Vikipedi:Tarafsız bakış açısı sayfasının kaynağını görüntüle

== Farklı durumlar ve başa çıkma yolları ==
=== Bakış açısı ayrımları ===
''Bakış açısı ayrımı'' başka bir maddede geçen bir konunun olumlu ya da olumsuz yanlarından kaçınmak ya da bunları vurgulamak için yeni bir madde yaratarak TBA kurallarına uymamak için yapılmış bir girişimdir. Genel olarak bu kabul edilemez bir durumdur. Genel kabul gören kurallara göre belli bir konu ile ilgili tüm olgular ve başlıca farklı görüş açıları tek bir maddede işlenir.

=== Yersiz önem verme ===
{{yönlendirme|VP:YERSİZ|Yersiz eleştirme konusu|Vikipedi:Trol nedir?#Yersiz eleştirme}}
{{politika kısayolu|VP:YERSİZ}} 
TBA'ya göre bir madde [[Vikipedi:Doğrulanabilirlik|doğrulanabilir]] kaynaklarda yer alan başlıca farklı görüş açılarını her birinin önemine göre adil bir biçimde anlatmalıdır. '''Bu önemli bir sınırlama getirir:''' Görüş açılarını karşılaştıran maddelerde daha az kabul gören bakış açılarına daha popüler olanlar kadar çok yer verilmez ve çok az destek gören bakış açılarından da hemen hemen hiç söz edilmez. Tartışmalı bir konuyu anlatmaya çalışırken küçük bir azınlık tarafından konuya bakışa çoğunluk bakışı ile aynı önemi vermemeli ve çok küçük azınlıklar tarafından paylaşılan bakış açılarından da bunlara özel maddeler dışında söz edilmemelidir. Küçük azınlık bakış açılarına yersiz derecede önem vermek ya da çok küçük azınlıkların bakış açılarından bahsetmek tartışmanın biçimi hakkında yanıltıcı olacaktır. Vikipedi'nin amacı karşıt görüşleri, konunun uzmanları ya da ilgili taraflar arasındaki temsil oranına göre belirtmektir. Bu kural yalnızca maddeler için değil aynı zamanda resimler, dış bağlantılar, kategoriler ve diğer tüm malzeme için de geçerlidir.

Yersiz önem verme yalnızca bakış açıları için uygulanmaz. Bir bakış açısına yersiz önem verme nasıl tarafsız olmuyorsa doğrulanabilir ve kaynaklı ifadelere de yersiz önem vermek taraflı olur. Bir madde, konunun hiçbir noktasına yersiz önem vermemeli ve her noktayı konu ile bağlantısıyla orantılı olarak işlemeye çabalamalıdır. Yersiz önem verme değişik biçimlerde ortaya çıkabilir: Detayların derinliği, yazı miktarı, madde içindeki yerleşimi ve ifadelerin yan yana gelmesi gibi.

Elbette küçük azınlıklar tarafından kabul görmüş bakış açıları kendilerine ait maddelerde detaylı olarak açıklanabilir ama bu maddelerde ''gerçek'' bakış açısı olarak sunulmamalıdır.

:[[Jimbo Wales]]'in görüşlerine göre, ([http://mail.wikimedia.org/pipermail/wikien-l/2003-September/006653.html Eylül 2003 tarihinde posta listesinden alınmıştır]):
:* Eğer bir bakış açısı çoğunluktaysa bunu genel kabul görmüş referans yazılara dayanarak kanıtlamak kolay olacaktır;
:* Eğer bir bakış açısı hatırı sayılır bir azınlık tarafından kabul görmüş ise bu görüşü savunan önde gelen kişi ya da toplulukları belirtmek kolay olacaktır;
:* Eğer bir bakış açısı çok küçük bir azınlığın görüşüyse bunun Vikipedi'de yeri yoktur (belki yardımcı bir maddede yer alabilir), doğru olup olmamasının ya da kanıtlanıp kanıtlanmamasının bir önemi yoktur.

Diğer bir deyişle çok az kişi tarafından desteklenen görüşler sanki önemli bir topluluk tarafından destekleniyormuş gibi gösterilmemeli ve hatta bu tarz görüşlerden hiç söz edilmemelidir.

Özel olarak son yorumu genişletecek olursak, eğer kimsenin inanmadığı bir şeyi kanıtlayabilecekseniz bunun ilk olarak yapılacağı yer Vikipedi değildir. Bu konudaki kanıt başka bir yerde sunulup tartışıldıktan sonra Vikipedi'de kaynak gösterilebilir.

=== Önemli bir bileşen: İyi araştırma ===
Bir yazının ''Tarafsız Bakış Açısı''na (TBA) yaklaşıp yaklaşmadığı konusundaki anlaşmazlıklardan kaçınmanın yolu iyi araştırmadan geçer. Yukarıda sözü edilen olgular belli bir bakış açısına göre değildir. Tarafsız bakış açısını yakalamanın iyi bir yolu Vikipedi’ye eklemek istediğiniz bilgiyle ilgili saygın bir kaynak bulup sonra da bu [[Vikipedi:Kaynak gösterme|kaynağı belirtmektir.]] Bu, tartışmalı bir konuda farklı yanların olduğunu göz ardı etmeden, tartışmanın bir tarafını tanımlayabilmenin kolay bir yoludur. Anahtar nokta, en iyi ve en güvenilir kaynakları bulabilmektir. İyi kitapları ve dergi makalelerini bulabilmek için kütüphaneleri ve en güvenilir çevrimiçi kaynakları araştırın. Önceden yapılan küçük bir çalışma ile daha sonra doğruyu kanıtlamak için geçirilecek zaman kaybını engelleyebilirsiniz.

Diğer önemli bir husus ise bazen eşdeğer güvenilirlikteki kaynakların birbiriyle çelişmesi durumudur. Böyle bir durumda tarafsız bakış açısı politikasının özü aynı konuda farklı görüşlerin aynı sayfada ''dengeli'' olarak yer almasıdır, yani konu, kaynakların güvenilirliği ve tanınmışlığına göre ''alan'' ayrılarak anlatılmalıdır. Mümkün olduğu takdirde, olguları en dengeli biçimde anlatan kaynaklara öncelik tanımak yerinde olur.

=== Anlatım tarzının adilliği ===
Eğer tartışmalı konuları tarafsız bir bakış açısıyla anlatacaksak farklı görüş açılarını anlatım tarzımız yeteri kadar adil ve duyarlı olmalıdır. Farklı bakış açılarını gösteren birçok madde partizanca yorumlarla sonuçlandırılmaktadır. Bir maddede kanılardan çok olgulara yer verilse dahi hangi olgulara yer verildiği ve bunların nasıl sunulduğuna göre dolaylı olarak taraf tutulabilmektedir. Örneğin madde boyunca farklı görüşlerin tek tek çürütülmesi, farklı kanıların anlatıldığı bir bölümde olgu olarak verilmesinden daha yönlendiricidir.

Bunun yerine, çok az kişi tarafından desteklenen görüşler için söylenenleri aklımızda tutarak, maddenin genel anlatım tarzında ''tüm'' farklı bakış açılarına makul bir yaklaşım sergilemeliyiz. Önemli sayılabilecek farklı bakış açılarının tamamını sempatik bir yaklaşımla vermeliyiz. Şöyle bir tarzla yazabiliriz: Şu ya da bu iyi bir fikirdir ancak bu fikri benimsemeyenlerin görüşüne göre bu fikri destekleyenler şu ya da bu detayı göz ardı etmişlerdir.

=== Kişilerin eserleri hakkındaki kanıların anlatılması ===
Sanat, sanatçılar ve diğer yaratıcılık ile ilgili konularda aşırıya kaçan Vikipedi maddeleri bulunmaktadır. Bu, bir ansiklopedide olmaması gereken bir durumdur. Şu ya da bu kişinin tarihteki en büyük gitarist olduğunda hemfikir olamayabiliriz ancak sanatçıların ya da eserlerinin kamuoyu tarafından ya da öndegelen uzmanlar tarafından nasıl değerlendirildiğinden söz edebiliriz. Eserler hakkındaki yaygın yorumları, bu yorumları yapan kişilerin sözlerine yer vererek ya da kaynak göstererek vermek uygun bir yaklaşımdır. Örneğin [[William Shakespeare]]’in [[İngilizce]]nin en büyük oyun yazarlarından biri olarak [http://absoluteshakespeare.com/william_shakespeare.htm tanındığı] bilgisi bir ansiklopedide yer alabilir. Ancak, tarafsız kalabilme açısından okuyucunun birçok tanınmış bilimadamının farklı görüşlerde olduğunu ve Shakespeare’e atfedilen birçok eserin aynı dönemde yaşamış olan [http://www.shakespearefellowship.org Oxford Earl’üne] ya da [[Christopher Marlowe]]'a ait olabileceğine dair güçlü iddialar olduğunu bilmeye hakları vardır. Bazı sanatçıların ya da eserlerinin kamuoyu ya da eleştirmenler tarafından nasıl karşılandığına dair araştırma yapmak gerekebilir, ancak bir kere bu belirlendikten sonra bir Vikipedi yazarının kendine özgü yorumundan daha açık ve dikkate değer bir ifade olur.

=== Bırakın olgular kendini ifade etsin ===
[[:en:User:Karada|Karada]], [[Saddam Hüseyin]] maddesi hakkında şu öneriyi yaptı:
: Onun kötü biri olduğunu söylemeye ''gerek'' bile yok. [[Adolf Hitler|Hitler]] maddesi de bu nedenle ''Hitler kötü bir adamdı'' diye başlamıyor. Gerek yok çünkü yaptıkları onu binlerce kere mahkûm ediyor zaten. [[Nazi soykırımı]] hakkındaki olguları duygusallığa kapılmadan yalnızca listeliyoruz ve ölülerin sesleri bir kere daha öyle bir şekilde yükseliyor ki, isim takmayı hem anlamsız hem de gereksiz kılıyor. Lütfen siz de aynısını yapın: Saddam'ın işlediği suçları listeleyin ve  [[Vikipedi:Kaynak gösterme|kaynaklarınızı belirtin.]]

Okuyucuların kendilerine ahlak dersi verilmesini büyük olasılıkla iyi karşılamayacaklarını unutmayın. Eğer olguların kendilerini ifade etmelerine izin vermezseniz okuyucuları yabancılaştırabilir ve bulunduğunuz konuma karşı yer almalarına neden olabilirsiniz.

=== Atıfta bulunmak ve kanıtlamak ===
Bazen içinde yanlılık barındıran ifadeler ''atıfta bulunarak'' ya da ''kanıtlanarak'' TBA’ya uygun hâle getirilir.

Örneğin, "Sarı çizmeli Mehmet Ağa en iyi futbol oyuncusudur" demek tamamen bir kanının ifadesidir. Bu ifadeyi Vikipedi’ye uygun hâle getirebilmek için [[Vikipedi:Doğrulanabilirlik|doğrulanabilir]] ise başkasına ''atıfta bulunmak'' bir yöntemdir: ''Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın futbol yeteneği, [[Hıncal Uluç]] ve [[Erman Toroğlu]] gibi futbol eleştirmenleri tarafından övülmüştür.'' Dikkat edilirse burada yapılan, yalnızca ifadenin doğru olduğunu söylemek değil, konu üzerinde uzman sayılan kişilerin kanısına ''atıfta bulunmaktır''.

Başka bir yöntem de detaylı olgular vererek bu ifadeyi ''kanıtlamaktır'': ''Sarı Çizmeli Mehmet Ağa 2003-2006 yılları arasında ligde en çok gol atan futbolcudur.''. Bu ifade çok açık olmayan ''en iyi'' sıfatı yerine, Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın hangi konuda öne çıktığını açıklar.

Taraflı ya da yanlılık ifadeleri ''kaçak'' anlatım tarzı kullanarak yeniden yazmak çok cezbedicidir: ''Birçok insan Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın en iyi futbol oyuncusu olduğunu düşünür.'' Ancak bu tarz ifadeler saldırıya açık ifadelerdir: ''Evet birçok insan öyle düşünür ancak cahil olan birçok insan''; ya da ''Birçok ne kadar çok? Bence yalnızca birkaç insan öyle düşünüyor.'' Söz edilen iddiayı bilinen bir otoriteye ''atfederek'' ya da arkasındaki olguları ''kanıtlayarak'' bu tarz problemleri engelleyebilirsiniz.