Alabama

Alabama
	State of Alabama (en)
Flag of Alabama (en)	Coat of arms of Alabama (en)
	;
Aintiún	Alabama (en) (1931)
Mana	«Audemus jura nostra defendere (en) »
Siombail oifigiúil	Cnagaire órga
Leasainm	The Yellowhammer State agus Heart of Dixie
Ainmnithe in ómós	Alabama people (en)
Suíomh
	32°42′N 86°42′W / 32.7°N 86.7°W
Stát ceannasach	Stáit Aontaithe Mheiriceá
Príomhchathair	Montgomery, Alabama
Daonra
Iomlán	5,024,279 (2020)
Teanga, nó leagan teanga	An Béarla
Tíreolaíocht
Cuid de	contiguous United States (en)
Achar dromchla	135,765 km²
• Uisce	3.39 %
Airde	152 m
Pointe is airde	Cheaha Mountain (en) (735 m)
Pointe is ísle	Murascaill Mheicsiceo
Ar theorainn le	Florida ; Georgia ; Tennessee ; Mississippi
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Alabama Territory (en)
Cruthú	Nollaig 14, 1819
Eagraíocht pholaitiúil
Comhlacht feidhmiúcháin	Government of Alabama (en)
Comhlacht reachtach	Alabama Legislature (en)
• Gobharnóir Alabama	Kay Ivey (Aibreán 10, 2017)
Údarás breithiúnach is airde	Alabama Supreme Court (en)
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC−06:00 ; Amchrios Lárnach ; America/Chicago (en)
Eile
Láithreán gréasáin	alabama.gov

Is stát é Alabama atá suite i ndeisceart na Stát Aontaithe.

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhí Alabama (Alibamu), Cherokee, Chickasaw, Choctaw, Creek, Koasati, agus Mobile i measc na Meiriceánaigh dhúchasacha a bhí ina gcónaí in Alabama roimh theacht na nEorpach.

Chruthaigh na Francaigh an chéad lonnaíocht Eorpach in Alabama i Mobile, ar chósta Mhurascaill Mheicsiceo. Bhí Alabama theas Francach ó 1701–1763, cuid de Florida thiar Sasanach ó 1763–1780, agus cuid de Florida thiar Spáinneach ó 1780–1814. Bhí Alabama thuaidh agus láir cuid de Georgia Sasanach ó 1763-1783 agus cuid de Chríoch Mississippi ina dhiaidh sin. Níor éirigh í stát go dtí 1819 mar níl aon líne an chósta aici (bhí sín ceartaithe nuair a ghabh Andrew Jackson Mobile Spáinneach i 1813).

Scar Alabama leis an Aontas ar 11 Eanáir 1861 agus d'éirigh í Poblacht Alabama agus ar 18 Feabhra, 1861 d'éirigh í stát Cónaidhmeach. Níor troideadh a lán cath sa stát, sholáthair sí 120,000 saighdiúirí go an Cogadh Cathartha Meiriceánach. Tar éis an cogadh, cuireadh ar bun rialtais sealadach i 1865 agus áth-ligeadh Alabama isteach an Aontas sa Bhealtaine 1868.

Dlí agus rialtas[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is é Robert J. Bently (P) an gobharnóir faoi láthair agus is iad Jeff B. Sessions III (P) agus Richard C. Shelby (P) na seanadóirí SA. Bhí an bunreacht Alabama uchtaithe i 1901.

Bhí an stát aitaithe le trúpaí cónascacha, i rith Ré na hAtógála tar éis an Cogadh Cathartha. I 1877 chríochnaigh an Ré na hAtógála leis an aitheantas Rutherford B. Hayes mar an t-uachtarán tofa. Gabh daoine bána údarás agus rith siad dlíthe, daoine gorma a leithscar agus baineann ceart vótála. D'eirigh an stát cuid de Solid South, córas páirtí amháin ina bhfuil d'éirigh an Páirtí Daonlathach an aonpáirtí i gach stát theas. Le beagnach 100 bliain bhí toghcháin stát agus áitiúla réitithe ag an réamhthoghchán Páirtí Daonlathach, de gnáth níor rith aon duine dúshláin as an Páirtí Poblachtach.

Ó 1876 ag dtí 1956, thug Alabama riamh tacaíocht go dtí an Páirtí Daonlathach, le lamhálacha a ard le 73 pointí céatadán. Sa bhliain 1960 thug Alabama bunús a vótaí go dtí iarrthóir Harry Byrd a raibh i bhfabhar deighilte, agus ansin thosaigh an Páirtí Poblachtach náisiúnta a straitéis theas, a thacaíocht plean a beith i bhfabhar deighilte agus a cuir i gcoinne cearta sibhialta Afracaigh Meiriceánaigh a bhuaigh vótaí sa thuaisceart. B'e Barry Goldwater an céad iarrthóir as an Páirtí Poblachtach go tacaíocht as Alabama a fháil. I 1967, thacaigh Alabama George Wallace, iarrthóir Páirtí Meiriceánach Neamhspleáchas agus duine dúchasach.

B'é Jimmy Carter an iarrthóir Daonlathach deireanach a bhuaigh vótaí Alabama i toghchán uachtaráin i 1976. Inniu, d'éirigh an Páirtí Poblachtach ag éirí níos cumhacht i pholaitíocht Alabama coimeádach. Áfach, i pholaitíocht áitiúil, smachtaigh na Daonlathaithe a lán oifigí, lena n-áirítear tromlacha sa dá Reachtais agus tá níos daonlathaí cláraithe na poblachtánaigh clárithe sa stát. I 2004 bhuaigh George W. Bush naoi vótaí Alabama le 62.5% de an vótaí.

Eaglais in Mobile

Tíreolaíocht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Féach freisin: Tíreolaíocht Alabama

Contaetha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Féach freisin: Liosta Contaetha Alabama

Féach freisin: Contaetha in Alabama

Geilleagar[cuir in eagar | athraigh foinse]

Féach freisin: Geilleagar Alabama

$132 billiún an olltáirgeacht stáit ag Alabama sa bhliain 2003, dar leis an mBiúró Anailíse Eacnamaí. Bhí $26,505 an duine mar ioncam bliantúil sa bhliain chéanna. Ar na hearraí talmhaíochta sa stát tá éanlaith agus uibheacha, beithigh, stoc altran, piseanna talún, cadás, glasraí, bainne agus pónairí soighe. Táirgítear earraí tionsclaíochta chomh maith: páipéar, lomáin agus earraí as adhmad, mianadóireacht, earraí rubair is plaisteach, agus trealamh iompair.

Is port gnóthach ar Mhurascaill Mheicsiceo é Mobile.