Yesu

Neet di̱ Wikipedia
Jump to navigation Jump to search

Yesu (c. 4 BC – AD 30 / 33), á̱ ka ngyei Yesu Na̱za̱ra̱t ku Yesu Kristi a̱ni, wa yet a̱tyu a̱ shyia̱ ma̱ka̱wa̱tyia̱ Khwikristi ka, khwi ku byia̱ shi swak kuzang hu mi̱ swanta hu a̱mgba̱m a̱ni. A̱ ku yet a̱tyushei a̱lyiat A̱gwaza sa̱ncuri a̱son a̱ ka ngyet A̱tyuyahuda wa, a̱ si̱ ka ngyet a̱kwak a̱son khwi wa. Krista ma̱ a̱di̱di̱t nwuak a̱cucuk nyia̱ da̱ nggu, a̱ yet A̱gwaza Nggwon wu wa mi̱ vam ma̱ng ma̱siya (Kristi wu) nang á̱ ku neet swat nfwuong bai nggu hu, nang á̱ ku shei á̱zanson a̱kwonu A̱gwaza mi̱ Kpa̱m A̱lyiat A̱gwaza A̱biru hu a̱ni.

Kpa̱mkpaan a̱mgba̱m á̱nietbyia̱lyen tazwa ce gbangban, a̱fwun, ba̱ shim nyia̱ da̱ a̱tsak a̱lyiat wa Yesu ku shyia̱ mi̱ swanta hu gbangbang.[g] Cat Yesu nkhang wu ku ntyia̱ nwai shim a̱cucuk ma̱ a̱da̱dei tazwa yet a̱tsatsak nkhang A̱ka̱sham Nkhang wu ma̱ng si̱sak nang Yesu nang á̱ ku tyai mi̱ La̵̱p A̱nu Fai hu ma̱ng Yesu a̱ shyia̱ di̱ nkhang na a̱ni, nang a̱yaarekwot tazwa shyicet Yesu ma̱nyin bya shyia̱ A̱ka̱sham Nkhang na.[19][h][i] Yesu ku yet A̱tyoyahuda Galili wa,[11] a̱nyan wa Yoona a̱tyunyia̱ ba̱ptisman wu ku nyia̱ nggu ba̱ptisman a̱ni, a̱ si̱ kin ta̱bat ta̱m mbeang á̱nietkhwi nggu hu. Di̱ ntsa hu, di̱ nwuak sheda a̱kwonu hwa nang á̱ ku sak nkhang nggu na[22] a̱wot nggu ma̱ng a̱pyia̱ nggu, á̱ ku ngyei nggu "rabi" (a̱tyutyiet) wa.[23] Yesu ku ngya fwuang ma̱ng A̱yahuda ba tazwa si̱sak nang á̱ na nkhwi A̱gwaza ku na lan tyia̱ a̱ca̱caat a̱ni, a̱ si̱ coot á̱niet, a̱ si̱ ka ntyiet di̱ kídee a̱ si̱ ka ntung á̱nietkhwi.[24][25] A̱ si̱ ta̱bat gu a̱ si̱ faat nggu shi̱ri̱ya mbwak á̱nietba̱ngcet A̱yahuda ba,[26] á̱ si̱ tyia̱ nggu mbwak a̱gwomna̱ti A̱rom ba, á̱ si̱ kpaat nggu da̱ a̱team a̱khwu ca̱caat ma̱ng oda gwomna Bilatut Babunte, a̱kwak a̱son a̱si̱ Rom ma̱ a̱keang Urusha̱lima.[24] A̱ma̱lyim nang gu nkhwu a̱ni, á̱nietkhwi nggu ba si̱ nwuak a̱cucuk nyia̱ gu ta̱ngam ma̱ng swuan ma̱ á̱niet ba̱ ka̱n kwi a̱ni, a̱wot sot á̱niet ba̱ ku tung a̱ni si̱ bwuak yet Sot á̱nietkhwi ntsa ji.[27]

Di̱ tyiet Krista, á̱ mbyia̱ nwuak a̱cucuk hu nyia̱ A̱za̱za̱rak Ntswa wu wa ku tyia̱ Yesu di̱n vak nggwoneam ka ka̱ nwai lyen a̱tyok a̱ni nang á̱ ngyei Ma̱ryamu a̱ni - a̱nyan wa si̱ byin nggu, nyia̱ nkyang a̱ri̱bi̱di, kpaat kuntyin Sot Á̱nietkhwi Krista hu, a̱ si̱ khwu di̱n vak kpaat da̱ a̱team a̱khwu nang za̱nang shyiat ci a̱ka̱tuk nyia̱, ta̱ngam ma̱ng swuan ma̱ á̱niet ba̱ ka̱n kwi a̱ni, a̱wot a̱ si̱ nyeak a̱ nat Ma A̱gwaza tswazwa ka, neet a̱ja wa gu bu na bwuok a̱ bai a̱ka̱feang.[28] Ma̱ a̱di̱di̱t, Á̱nietkhwikristi ba nwuak a̱cucuk nyia̱ Yesu ni̱ ntyia̱ á̱niet ba̱ jhyi swat mba hu ma̱ng A̱gwaza. Tak Kpa̱sai Nice hu ntak nyia̱ Yesu na faat shi̱ri̱ya tazwa á̱niet nswuan ba ma̱ng mba ba̱ ka̱n kwi a̱ni[29] a̱zaghyi ku a̱ma̱lyim nang ba̱ nta̱ngam mi̱ vam neet mi̱ á̱niet ba̱ ka̱n kwi a̱ni,[30][31][32] nyia̱ jhyiung nang á̱ dap á̱ sak ma̱ng Bwuok A̱ Bai A̱ka̱feang Yesu hu mi̱ Tat-a̱pyia̱ lyen jen ngaan Krista.[33] A̱di̱di̱t a̱di̱t Á̱nietkhwikristi ni̱ kyuak Yesu ntong nang A̱gwaza Nggwon wu mi̱ vam a̱tyubishyi, a̱tyofeang wu mi̱ A̱gwaza A̱tat mi̱ A̱tyonyiung wu. A̱wot susot Á̱nietkhwikristi a̱da̱dei ji̱ laai shi a̱ni si̱ lak a̱di̱dam A̱gwaza A̱tat mi̱ A̱tyonyiung wu, ku a̱jhyem ku di̱n kap, nang kyang ku naat ca̱caat ma̱ng A̱lyiat A̱gwaza na a̱ni bah. Á̱ ni̱ song a̱gwai a̱tuk mam byin Yesu na kuzang a̱lyia̱ ma̱ a̱tuk mam 25 mi̱ Zwat Swak ma̱ng Sweang.[j] Á̱ ni̱ cyin kpaat nggu hu da̱ a̱team a̱khwu ka ma̱ a̱tuk mam A̱sham A̱tuk Juma kikya a̱wot ta̱ngam nggu ka ma̱ng swuan ma̱ á̱niet ba̱ ka̱n kwi a̱ni ma̱ a̱tuk mam A̱tuk Ladi Ita ka. Ka̱la̱nda ji nang á̱ swak nnyia̱ ma̱ng a̱nji—da̱nang a̱lyia̱ a̱fwun ka yet 2022 AD/CE a̱ni—byia̱ a̱tyin nji di̱ mam byin Yesu hu hwa nang á̱ ku tyan a̱ni gbangbang.[34][k]

Á̱ bu cyin Yesu mi̱ nkhwi nghyang. Mami Khwikpaa̱pyia̱, á̱ kyiak Yesu (nang á̱ ku ngyei ma̱ng a̱lyoot Kuran nggu ka ʿĪsā) nang a̱ta̱m a̱kwonu A̱gwaza a̱ ku bai a̱zanson a̱ngaan ka ma̱ng a̱tyusan wu.[l] Á̱kpaa̱pyia̱ ba nwuak a̱cucuk nyia̱ fi̱ng nggwoneam ka̱ ka̱n nwai lyen a̱tyok a̱ni hwa ku byin Yesu, a̱wot da̱ nggu, a̱ nwai yet A̱gwaza ku nggwon A̱gwaza.[41][42] Kuran ji ntak nyia̱ Yesu du tak nyia̱ nggu a̱ neet Ma A̱gwaza tswazwa kya a̱ni bah.[43] Á̱kpaa̱pyia̱ ma̱ a̱di̱di̱t nwai nwuak a̱cucuk nyia̱ á̱ ku hyat Yesu ku á̱ kpaat nggu da̱ a̱team a̱khwu, a̱wot A̱gwaza si̱ ta̱ngam nggu ma̱ng swuan ma̱ á̱niet ba̱ ka̱n kwi a̱ni a̱ si̱ kin nat ma̱ng a̱nggu Tswazwa ma̱nang gu ni̱ nswuan a̱ni bah.[44] Da̱ a̱kwonu a̱kya, Khwiyahuda lak nwuak a̱cucuk hu nyia̱ Yesu wa ku yet a̱tyusan (ku ma̱siya) wu nang á̱ ku nfwuong bai nggu hu a̱ni, a̱wot ba̱ ya fwuang nyia̱ da̱ nggu, a̱ du nhyat shei mi̱ shei á̱zanson a̱tyusan hu bah, ba̱ si̱ kin mbeang nyia̱ da̱ nggu, a̱ ku neet Ma A̱gwaza tswazwa kya bah a̱wot da̱ nggu, a̱ ku ta̱ngam ma̱ng swuan ma̱ á̱niet ba̱ ka̱n kwi a̱ni bah.[45]