flokënaja

– Ku do më lidhni ? – pyeti plaku me një zë të frikur, mërmëritës, teksa vështronte për nga një grimë, një e nga një, fytyrat e hakërryera të të rinjve. Vajzat qenë veshur të gjitha me fustan me pala dhe djelmoshat, qenë shumica me flokët e prerë shkurt, karrè. Ata qëndronin në karriget e rreshtuara pas tryezës së presidiumit, të gjithë, me nga një shprehje solemne në fytyrë.

Njëra nga klasat e shkollës fillore të qytetit ishte improvizuar, ashtu nxitimthi, në një sallë mbledhjesh. Ajo ishte mbledhja e tretë që organizohej brenda javës.

Mbledhja e parë ishte organizuar ditën e hënë. Edhe ajo kishte qenë e ngutshme. Shkak për atë ngutje, ishte bërë gjetja e një fotografie të pazakontë, të madhe, “sa një faqe muri”, në oborrin e shtëpisë së teneqexhiut të qytetit. Teneqexhiu e kishte shtëpinë përgjatë rrugës nacionale, në të dalë të qytetit S. Ajo qe një fotografi e çuditshme, krejt e ndryshme nga fotografitë apo pankartat, me parrullat tipike proletare poshtë si diçiturë, të cilat ato vite të pas-çlirimit, ngjiteshin rëndom nëpër muret që ende ruanin shenjat e predhave. Në atë fotografi të pazakontë, banorët e qytetit njohën portretin e hijshëm të Komandantit të Përgjithshëm. Komandanti qëndronte i hipur kalëqafë, mbi një turmë njerëzish të veshur me tirqe e opinga, këta të fundit qëndronin të gjithë me kurriz të përkulur. Ndonjë banor hokatar, ndoshta do të kish guxuar ta shpjegonte,  përkuljen e kurrizit të tyre, me peshën e rëndë të trupit të Komandantit… e ndoshta jo… Por kjo nuk qe e gjitha… Paçka se i hipur mbi ta, edhe kurrizi i Komandantit qe i përkulur, njëlloj si ai i njerëzve me tirqe… edhe mbi Komandantin qe hipur kalëqafë dikush tjetër, dhe dukej se ai dikushi tjetër, edhe ky i rëndë për nga pesha, qe dora vetë, Stalini, me fytyrën e tij, të qeshur e babaxhane. E kështu, në atë foto e cila të kënaqte sytë me ngjyrat e bollshme ( sytë e banorëve të qytetit S. qenë mësuar me fotot e zakonshme, bardhë zi, me një tis të lehtë, grije të tymtë ), Stalini qëndronte i hipur mbi Komandantin dhe Komandanti… mbi grumbullin e njerëzve të veshur me tirqe e opinga.

Organizata e Rinisë së qytetit, kishte lajmëruar me një shpejtësi të admirueshme, Degën e Punëve të Brendshme, kështu teneqexhiu i qytetit ishte arrestuar sa hap e mbyll sytë. Në të vërtetë teneqexhiu, fotografinë e stërmadhe në oborr, e kishte parë vetëm disa minuta përpara se të arrestohej, por kjo gjë nuk kishte kurrfarë rëndësie. Vendimi tashmë ishte marrë… nën parrullën e stër-përseritur, e cila përditë e më shumë fitonte siguri në artikulim; – Në emër të popullit !

Disa banorë bënin be e rrufe se në çastin e arrestimit, tenqexhiu kishte thërritur me të madhe se ishte i pafajshëm, se ai nuk kishte bashkëpunuar me asnjë grup armiqësor, se ai e kishte ndihmuar luftën me të gjitha llojet e teneqeve që dispononte, etj, etj, etj. Të tjerë rrëfenin se pasi deklaratat e pafajësise kishin rënë në vesh të shurdhër, teneqexhiu kishte rënë në gjunjë e kishte kërkuar mëshirë duke qarë me ngashërimë. Por e qara e tij, natyrisht nuk i kishte prekur aspak, shpirtrat e imunizuar ndaj shpërthimeve emocionale të të gjitha llojeve, të punonjësve të Degës së Punëve të Brendshme, ( Sofka, plaka njëqindvjeçare, e qytetit S., të cilën i madh e i vogël e nderonte dhe njëkohësisht i druhej, për shkak të gjuhës së mprehtë, e kishte bërë zakon ta quante “Dega e të Përbrëndshmeve” ), punonjësit e kishin rrokullisur si lëmsh teneqexhiun, në ndjenjësen e pasme, të makinës së tyre, pa ia vënë veshin stër-betimeve të tij.

Të tjerë banorë, llogjikëftohtë, kishin hedhur hipoteza, fshehtaz, përmes mërmërimash të druajtura, se ato fotografi, duhej t’i kishte hedhur një avion i huaj, i cili kishte kaluar në agim, mbi qiellin e trazuar të qytetit S. Avioni ishte i ngjashëm me avionët anglezë, të ndihmave që hidhnin ato kohë aleatët nga ajri. Gjetja në oborrin e shtëpisë së teneqexhiut, edhe e një pakoje me shiringa të ndryshkura, e kishte përforcuar edhe më shumë idenë se fotografia duhej të qe hedhur nga avioni anglez. Por ky fakt, në vend që ta çlironte teneqexhiun prej akuzave, dukej se ia bënte gropën edhe më të thellë. Përse avioni e kishte hedhur fotografinë dhe pakon e shiringave të ndryshkura pikërisht në oborrin e tij ? Mos vallë bashkë me të, anglezet kishin hedhur edhe ndonjë bashkëpunëtor të të akuzuarit ? Për punonjësit e “të përbrëndshmeve” kishte shume gjëra qe nuk shkonin në atë histori, duke filluar që nga cilësia e dyshimtë e teneqeve që kishte filluar të prodhonte i akuzuari kohët e fundit.

Mbledhja e dytë ishte kryer, ditën e martë në mbrëmje. Të rinjtë ishin mbledhur për të diskutuar e përshëndetur veprimin e guximshëm të Komandantit të Përgjithshëm, kundrejt vendimit “djallëzor” të Organizatës së Kombeve të Bashkuara. Ato vite të pas-çlirimit OKB-ja  i kishte akorduar Shqipërisë, si anëtare me të drejta të plota e kësaj organizate, një fond shpërblim, prej miliona dollarësh, për kontributin që kishte dhënë në fitoren mbi nazizmin.

Organizata e Rinisë së qytetit e kishte përshëndetur e mallëngjyer gjestin e refuzimit heroik që kishte kryer Komandanti i Pergjithshëm. Të rinjtë diskutonin të emocionuar  e plot pathos rreth çeshtjes në fjalë, ata rrëfenin se ndiheshin, thellësisht të frymëzuar prej atij gjesti të guximshem, i cili pa dyshim që do të linte gjurmë të pashlyeshme në historinë e botës.

 – Nuk i duam paratë e kapitalistëve – kishin shpërthyer të gjithë njëzëri, duke përsëritur të njëjtën fjali të kreut shqiptar. Më pas ishin ngritur nga karriget dhe kishin duartrokitur e thirrur me zë të lartë, emrin e Komandantit të Përgjithshëm.

E ashtu si pa kuptuar, brenda javës, kishin mbrritur tek mbledhja e tretë. Edhe në atë të tretën, njëlloj si në ato të mëparshmet, vendimi ishte duke u marrë njëzëri, nuk kishte asnjë kundërshtues, ndërsa abstenimi dukej se qe ende një fjalë e panjohur për modelet e flokëve, karrè.

Ato çaste që atje brenda qe duke u zhvilluar mbledhja, vogëlushja Aleksandër, ishte duke u ngritur mundimshëm në majë të gishtave. Që nga jashtë xhamave të dritares së klasës, ajo ndiqte vëmendshëm me sytë e butë e të mëdhenj lëvizjet e gojëve të oratorëve që flisnin autoritare nga tavolina e presidiumit, pikërisht në vendin ku disa orë më parë qëndronte tavolina e mësueses së saj.

Fjalët nuk arrinin t’i mbrrinin të gjitha në veshët e vegjël mbuluar me krrela, kështu për të zbuluar diçka më shumë rreth ngjarjes, vogëlushja kishte hedhur veshtrimin në fytyrën e plakut. Plaku qëndronte në këmbë me kokën e përkulur mbi gjoks, përpara tavolinës ku gojët nuk pushonin së hapuri e së mbylluri. Ai kishte një pamje të lodhur dhe supet dukeshin se kishin filluar t’i përkuleshin çuditshëm. Diku andej nga fundi, pikërisht atherë kur gojët kishin pushuar së hapuri e së mbylluri, ai e kishte kthyer vështrimin nga dritarja, pas xhamit të së cilës vazhdonin të qëndronin të puthitura, faqet e plota të vogëlushes. Vështrimet e tyre ishin takuar për një çast, pastaj plakut i kishte shpëtuar një rrekezë e njomë në cep të syrit, e cila nuk i ishte rrëzuar menjëherë poshte faqeve të fishkura, por, për një copë herë, i ishte vërtitur brenda bebëzave plot mëdyshje.

– Gjysh, gjysh, çfar po të bëjnë ? – kishte dashur të thërriste vogëlushja e alarmuar, por fjalët i kishin mbetur në grykë.

Pushteti i rëndë i gojëve, të cilat kishin fillur sërish të hapeshin e mbylleshin, me të njëjtin intensitet si më parë, nuk e kishte lënë të artikulonte fjalët. Ndjente një dhimbje të fortë në gjoks, por ishte kaq e pafuqishme të bënte diçka për të ndihmuar plakun, ndjehej e pafuqishme, veçanërisht prej njërës prej gojëve. Ajo ishte një gojë e stërmadhe me dhëmbë të ç’rregullt e cila hapej e mbyllej ca më shpesh se të tjerat. Pas çdo hapje dhe mbyllje të saj, supet e plakut përkuleshin edhe më shumë. Aleksandra nuk arrinte t’i dëgjonte fjalët që thuheshin atje brenda, por hapja dhe mbyllja kërcënuese e gojëve e kishte bërë të kuptonte se gjyshi i saj ishte në hall.

Vogëlushja kishte kaluar edhe disa minuta të tjera me fytyrën e ngjeshur pas xhamit, derisa atje brenda ishte marrë vendimi.

Plaku nuk kishte kundërshtuar, as ishte përpjekur të mbrohej, vetëm kishte pyetur me sytë përdhe se në ç’cep të sallës do ta lidhnin, atje ku disa minuta më pas, djelmoshat me flokë karrè dhe vajzat me fustan me pala do të ekzekutonin vendimin e marrë në unanimitet të plotë.

– Ta ndëshkojmë, ta ndëshkojmë… – kishte thërritur goja e stërmadhe – e pash vetë me këta sy sesi ia vodhi zilen, pelës së komandantit R. Në fillim i përkëdheli poshtë gushës, pastaj hodhi sytë përreth, dhe pasi u sigurua që nuk po e shikonte njeri, ia hoqi me të shpejtë atë.

– Ta ndëshkojmë – kishin thërritur të gjithë të tjerët njëzëri.- le t’i japim një mësim të mirë qenit.

Plaku i kishte vështruar në heshtje të gjithë, pa guxuar t’i kundërshtonte. Nuk shqetësohej për ndëshkimin se sa për fytyrën e shqetësuar të vogëlushes, që vazhdonte të qëndronte, ankthshëm, e puthitur pas xhamit të dritares. Gjëja e fundit që dëshironte, qe që vogëlushja e tij të bëhej dëshmimtare e asaj skene të papëlqyer. Ia kishte bërë me shenjë, me sy, të largohej, por vogëlushja nuk e kishte lëvizur fytyrën prej andej.

Plaku jetonte vetëm me të mbesen. I biri ishte vrarë në luftë. Ai nuk kishte arritur ta njihte të bijën, qe vrarë ca ditë përpara se të lindte vogëlushja. E si te mos mjaftonte kjo, vogëlushja kishte mbetur edhe pa nënë që ditën e parë që kishte dalë në dritë, e ëma kishte patur një komplikacion gjatë lindjes.

Plaku ishte munduar e stër-munduar që vogëlushes të mos i mungonte gjë. E ndihmonte Aleksandrën e vogël të bënte detyrat nën dritën e llambes se vajgurit, e zgjonte me fjalëza të ëmbla kur atë e zinte gjumi mbi detyra pa ngrënë darkë, i gatuante kujdesshëm gjellen e saj të preferuar, ( për fat të mirë thjerrëzat gatuheshin pa shumë shpenzime ), i plekste gershetëzat… dhe ja, pikërisht tani që gjërat dukej se kishin marrë për mbarë, ajo duhej të përballej me një skenë të tillë…

Të rinjtë u vunë të gjithë në rradhë, të gatshëm për të ekzekutuar vendimin e marrë. Rreshtin e kryesonte goja e stërmadhe, pikërisht ajo gojë qe e kishte denoncuar e i kishte çjerre plakut, maskën prej njeriu të mirë e pa vese. Plaku qëndronte i bindur në cep të salles, atje ku njëri prej të rinjve, ai më i zellshmi, ia kishte lidhur duart nga mbrapa me litar. Koka vazhdonte t’i rëndonte mbi gjoks, ndërsa të rinjtë, të paduruar, po bëheshin gati të ekzekutonin vendimin.

E para i kishte ardhur përballë goja e stërmadhe. Plaku e kishte ngritur vështrimin përgjysëm, ndërsa goja pa humbur kohë, i kishte shfryrë mbi fytyrë një shkulmë të madhe pështyme;  – Ptuu… turp të të vijë…plak i lig… – i ishte hakërryer goja gjithë perçmim. Pas saj u kishte ardhur rradha gojëve të tjera. Të gjitha, pa më të voglin hezitim, e kishin pështyrë plakun në fytyrë, kush me shumë zell, e kush me më pak, derisa rradha kishte mbritur tek një djalosh i imët, rreth të pesëmbedhjetave. Djaloshi qëndronte i heshtur në fund të rreshtit. Vetëm ai kishte mbetur pa pështyrë, por  nuk i bënte zemra t’i afrohej cepit të murit ku plaku qëndronte i lidhur. Djali përpara disa muajsh kishte punuar si çirak në shtëpinë e plakut, i kishte riparuar çatinë. Plaku kishte qenë tejet bujar me djaloshin dhe kjo, jo vetëm kur kishte ardhur fjala tek pagesa… Ndërsa ai i mendonte të gjitha këto, gojët e tjera, pa një pa dy, e kishin shtyrë brutalisht drejt cepit të murit. Ishte gjendur perballe plakut me nofullat e shtërnguara fort, dhe… vetëm sa i kishte lëvizur buzët, në përpjekje stërmunduese për të imituar zhurmën e pështymës… në të vërtetë nuk kishte patur asnjë shkulmë pështyme… Por gojës së stërmadhe, që kqyrte vëmendshëm gjithçka, nuk i kishte shpëtuar as kjo. Goja i kishte thirrur e zemëruar që nga presidiumi, më pas i qe afruar djaloshit dhe ia kishte pështyrë edhe atij, fytyrën hollake.

– Turp të kesh edhe ti që kërkon t’ia hedhësh partisë – i kishte bërtitur.

Sapo qe përmendur partia, djaloshi kishte ulur kokën mbi gjoks, njëlloj si plaku, dhe kishte heshtur… “me nje heshtje prej fajtori” do të pohonin më pas të rinjtë e tjerë.

Kur mbledhja “ia arriti qëllimit”, (kështu ishte shprehur njëri prej iniciatorëve, i cili qe edhe anëtar i organizatës së partisë së qytetit S.), të rinjtë, më në fund ia zgjidhën duart plakut.

– Tani je i lirë…  – i mërmeriti, i njëjti djalosh, i cili më parë, e kishte lidhur plot zell.

Pasi fërkoi lehtë kyçet e duarve, në vendin ku litari kishte thelluar shenjat mbi lëkurë, plaku hodhi sytë në xhamin e dritares, duke kërkuar ankthshëm atje, fytyrën e vogëlushes…

Por… nuk arriti ta shquante…

Arlinda G.