Arizona

Arizona
Arwyddair	Ditat Deus
Math	taleithiau'r Unol Daleithiau
	En-us-Arizona.ogg
Prifddinas	Phoenix
Poblogaeth	6,828,065
Sefydlwyd	14 Chwefror 1912 (Proclamation 1180) ;
Pennaeth llywodraeth	Doug Ducey
Cylchfa amser	UTC−07:00, America/Phoenix
Gefeilldref/i	Tainan
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Saesneg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Southwestern United States, taleithiau cyfagos UDA
Sir	Unol Daleithiau America
Gwlad	Unol Daleithiau America
Arwynebedd	295,234 km²
Uwch y môr	1,250 metr
Gerllaw	Afon Colorado
Yn ffinio gyda	Califfornia, Nevada, Utah, Mecsico Newydd, Baja California, Sonora, Colorado
Cyfesurynnau	34.28667°N 111.65694°W
	US-AZ
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Government of Arizona
Corff deddfwriaethol	Arizona State Legislature
Swydd pennaeth; y Llywodraeth	Governor of Arizona
Pennaeth y Llywodraeth	Doug Ducey
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Mae Arizona yn dalaith yn ne-orllewin yr Unol Daleithiau, sy'n ymrannu'n naturiol yn ddwy ran; yn y gogledd-ddwyrain mae'n rhan o Lwyfandir Colorado ac yn y de a'r gorllewin mae'n ardal o ddyffrynoedd a thiroedd sych. Mae Afon Salt ac Afon Gila yn rhedeg trwy' de'r dalaith. Yn y gogledd-orllewin mae Afon Colorado yn llifo trwy'r Grand Canyon. Ei arwynebedd tir yw 295,023 km².

Yn ogystal â’r Grand Canyon, mae gan y dalaith atyniadau eraill i dwristiaid, megis yr Argae Hoover, yr Anialwch Peintiedig, Y Fforest Betraidd, Canyon de Chelly, Llyn Havasu, Llyn Mead a Monument Valley.^[1]

Mae gan y dalaith y boblogaeth frodorol uchaf yn UDA ac yn gartref i'r Navajo, yr Hopi a'r Apache. Roedd Arizona yn rhan o New Mexico tan iddi gael ei ildio i'r Unol Daleithiau yn 1848. Roedd yn lleoliad i nifer o ryfeloedd yn erbyn y pobloedd brodorol, yn arbennig yr Apache, o'r 1850au hyd 1877. Ni ddaeth yn dalaith tan mor ddiweddar â 1912. Phoenix yw'r brifddinas.