صفحهٔ اصلی

دانشنامه‌ای آزاد که همه می‌توانند آن را ویرایش کنند؛
با ۸۴۸٬۹۲۴ مقاله به زبان فارسی

مقالهٔ برگزیده

اکسیژن یکی از عناصر شیمیایی در جدول تناوبی است که نشان شیمیایی آن O و عدد اتمی آن ۸ است. این عنصر که عضوی از خانواده عناصر گروه کالکوژن، یعنی گروه شانزدهم در جدول تناوبی است، نافلزی بسیار واکنش‌پذیر و عاملی اکسیدکننده است که به آسانی موجب اکسید شدن عناصر و ترکیبات شیمیایی می‌شود. از نظر جرمی، پس از هیدروژن و هلیوم، اکسیژن، سومین عنصر فراوان در کیهان است. در دما و فشار استاندارد، دو اتم اکسیژن با اتصال به‌یک‌دیگر موجب تولید ساختاری موسوم به دی‌اکسیژن یا اصطلاحاً موجب شکل‌گیری یک مولکول اکسیژن می‌شوند. مولکول اکسیژن در حالت گازی، بی‌رنگ، بی‌بو و دارای فرمول O_۲ است. مولکول اکسیژن ۲۰٫۹۵ درصد از اتمسفر کره زمین را تشکیل می‌دهد. با درنظر گرفتن اکسیژن موجود در فرمول شیمیایی ترکیب‌های دارای اکسیژن موجود در پوسته زمین، اکسیژن تقریباً تشکیل دهنده نیمی از عناصر سازنده پوسته زمین است. اغلب جرم تشکیل دهنده موجودات زنده متشکل از اکسیژن است، چرا که بدن جانوران به‌طور عمده از آب تشکیل شده‌است و اکسیژن عنصر اصلی سازنده آب است. اکسیژن موجود در اتمسفر زمین به‌طور پیوسته توسط فرایند فتوسنتز تأمین می‌شود، فرایندی که طی آن نور خورشید موجب تبدیل آب و کربن دی‌اکسید به اکسیژن می‌شود. از لحاظ شیمیایی، اکسیژن خیلی فعال است و درنتیجه نمی‌تواند در هوای آزاد به‌صورت آزاد و اتمی باقی بماند. به‌غیر از اکسیژن مولکولی، اکسیژن دارای دگرشکل‌های دیگری نیز است که ازون یکی از آن‌ها است. اکسیژن توسط مایکل سندی‌ووجیس قبل از سال ۱۶۰۴ جداسازی شد. واژه اکسیژن در سال ۱۷۷۷ و توسط آنتوان لاووازیه رواج داده شد. لاوازیه اولین کسی بود که اکسیژن را به‌عنوان یک عنصر شیمیایی مستقل به‌شمار آورد و به‌درستی به نقش آن در سوختن اشاره کرد.

ادامه… مقاله‌های برگزیده – مقالهٔ امروز

آیا می‌دانستید که …؟

… ادوارد وینسور کمبل - طراح کارکتر ماجراهای هاکلبری فین - به واسطه عدم تمکن مالی، تنها یک مدل استخدام کرد و سایر شخصیت‌ها را فرضی کشید که با بازخورد بسیار مثبت منتقدان نیز روبرو شد؟(در تصویر)
… کوآلای مادر پس از ۶ ماهگی و به منظور گذران رژیم غذایی فرزندش از شیر به گیاه اکالیپتوس، نوع ویژه‌ای از مدفوعش را به عنوان غذا به او می‌دهد؟
… جزیره فریزر با مساحت ۱٬۸۴۰ کیلومتر مربع (۷۱۰ مایل مربع) بزرگترین جزیره شنی دنیا است؟
… با پیروزی انقلاب مشروطه، مظفرالدین شاه ناچار شد ۲ بار متن فرمان مشروطیت را تغییر دهد تا بالاخره مورد پذیرش مشروطه‌خواهان قرار گیرد؟
… در حدود ۱۵٪ از زمین‌های نیم‌کره شمالی خاک منجمد است؟
… حلقه‌های اسرارآمیز نامیبیا الگوهای دایره‌‌ای‌شکل و فاقد پوشش گیاهی با قطر ۲ و ۱۵ متر (۷ و ۴۹ فوت) در بیابان نامیب هستند که هیچ توجیه علمی برای علت شکل‌گیری آنها وجود ندارد؟
… پل شاخ‌ها عنوان پروژه‌ ساخت پل معلقی بود که در صورت احداث از فراز تنگه باب‌المندب می‌گذشت و قاره آسیا را به آفریقا پیوند می‌داد؟

دربارهٔ ویکی‌پدیا

ویکی‌پدیا دانشنامه‌ای اینترنتی با بیش از ۲۸۰ زبان با محتوای آزاد است که با همکاری افراد داوطلب نوشته می‌شود و هر کس که به اینترنت دسترسی داشته باشد می‌تواند مقاله‌های آن را ویرایش کند. هدف ویکی‌پدیا آفرینش و انتشار جهانی یک دانشنامهٔ آزاد به تمامی زبان‌های زندهٔ دنیاست. با رشد روزافزون این دانشنامه گردانندگان آن در بنیاد ویکی‌مدیا چندین پروژهٔ مشابه دیگر همچون ویکی‌واژه، ویکی‌کتاب، ویکی‌گفتاورد، ویکی‌خبر، ویکی‌دانشگاه، ویکی‌سفر، ویکی‌داده و ویکی‌گونه را پدیدآوردند. ویکی‌پدیای فارسی دو سال پس از شروع پروژهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، در ۲۸ آذر ۱۳۸۲ (۱۹ دسامبر ۲۰۰۳) فعالیت خود را آغاز کرد و اکنون در ردهٔ نوزدهم ویکی‌پدیاها قرار دارد و بزرگترین دانشنامهٔ فارسی محسوب می‌شود. ویکی‌پدیای فارسی هم اکنون (۲۴ آذر ۱۴۰۰ خورشیدی) ۸۴۸٬۹۲۴ نوشتار دارد.

ادامه… ویکی‌پدیا، بدون نیاز به اینترنت

از میان خبرها

دنیاگیری کروناویروس

ماکس فرستاپن

ماکس فرستاپن (در تصویر) قهرمانی مسابقات جهانی فرمول یک را کسب کرد. مرسدس نیز به مقام قهرمانی سازندگان دست یافت.
پیچند ۲۰۲۱ ایالات متحده حداقل ۷۰ کشته در کنتاکی برجای گذاشت.
تصادف کامیون در چیاپاس مکزیک بیش از ۵۰ کشته برجای گذاشت که اکثراً گواتمالایی و هندوراسی بودند.
بیپین راوات، فرمانده کل ارتش هند و ۱۲ نفر دیگر در سقوط بالگرد جان خود را از دست دادند.
یک دولت ائتلافی به رهبری اولاف شولتس صدراعظم جدید آلمان تشکیل شد.

یادبودها

امروز: چهارشنبه، ۱۵ دسامبر ۲۰۲۱ میلادی برابر ۲۴ آذر ۱۴۰۰ هجری خورشیدی و ۱۰ جمادی‌الاول ۱۴۴۳ هجری قمری (UTC)

رویدادها

۱۲۵۶ - هولاکو خان قلعه الموت اسماعیلیان را تصرف و آن را نابود کرد.
۱۹۷۶ - کشور ساموا به عضویت سازمان ملل متحد درآمد.

زادروزها

۳۷ - زادروز نرون امپراتور روم از سال ۵۴ تا ۶۸ میلادی
۱۳۰ - زادروز لوسیوس وروس امپراتور روم به طور مشترک با مارکوس اورلیوس از سال ۱۶۱ میلادی تا هنگام مرگش در ۱۶۹ میلادی
۱۸۳۲ - زادروز گوستاو ایفل مهندس ساختمان، معمار و متخصص سازه‌های فلزی فرانسوی
۱۸۵۲ - زادروز آنری بکرل فیزیکدان فرانسوی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۰۳
۱۸۵۹ - زادروز لودویک زامنهوف آفرینندهٔ زبان بین‌المللی اسپرانتو اهل لهستان
۱۹۰۷ - زادروز اسکار نیمایر معمار برزیلی، از طراحان بنای مرکز سازمان ملل در نیویورک
۱۹۵۳ - زادروز فرانسیسکو فادول سیاستمدار اهل گینه بیسائو

درگذشت‌ها

۱۰۷۲ - درگذشت آلپ ارسلان (در تصویر) دومین پادشاه از دودمان سلجوقی
۱۵۷۴ - درگذشت سلیم دوم یازدهمین سلطان امپراتوری عثمانی و نودمین خلیفه اسلامی
۱۶۷۵ - درگذشت یوهانس فرمیر از معروف‌ترین نقاشان هلندی دورهٔ باروک
۱۸۵۳ - درگذشت گئورگ فریدریش گروتفند باستان‌شناس آلمانی
۱۹۵۸ - درگذشت ولفگانگ پائولی فیزیکدان بلندپایه اتریشی/سوئیسی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۴۵
۱۹۶۶ - درگذشت والت دیزنی کاریکاتوریست، پویانما، تهیه‌کننده، کارگردان، فیلمنامه‌نویس، کارآفرین و دوبلور آمریکایی

→ روز قبل – روز بعد ←
یادبودهای دسامبر – یادبودهای بیشتر…