Prusya
 | Ang artikulong ito ay nangangailangan ng maayos na salin. (walang petsa) |
 | Mukhang kailangan pong ayusin ang artikulo na ito upang umayon ito sa pamantayan ng kalidad ng Wikipedia. (walang petsa) |
| Prusya Preußen (Preussen) | |||||
| |||||
| |||||
| Motto Gott mit uns (Mataas na Aleman) "Diyos kasama natin" | |||||
 | |||||
| Kabisera | Königsberg (1525–1701) Berlin (1701–1947) | ||||
| Wika | Aleman (opisyal) | ||||
| Relihiyon | Mayorya: Protestante (Luterano at Reporma; mula 1817 Prusong Nagkakaisa) Mga minorya: | ||||
| Pamahalaan | Monarkiya (until 1918), Republiko | ||||
| Duke1 | |||||
| - 1525–1568 | Albert I (una) | ||||
| - 1688–1701 | Frederick III (huli) | ||||
| Hari1 | |||||
| - 1701–1713 | Frederick I (una) | ||||
| - 1888–1918 | Wilhelm II (huli) | ||||
| Punong Ministro1, 2 | |||||
| - 1918 | Friedrich Ebert (una) | ||||
| - 1933–1945 | Hermann Göring (huli) | ||||
| Makasaysayang panahon | Maagang modernong Europa hanggang Magkapanabay | ||||
| - Dukado ng Prusya | 10 Abril | ||||
| - Pakikipag-unyon sa Brandenburg | 27 Agosto 1618 | ||||
| - Kaharian ng Prusya | 18 Enero 1701 | ||||
| - Malayang Estado ng Prusya | 9 Nobyembre 1918 | ||||
| - Pagbubuwag (pagkawala ng pagsasarili) | 30 Enero 1934 | ||||
| - Pagbubuwag (de jure) | 25 Pebrero, 1947 | ||||
| Lawak | |||||
| - 1907 | 348,702 km2 (134,635 mi2) | ||||
| - 1939 | 297,007 km2 (114,675 mi2) | ||||
| Populasyon | |||||
| - 1816 est. | 10,349,0003 | ||||
| - 1871 est. | 24,689,000 | ||||
| - 1939 est. | 41,915,040 | ||||
| Density | 141.1 /km2 (365.5 /mi2) | ||||
| Salapi | Reichsthaler Alemang ginintuang marka (1873–1914) Alemang Papiermark (1914–1923) Reichsmark (mula 1924) | ||||
| Bahagi ngayon ng | Alemanya Polonya Rusya Lithuania Dinamarka Belhika Republikang Tseko Suwisa | ||||
| 1 The heads of state listed here are the first and last to hold each title over time. For more information, see individual Prussian state articles (links in above History section). 2 The position of Ministerpräsident was introduced in 1792 when Prussia was a Kingdom; the prime ministers shown here are the heads of the Prussian republic. 3 Population estimates:[1] | |||||
.svg)
.png)
Ang Prusya (Aleman: Preußen; Ingles: Prussia; Latin: Borussia, Prutenia; Wikang Latbiyano: Prūsija; Litwano: Prūsija; Polako: Prusy; Lumang Pruso: Prūsa; Danes: Prøjsen; Ruso: Пру́ссия) ay isang makasaysayang estado na nagmumula sa labas ng Dukado ng Prusya at ng Margrabiyato ng Brandenburg, at nakasentro sa rehiyon ng Prusya. Para sa ilang mga siglo, ang Bahay ng Hohenzollern ay namuno sa Prusya, matagumpay na pinalawak ang laki nito sa pamamagitan ng paraan ng isang hindi karaniwang maayos at organisado at epektibong hukbo. Ang Prusya, kasama ang kabisera sa Königsberg at mula 1701 sa Berlin, ay naghugis ng kasaysayan ng Alemanya. Noong 1871, ang mga estadong Aleman ay nagkaisa upang lumikha ng Imperyong Aleman sa ilalim ng Prusong pamumuno. Noong Nobyembre 1918, ang mga monarkiya ay binuwag at nawalan ng kapangyarihang pampulitika ang mga maharlika sa panahon ng Rebolusyong Aleman ng 1918-19. Sa ganito, binuwag ang Kaharian ng Prusya para sa kapakinabangan ng isang republika-ang Malayang Estado ng Prusya, isang estado ng Alemanya mula 1918 hanggang 1933. Mula 1933, nawalan ng pagsasarili ang Prusya bilang bunga ng kudetang Pruso, noong ang pamunuing Nazi ay matagumpay na nagtataguyod ng mga Gleichschaltung na batas nito sa hangarin ng isang tanging estado. Sa pagtatapos ng pamunuing Nazi, ang dibisyon ng Alemanya sa kaalyadong-pagsakop na sona at ang paghihiwalay ng mga teritoryo nito sa silangan ng linya ng Oder-Neisse, na kung alin ay sinapi sa Polonya at ang Unyong Sobyet, ang Estado ng Prusya ay hindi na umiral de facto noong 1945.[2][3] Ang Prusya ay umiral de jure hanggang ang pormal na pagpuksa nito ng Kaalyadong Konseho ng Kontrol na Pagsasabatas No. 46 ng 25 Pebrero 1947.[4]
Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang batayan]
- ↑ tacitus.nu
- ↑ Christopher Clark, Iron Kingdom: The Rise and Downfall of Prussia, 1600–1947 (2006) is the standard history.
- ↑ The various stages of transformation and dissolution of old Prussia 1871–1947 describes Golo Mann: Das Ende Preußens (in German), in: Hans-Joachim Netzer (Hrsg.): Preußen. Portrait einer politischen Kultur, Munich 1968, p. 135–165 (in German). See also another perspective by Andreas Lawaty: Das Ende Preußens in polnischer Sicht: Zur Kontinuität negativer Wirkungen der preußischen Geschichte auf die deutsch-polnischen Beziehungen, de Gruyter, Berlin 1986, ISBN 3-11009-936-5. (in German)
- ↑ Allied Control Council Enactment No. 46 of 25 February 1947 (sa Pranses)
Ang lathalaing ito na tungkol sa Heograpiya ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.