan yan udwar n Ifrxs itabɛan i Ugadir, tasga n Sus Massa. Dars uggar n 30 film s tutlayt taclḥit.
Tudrt-nns
Aḥmad Badduj iga yuws n Talburjt ɣ Ugadir. Iswurri ɣ kigan n twuriwin lli ɣ d yumẓ lbac nns, ilɛb akk d iɛrrimn n Talḥasant n ugadir ɣ usggwas n 1967.
Ɣ usggwas n 1972 ifta s Inzggan, ɣin aɣ iskr trabbut nns tamzwarut n lmṣraḥ s tmaziɣt iga yas s yism "Amnar Umrr". Izri nn ɣ tuggt n trubba yaḍni aylliɣ ikcm d tamsmunt n Tifawin ɣ isggwas n 1985, zɣ lliɣ disn ikcm as ibda ar ittuyssan ɣ ammas n ubaraz n tẓuri d lmaṣraḥ amaziɣ.
Ɣ usggwas n 1989 icark ɣ ṭṭṣwir n lfilm lli akk izwarn s tutlayt taclḥit d akk tutlayin timaziɣin at igan "Tamɣart n wurɣ". Zɣ ɣ-akud-ann icark ɣ kigan n laflam yaḍni iskr akk ntta talif d lixraj.
Immut igllin n Aḥmad Badduj s tmaḍunt n Kurunafirus ɣ wass n 20 ɣuct 2020 ɣ Ugadir. Ikka-tt-inn yad ihrc s sskar d wul
Tafukt tga-tt titrit n unegraw afukan. Ɣ ussurtey asnallun, tga tafukt zɣ yitran ganin ɣ wanaw axmuc awraɣ ilan ɣ ubeddur attayen n 1,989 1 × 1030 kg, tettusileɣ s uhidrujin (75 % n ubeddur d 92 % n ubleɣ) d uhilyum (25 % n ubeddur d 8 % ubleɣ). Tamu tafukt ɣ umahellaw igan s isem abrid n walim taggug i tuẓẓumt n umahellaw s wattayen n 8 kpc (∼26 100 a.l.), agensu n yiɣil n Uṛyun. Ar tessutul tafukt i tuẓẓumt n umahellaw ɣ 225 ar 250 n imelyunen n iseggasen (aseggas n umahellaw). Ar as-ittenneḍ wakal (s temmri n 30 km/s), sa n imtiwgen yaḍen, semmus n imtiwgen ixmucen s usidres, mennaw n iknemtiwgen d imsazagen d yat tassfift n ugeḍrur. Ar tettgensas tafukt i waḍu-nnes attayen n 99,854 % n ubeddur n unegraw afukan, ar ittgensas Jupiter uggar n sin ifkraḍen n uyenna d-yaguren.
Tafukt, dar s assaɣn yaḍn zund "iṭij - tafuyt", nttat ad igan itri illan ɣ tuẓẓumt n unagraw anafuk, d iga ubddur ns kra n 99,86% zzɣ amsmun n ubddur n unagraw anafuk.
Asif n wansifn nɣ Asif n isaffn iga yan wasif bahra imqqurn g tmazirt n Lmɣrib. Yullid wasif n Wansifen sg idraren n waṭlaṣ anammas issudu s umnid n umalu allig nn-iffi g taman tiɣremt n Uzmmur, g ugaru (océan) Aṭṭlanṭi. Tiɣzi gis 555 Km, tamkta n waman sgis izrrin ar traḥan ar 117 m3/s, ɣayadd a yudjan asif n wansifen ayeg asif wiss sin g tmazirt n Lmɣrib.
Isaffen n Tasawt d Wad lɛbid gan isaffen imqqran dadd i-tt-ffin g wasif n wansifen, ssin itsen uckand seg idraren n waṭlaṣ amqqran, seg tmnaḍin Infeḍwak d Innultan, seg tsga n unẓul.
Asif n wansifen yattuy bahra watig-ns g umzruy tmazirt n Lmɣrib d umaḍal aqbur, iqqim iga iwtta ger tagldit n Fas d Tagldit Murrukc g uzmz Iwaṭṭasen d Imarinen, allig d ikcem urumi Afranṣawi s Lmɣrib g usggas n 1912. Ig daɣ asif-ad iwtta inger tiqqbilin n Ccawiyya d Rrḥamna, tili dars daɣ yat tawwri tagjdant g tibḍit tatrart n Murrukc, illa inger Tasga n Mrrakc-Asfi d tasga n Tigmmi tumlilt-Sttat.
Llan isnfarn n Wikipidya s tutlayin timaziɣin yaḍnin, llan gisn willi iṭṭafn yad asml amaddud nnsn ɣ Wikipidya, wiyyaḍ urta, llan ka sul ɣ ammas n Inkubator nna ɣ ttilin isnfarn n Wikimidya kullu tn lli urta ttuqbaln.
1 121 n imgradn |
13 n imdrawn ikuyasn |
1 323 n imdrawn |
Tasnaẓɣuṛt :
Taguri ad ''Ansmassu'' tkkad amyag n "Smass", acku Ansmassu ar ismussu kra g t-nga, zund ukan tihirrit, taylalt ...
- Smass afus.
- Smass ifx nk.
- Smass aḍaṛ nk.
Iga Lislam nɣ Islam (s tirra n zikk s tfinaɣ : « ⵍⵙⵍⵎ » ; s tɛrabt : الإسلام) yan ddin abrahmiy ittuḥḥadn rbbi. Yiwit-id urqqas Muḥmmad , ar ttinin i wanna iḍfarn ddin ad "amslm" nɣ iɣ guttn "imuslmn".
Ar isslmad Lislam is rbbi iga yan d ur illi kra n rbbi bla Allah (s tɛrabt : الله), d is iga Muḥmmad arqqas nns iggz fllas Lquran s tɣarast n unglus Jibril . Tga tugtt n imaziɣn imuslmn.
Awsat ɣ tirra n imgradn n Wikipidya s tutlayt Taclḥit afad ad timɣur uggar, Ɣid a ɣ tẓḍarm ad trnum kra n umgrad amaynu, arayat aynna mi tẓḍarm bac ad igutn imgradn s tutlayt Taclḥit. Iɣ tesɣawsat s tiwisi ɣ tirra n imgradn, tẓḍaṛt ad nn-taggʷt ɣ Tasna n Tiwisi.
Wikipidya iga yan ɣ isnfarn n Timrslt n Wikimidya, ilin daɣ kra n isnfarn yaḍn n tmrslt ad zun d:
Inagraw n isfka tugtmidya
Asnfar n iɣawasn iwikitn
Amyawas f isnfar n Wikimidya
Agudi n idllisn d Iṭṛiṣn ipidagugiyn
Tasila n isfka ilellin
Akttur ilellin n inɣmisn
Tadla n ibdurn
Tasdlist n ukttur ilellin
Tadla n wanawn
Imassn n usslmd ilellin
Amanar n umuddu ilellin
Amawal imqqurn