Поранча кундем

Поранча кундем
Параньгинский район
Ойып;	Тисте;
Эл	Россий
Статус	Кундем
Ужашыже	Марий Эл
Административ рӱдӧ	Поранча
Негызлыме	1931
Администраций вуйлатыше	Ибраев Алфит Габдулхакович
Официал йылме-влак	руш,марий
Калыкчот (2010 ий)	17 079
Калык-влак	суас, марий, руш
Инаныше-влак	Ислам, Танле
Кумдык	800 км² (14-мше(о) вер)
Шагат ӱштӧ	MSK (UTC+4)
Телефон код	83639
Автомобиль код	12

Марий Эл Республик

Поранча кундем, Параньга район (рушла Параньги́нский райо́н, суасла Бәрәңге районы) — Марий Эл республикын районжо

Административ рӱдер — Поранча ола сынан посёлко.

Географий[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Поранча кундем йӱдвелне — Шернур кундем дене, эрвелне — Марий Тӱрек кундем дене, кечывалвелне — Морко кундем дене, касвелне — Кужэҥер кундем дене пошкудылана. Ты мландыштак Элнет эҥер вӱд йогынжым тӱҥалеш.

Поранча кундемын кумдыкшо — 800 км² шуеш.

Вӱд[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Кундемын йӱдвел ужашыштыже йӱдвел-эрвелкыла Буй эҥер (Виче эҥерын пурла притокшо) йога. Буй эҥерыш Сереньга да Ляжмаринка изи эҥер-влак пурат.

Поранча район мучко кечывалвел-эрвелкыла Ноля эҥер (Уржумка эҥерын шола притокшо) йога. Ноля эҥерыш Кочан энер, Йошкарэнер, Ильмовка, Койла, Токсубайка, Кошпайка, Купайка, Верхний Лаж, Ирсолька, Олорка, Ольминка, Тектенер, Тошкемнурка изи эҥер-влак ушнат.

Эн кугу вӱдлан Элнет эҥер шотлалтеш. Юлын шола притокшо кечывалвел-касвелкыла йога.

Эртымгорно[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Озаҥ сеҥалтме деч вара суас-влак шке мланышт гыч куржыныт. Шукын марий мландыш толыныт. Поранча кундемыште илыше калык гыч пелыже – суас-влак лийыныт. XVIII курымын икымше пелыштыже кызытсе Поранча кундемын кумдыкыштыжо 20 илмывер наре лийын. 1719 ий гыч икмыняр илмывер Уржумский уездыш пурен, молыжо Озаҥ губернийын Озаҥ уездыште лийыныт.

1779—1782 ийлаште кундемысе илмывер-влак Вятский наместничествын Уржумский да Царевосанчурский уездлашке пуреныт. XIX курымышто илмывер-влакым Вятский губернийын Уржумский уездын Ирмучаш, Тӱрек, Мазарский, Косолаповский волостьлашке пуртылыныт.

30 Вӱдшор 1931 ийыште суас калыкын йодмыж почеш ВЦИКын Президиумжо Параньгинский районым негызлаш пунчалым луктын. 8 Сӱрем 1932 ий марте кундемым Татарский район лӱмденыт. Калык-влак кокла гыч суас-влак — 63,3 %, руш-влак — 21,2 %, марий-влак — 15,3 % иленыт.

1962 Теле тылзын Параньгинский районым пытареныт, илмывер-влак Марий Тӱрек кундемыш пуреныт. 1965 ий Шорыкйол тылзын кундемым угыч илаҥдареныт^[1].