Madrid
| Madrid | |
|---|---|
 | |
 Bayrak  Mühür | |
|
Sloganlar: İspanyolca: "Fui sobre agua edificada, mis muros de fuego son. Esta es mi insignia y blasón" (On water I was built, my walls are made of fire. This is my ensign and escutcheon) [1][2] | |
 Madrid haritası | |
  Madrid Madrid'in İspanya'daki konumu | |
| Ülke |
 İspanya |
| Kuruluş | 9. yüzyıl |
| Alt idari birimler | |
| İdare | |
| • Yönetici | Ana Botella (PP) |
| Yüzölçümü | |
| • Başkent | 10,506 km² (4.056 mil²) |
| • Kara | 607 km² (234 mil²) |
| Rakım | 667 m (2.188 ft) |
| Nüfus (2018) | |
| • Başkent | 3,223,334 |
| • Yoğunluk | 5,293,69/km² (1.371.050/mil²) |
| • Kent | 6,240,000 |
| • Metropol | 7.061.748 |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
| Posta kodu |
28001-28080 |
| Alan kodu | 34 (İspanya) + 91 (Madrid) |
Madrid, ([maˈð̞ɾið̞]) İspanya'nın başkenti[3] ve Madrid bölgesinin yönetim merkezi. İber Yarımadası'nın orta kesiminde yer alır. Madrid; İstanbul, Moskova, Paris ve Londra'dan sonra Avrupa'nın en kalabalık beşinci şehridir.[4]
İspanya Ulusal İstatistik Enstitüsü'ne (Instituto Nacional de Estadística de España) göre 2019 yılı itibarıyla şehir, 6.507.184 kişilik bir nüfusa sahiptir.[5]
İspanya'nın başkenti olan Madrid, İspanya Hükûmeti ve Bakanlıklarının genel merkezine ev sahipliği yapmaktadır. Bunun yanı sıra İspanya krallarının resmi ikametgahı, Genel Mahkemeler (Kongre ve Senato), Yüksek Mahkeme ve Anayasa Mahkemesi de başkent Madrid'de bulunmaktadır. Ekonomik olarak Londra, Paris ve Moskova'dan sonra Avrupa'nın dördüncü en zengin şehridir.[6] Madrid, Pekin ve Milano'dan sonra dünyanın en çok çokuluslu varlığına sahip 8. şehridir.[7][8] Şehir ayrıca uluslararası alanda, Dünya Turizm Örgütü, Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Örgütü, İber-Amerikan Genel Sekreterliği, Uluslararası İber-Amerika Gençlik Örgütü ve Kamu Yararı Gözetim Kurulu gibi örgütlerin genel merkezlerine ev sahipliği yapmaktadır. Şehirde çok sayıda müze bulunmaktadır. Bunların içerisinde Prado Müzesi (El Museo del Prado), dünyanın en büyük sanat galerisi olarak kabul edilmektedir.[9]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
_04.jpg)
Zengin tarihi mirasının yanı sıra canlı bir kültür ve sanat merkezi olarak da önem taşır. Gelişmesi ve ülke ekonomisinde ağırlıklı bir rol kazanması yakın tarihlere rastlar. Metropolitan alanın yüzölçümü 1.020 km² olup nüfusu 7 milyonu aşkındır.
Avrupa'nın en yüksek başkentlerinden biri olan Madrid, Orta Plato'nun dalgalı bir platosunda 635 m yükseklikte yer alır. Yüksek konumu ve hava kütlelerinin etkisine açık olması sebebiyle ani sıcaklık değişiklikleri sık görülür. Yaz ayları boğucu olup sıcaklık bazen 38 °C'ye kadar ulaşır. Yıllık ortalama sıcaklık 2°-24 °C arasında değişir.
Madrid'in idari hizmetleri, bankacılık ve sigortacılığa dayanan ekonomisine, ulaşım ağının merkezi olması ve turizmden kaynaklanan gelirler de önemli katkıda bulunur. II. Dünya Savaşı'ndan sonra sanayi gelişmiş, imalat sektörünün de ağırlığı artmıştır. Başlıca sanayi mamulleri arasında, demiryolu gereçleri ve traktör yapımı, dönüştürme metalürjisi, elektrikli gereçler yapımı, besin sanayii, tekstil, kimya, plastik maddeleri işleme, optik eşya, otomobil ve kamyon motoru yer alır.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
Manzanares Nehri'ne bakan kayalık bir çıkıntı üzerinde kurulu Alhazar'ın çevresinde gelişen şehirden 932 tarihli kayıtlarda Arapça "su kanalı" anlamına gelen Macerit adıyla bahsedilir. 1083 yılında şehir Müslümanlar'dan Kastilya Krallığı'na geçti. Alhazar'ın 1466'daki depremde yıkılmasından sonra inşa edilen Orta Çağ kraliyet sarayı, şehrin gelişmesine yeni bir hız kazandırdı. 1561'de Kral Hristiyan II. Felipe İspanya'nın merkezinde olduğu için şehri başkent yapmayı uygun buldu. 1759-1788 arasındaki III. Carlos döneminde geniş cadde ve meydanların açılmasıyla planlı bir gelişme başladı. Napolyon Savaşları (1800-1815) sırasında Fransız işgali altına giren Madrid, Joseph Bonaparte'in tahta geçmesinden sonra başlayan millî ayaklanmada öncü bir rol oynadı. On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında şehre modern bir görünüm kazandıran planlı bir yapılaşma başladı. İspanya İç Savaşı (1936-1939) sırasında ağır bombardımanlara maruz kalan Madrid büyük bir yıkıma uğradı. Ancak bundan sonra geniş çaplı bir onarım dönemi başladı. Şehrin gelişmesi zamanla çevredeki banliyöleri de içine aldı. 1960'lardaki değişimlerde tarihi mirasa ağır darbeler indirilmekle beraber, sonraki yıllarda tarihi yapıları koruma tedbirleri alındı.
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
 Madrid iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 20,1 | 22,0 | 26,7 | 30,1 | 35,5 | 39,3 | 40,0 | 40,3 | 38,9 | 28,7 | 22,7 | 18,6 | 40,3 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 9,8 | 12,0 | 16,3 | 18,2 | 22,2 | 28,2 | 32,1 | 31,3 | 26,4 | 19,4 | 13,5 | 10,0 | 19,9 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 6,3 | 7,9 | 11,2 | 12,9 | 16,7 | 22,2 | 25,6 | 25,1 | 20,9 | 15,1 | 9,9 | 6,9 | 15,0 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 2,7 | 3,7 | 6,2 | 7,7 | 11,3 | 16,1 | 19,0 | 18,8 | 15,4 | 10,7 | 6,3 | 3,6 | 10,1 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −13 | −7,5 | −4,5 | −1,5 | 3,3 | 7 | 9,8 | 8,6 | 4,1 | 0,3 | −3,8 | −6,5 | −13 |
| Ortalama yağış (mm) | 33 | 35 | 25 | 45 | 51 | 21 | 12 | 10 | 22 | 60 | 58 | 51 | 423 |
| Kaynak: İspanya Devlet Meteoroloji Enstitüsü[10][11] | |||||||||||||
Kardeş ve "partner" şehirleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Madrid'in toplam 24 tane kardeş şehri var; bunlar aşağıda listelenmektedir.[12] Ayrıca Fransa'nın Paris şehri ile özel "partner" statüsünü paylaşmaktadır.
Ankara, Türkiye
Pekin, Çin
Belgrad, Sırbistan
Berlin, Almanya
Bordeaux, Fransa
Bogota, Kolombiya
Brüksel, Belçika
Karakas, Venezuela
Havana, Küba
Lizbon, Portekiz
Managua, Nikaragua
Mexico, Meksika
New York, Amerika Birleşik Devletleri
Nuakşot, Moritanya
Panama, Panama- Paris, Fransa
Quito, Ekvador
Rabat, Fas
San José, Kosta Rika
Santo Domingo, Dominik Cumhuriyeti
Tegucigalpa, Honduras
Trablus, Libya
Varşova, Polonya
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Trashumancia Şenliği
Wikimedia Commons'ta Madrid ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikigezgin'de :en:Madrid ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Los fuegos que conmocionaron Madrid". 20minutos.es (İspanyolca). 6 Eylül 2006. 7 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2009. (İspanyolca)
- ^ D. Ramón de Mesonero Romanos (1881). "El antiguo Madrid : paseos históricos-anedócticos por las calles y casas de esta villa". 23 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2009. (İspanyolca)
- ^ "Madrid". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2009.
- ^ "Avrupa'nın en kalabalık şehirleri belli oldu". NTV. 11 Mayıs 2021. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021.
- ^ "Madrid: Población por municipios y sexo. (2881)". INE (İspanyolca). 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
- ^ "España es el único país europeo que sitúa a dos ciudades entre las más ricas del mundo - Expansión.com". www.expansion.com. 26 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 16 Ağustos 2013. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
- ^ "/www.telecinco.es/informativos/economia". 4 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ COPE.es (5 Haziran 2020). "Recorremos el Museo del Prado para conocer la exposición única que ha preparado en su reapertura". COPE (İspanyolca). 19 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
- ^ "Valores climatológicos normales. Madrid, Retiro)". AEMet. 2018. Erişim tarihi: 6 Mart 2018.
- ^ "Madrid". İspanya Devlet Meteoroloji Enstitüsü. Erişim tarihi: 12 Şubat 2016.
- ^ "Mapa Mundi de las ciudades hermanadas". Ayuntamiento de Madrid. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Avrupa Birliği üyesi ülkelerin başkentleri
1 000 000 + şehirler 500 000 + şehirler 300 000 + şehirler 150 000 + şehirler Albacete · Alcalá de Henares · Alcorcón · Almería · Badalona · Burgos · Cartagena · Castellón de la Plana · Elche · Fuenlabrada · Getafe · Gijón · Granada · Jerez de la Frontera · A Coruña · Leganés · Hospitalet de Llobregat · Logroño · Móstoles · Oviedo · Pamplona · Sabadell · San Sebastián · Salamanca · Santa Cruz de Tenerife · Santander · Terrassa · Vigo · Vitoria-Gasteiz
.svg){kind=small}
