ఈ నవలలో నాయకుడున్నాడు గానీ నాయిక లేదు. నాయికలు అనేకం ఉన్నారు. నవలలో 40కి పైగానే పాత్రలున్నాయి. అందులో పాతిక వరకూ ప్రాముఖ్యం కలిగినవి. ముఖ్యంగా చెప్పుకోదగ్గవి మూరాసాకి, ఫుజిత్సుబొ, ఆకాషీ. ఈ ముగ్గురిని గెన్జి వేర్వేరు దశల్లో ప్రేమిస్తాడు. అతనిలో ఆనందానికీ, మనోవ్యథకూ కూడ వీళ్లు ముగ్గురూ ఎక్కువ కారకులౌతారు.
ఆగస్ట్ 2020
స్త్రీ సాహిత్యం అని ప్రత్యేకంగా విభజించి చూపించడం సాహిత్యానికి లింగభేదం ఆపాదించడంలా పైకి కనపడుతున్నా దాని ఉద్దేశ్యం అది కాదు. చుట్టూ ఉన్న పరిస్థితులు, నాటుకుపోయిన మూస అభిప్రాయాలు స్త్రీని తన ఆశలు, అభిప్రాయాలు, ఆలోచనలూ సవివరంగా, నిస్సంకోచంగా చెప్పనివ్వని స్థితి నేటికీ ఉంది. ఇలాంటి వాతావరణంలో, స్త్రీ ఆంతరంగిక ఆలోచనా స్థితిని మనకేమాత్రమైనా పరిచయం చెయ్యగలిగినది సృజనాత్మకలోకంలో ఆమెకు దొరికే స్వేచ్ఛ. వాళ్ళ ఆశలనూ ఆశయాలనూ స్త్రీసహజమైన సౌకుమార్యంతో చెప్పుకున్న రచయితలను పాఠకులు, మామూలు రచయితల మాటేమోగానీ అభ్యుదయ రచయితలుగా సాహిత్యాన్ని భుజాన పెట్టుకొని మోస్తున్నవారిగా పేరొందినవాళ్ళు కూడా తీసికట్టుగానే చూశారు. తరాలుగా తమ లోపలే ఉడికిపోయిన అసహనాన్ని ముసుగుల్లేకుండా చూపెట్టినప్పుడు అర్థంచేసుకునే ప్రయత్నం చెయ్యకుండా అఘాయిత్యం అని అవమానించారు. మహిళాలోకం మొత్తం ఆదరిస్తున్న వారి రచనలను, ఎందుకు అవి అంత ప్రాచుర్యం పొందుతున్నాయో అర్థం కాక, ఆ సాహిత్య స్వభావాలను అర్థం చేసుకోలేక, ‘వంటింటి సాహిత్యం’ అనో ‘కలలూ కల్పనల మత్తుమందు’ అనో, ‘నిష్ప్రయోజనమైన సాహిత్యం’ అనో నిరసించారు. ఈ పరిణామాలన్నీ పునరుద్ఘాటించినది ఒక్కటే నిజాన్ని: తన భావాలను తాను స్వతంత్రంగా చెప్పుకునే స్త్రీకి కనీసం సాహిత్యసమాజంలోనైనా సరైన గౌరవం లేదు. అందుకే స్త్రీలు, సాహిత్యంలో తమ స్థానాన్ని నిర్లక్ష్యం చేస్తున్న పురుషాహంకారానికి చెంపపెట్టుగా వాళ్ళు చొరబడలేని సాహిత్యవిభాగాన్ని తమకు తాముగా ఏర్పాటు చేసుకున్నారు. తమదైన పంథాలో వెళుతూ ఆధునిక తెలుగు సాహిత్యచరిత్రలో నవలా సామ్రాజ్యాన్ని ఏలుకున్నారు. లింగవయోవిచక్షణ లేకుండా పుస్తకపఠనాన్ని ఆబాలగోపాలానికి అలవాటు నుండి అభిరుచిగా మార్చగలిగారు. ఇంత చేసినా, సమాజం, సాహిత్యరీతులు, పఠనరీతులూ అన్నీ మారాయని చెప్పుకుంటున్న ఈ దశాబ్దంలో కూడా స్త్రీ సాహిత్యం పట్ల అదే తేలికపాటి దృష్టి కొనసాగడమే కొరుకుడు పడని విషయం. ఇప్పటికీ స్త్రీ కథ రాస్తే దాని ఆధారంగా ఆమె జీవితాన్ని ఊహించి, ఆమె వ్యక్తిత్వాన్ని కొలవాలనుకునే మేధావులకు కొరతేమీ లేదు. రచయిత రాస్తే ఆదర్శమని పొగడబడే కథావస్తువు రచయిత్రి రాస్తే ఆమె శీలానికి, బరితెగింపుకు కొలమానమవ్వడంలో ఎవ్వరికీ ఏ ఆక్షేపణా లేదు. స్త్రీపురుష సంబంధాల గురించిగాని, స్త్రీ ఆంతరంగిక విషయాల గురించిగాని స్త్రీ తనకు సబబనిపించినదేదో రాస్తే స్వీకరించే సహనపూరిత వాతావరణం నేటికీ లేదు. సమాజానికి వ్యతిరేకులయ్యో, లేదా సమాజం నుండి విడివడి ఒక ప్రతిఘటనగానో ఇంకా ఎన్నాళ్ళుండాలి స్త్రీసాహిత్యం? ఎందుకుండాలి? సాహిత్యానికీ సమాజానికీ ఎంత దూరం?
లక్ష్మి యను పేరునకు యూరోపియనుల ఉచ్చారణలో వికృతమైన లాక్‍మె యను పేరుగల ఆపెరా ఎడ్మోఁ గోడినే మఱియు ఫిలీప్ జీలా అను ఫ్రెంచి కవుల రూపకరచనకు సుప్రసిద్ధుఁడైన ఫ్రెంచి సంగీతకారుఁడు లియో డెలీబ్ సంగీతరచన చేసిన సంగీతరూపకము.
మా డెజర్ట్ సఫారి ఒక ప్యాకేజ్ డీల్. రవాణా ఛార్జీలు, వెల్‌కమ్ డ్రింకులు, స్థానికదుస్తులలో ఫోటోలు, ఒంటెమీద సవారీ, విరివిగా పానీయాలు, కాస్త కాస్త చిరుతిళ్ళు, చేతికి గోరింటాకు, చిత్రవిచిత్రమైన వినోదకార్యక్రమాలు, చివరగా కబాబ్ కేంద్రీకృత భోజనం–రానూపోనూ ఆరేడు గంటలు.
ఓ చేత్తో బల్లలమీది ఎంగిలి ప్లేట్లు తీస్తూనే చూస్తున్నాడు సర్వర్. బిల్లు చెల్లిస్తున్న కస్టమర్ ఒకసారి చూసి తల తిప్పుకున్నాడు మళ్లీ చూసేముందు. టీ తాగడం అవగానే సిగరెట్ వెలిగిస్తూ చూసిన కాలేజీ కుర్రాడి నోట్లో ఊరింది బూతుపాట. పంక్చరేస్తున్న పదిహేనేళ్ల బుడత, బొమ్మకి బ్లౌజ్ తొడుగుతున్నతను, పరుపుల కొట్లో బేరమాడుతున్న పెద్దాయన… కాలేజీ కుర్రాడి బూతుపాటతోబాటు ఫోన్‌లోకి ఎక్కుతున్నాయి ఆమె నడకలోని కదలికలన్నీ…
నువ్వంటే…
కొంచెం అమ్మ, కొంచెం నాన్న
కొంచెం తాతయ్యలు, అమ్మమ్మ నానమ్మలూ
కొంచెం నువు పుట్టిన వూరు
ఇంకొంచెం నువు పెరిగిన ఇల్లూ…
‘మరి నా బొమ్మలూ, చాక్లెట్లూ…’
అవి కూడా.
మనిషితో మనిషి మాట్లాడుతూనే ఉంటాడు. తనతో తాను ఇంకా ఎక్కువగా, అంతు లేకుండా… అది మధ్యాహ్నం. అటు మీద పైనంతా ఒళ్ళంతా హైదరాబాద్ అంతా కాలిపోతున్న ఎండ. పక్కనే కె. ఎఫ్. సి. కానీ రోడ్డుకి ఆ వైపున ఉంటుంది. బండి దిగిన మరుక్షణం ‘దాహానికి’ సమాధానంగా ఆ కె. ఎఫ్. సి. గుర్తొస్తుంటుంది. ‘వెళ్లినా బాగుండు’ అని అనుకుంటావు చూడు? అదీ నీతో నువ్వు మాట్లాడుకోవడం అంటే.
ఎన్నోసార్లు అలానే కళ్లప్పగించి మూగగా పరిభ్రమించాను. అన్నిసార్లూ తను మరో వైపు చూపు తిప్పుకుంది. ఎన్నో అక్షరాల మాలలు చుట్టి తన పడవలో పరిచాను. అన్నిసార్లూ తను మరో తీరానికి సాగిపోయింది. ఎన్నోసార్లు అడగకనే అగ్నిలో ప్రవేశించాను. అన్నిసార్లూ తను ఉడెకొలోన్ అద్దుకుంటూ పరవశించింది.
ఇదే మొదలు. పిల్లాడు పుట్టాక వొంటరిగా ప్రయాణించడం! పెద్ధ ఝాన్సీరాణీలా ఫీలయిపోయి, వొక్కతే వెళ్ళగలనని బయల్దేరింది. ఇప్పుడు తెలుస్తోంది ఎంత కష్టవోఁ, ఎంత స్ట్రెస్సో! ఛ! మళ్ళీ ఎప్పుడూ ఇలాంటి బ్యాడ్ డెసిషన్ తీసుకోకూడదు… లోపల్లోపల తిట్టుకుంటూ సీటు క్రింద నించి బ్యాగ్ బయటికి లాగింది. పిల్లాడి సామాన్లు అన్నీ సైడ్ పాకెట్‌లో సర్దేసింది. బ్యాగ్ సీట్ కిందనించి తీసి పక్కనే పెట్టుకుంది.
చలికాలం,
మంచు సరస్సు కింది
చేపలా మారేందుకు
గుహలో ఎలుగులా
మూడంకె వేసేందుకు
చీకటి నదిలో
సుషుప్తిలోకి జారేందుకు
భర్తని కోల్పోయిన లైయస్ భార్య యొకాస్టా ఈడిపస్‌కి పట్టమహిషి అయింది! తను చంపినది తన తండ్రినే అనిన్నీ, తను వివాహం చేసుకున్నది తన తల్లినే అనిన్నీ ఈడిపస్‌కి కానీ అనుచరులకి కానీ ఊహామాత్రంగానైనా తెలియలేదు. విధి వైపరీత్యం! ఈడిపస్-యొకాస్టాల దాంపత్యానికి ఫలితంగా నలుగురు పిల్లలని కంటారు.
ఊరికే ఊసుపోని నిర్వచనాలు
ఎన్ని కవితల్లో పారబోస్తావేంటీ?
తీరిక లేదనే అంటుంది తింగరి ప్రపంచం
ఇట్టి స్థితిలో నాంగ్లేయులకీ ప్రజలలో నెట్టి పలుకుబడియుండును? భయము వల్ల నేర్పడిన భక్తియేగాని ప్రేమవలన నేర్పడిన విశ్వాసము లేదు. తమ అధికారమును సంపదను హరించి తమ్ము నాశనము చేసిన ఈ ఆంగ్ల ప్రభుత్వము నీ ప్రజలు ప్రేమింతురా? తమ గౌరవమును తీసివేసి అధోగతిలోనికి దింపినవారిని వీరు మన్నింతురా?
మంచి పనే చేశావ్ ఆలస్యంగా వచ్చి!
కనీసం పదిరోజుల ముందొచ్చుంటే
నిష్టూరమాడేదాన్నేమో
నిందించేదాన్నేమో
నీకూ నాకూ మధ్య దూరాన్ని నిలదీసి
గుట్టలుగా రాలిన నా ఎదురుచూపుల ఎడారుల్లో
నిన్ను చెయ్యి పట్టుకొని చరచరా తిప్పి
కానీ
ఎప్పట్లాగా అప్పటి నేను ఎగరలేదు
మళ్ళీ చిగురవ్వలేదు…
కళ్ళు నలిపాక వాడిపోనూలేదు.
ఈసారి ఇప్పటి నేనే
మళ్ళీ కొత్తగా మోడవ్వక్కర్లేదు!
సెగలు గుండెను తాకుతున్నా
పొగలు పైబడి కమ్మేస్తున్నా
తగలబడుతున్నది నీ నమ్మకమేనని
ఎన్నటికీ అంగీకరించవు
అస్థికల రూపంలోనైనా
అది నిలిచే ఉంటుందని
ఆశగా ఎదురుచూస్తునే ఉంటావు.
ఎవరెవరినో ప్రేమిస్తావు
ఎవరెవరినో మోహిస్తావు
కనీసం కామిస్తావు
కారునల్లని మేఘమై కౌగలిస్తావు
నిజానికి ఎదుట ఉన్నది ఎవరో
నీకూ తెలియదు, వారికే తెలియనట్లే
దేనికీ ఒరుసుకపోకుండా దందెడ పికిలిపోవుడేంది? ఆ దాగుడుమూతల మర్నాగిని కనిపెట్టాలె. ఇకపై కనిపెట్టుకుని వుండాలె.
ఎప్పుడు మొదలైందో ఈ వలపట దాపట తిరిగే అగులు బుగులు? ఎవలు నాటిండ్లో కలుపు బీజం? ఆరాదియ్యాలె.
అల్లిన అనుబంధాలు
పరచిన బతుకు వస్త్రం మీద
కుట్టిన వంకర టింకర చిత్రంలా
చేతిలో పట్టుకు చూసుకుంటుంటే
పొంగే దిగులు
ఇప్పుడిక ఎలా సరిచేయనూ
మీ హృదయములో బాధ గూడుకట్టుకొన్నప్పుడు ఈ పుస్తకము తెరచి ఒక్క ఐదు పేజీలు చదవగనే ఆ బాధ కరిగి ద్రవమై ఆపై యావిరి రూపమున బయటకు వెళ్ళి మీకు గాలిలో తేలియాడుచున్న యనుభూతి కలుగును. కోవిడ్-19 ప్రత్యేక వైద్యశాలలయందు దీనిని చదివించిన, రోగులకు శీఘ్ర ఉపశమనము కలుగునని ప్రయోగముల ద్వారా నిరూపితమైన సత్యము.
ప్రపంచంలో జనం అందరూ కూడా అనేకానేక రోగాలతో, విపత్తులతో మూలుగుతున్నారు. కొంతమందికి శారీరిక అనారోగ్యం అయితే కొంతమందికి మానసిక అనారోగ్యం. తనతో సహా ఎవరికీ కూడా పూర్తి ఆరోగ్యం అనేదే లేదు. జీవితంలో ఒకే ఒక విషయం ప్రతీవారికీ జరిగేదీ, జరగక తప్పనిదీ – చావు మాత్రమే. ఇదేనా సిద్ధార్థుడు సన్యాసం తీసుకోవడానిక్కారణం?
విలక్షణమైన రచనాపటిమ, ప్రత్యేకమైన శైలి-శిల్పాలతో కలాన్ని మంత్రదండంగా మార్చిన కథా రచయిత చంద్ర కన్నెగంటి. ఆయన వ్రాసిన కథల్లోంచి పన్నెండు ఆణిముత్యాలు, శ్రీనివాస్ బందా స్వరంలో వినండి.
జ్యోతి మాసపత్రికలో 1970లలో పదబంధ ప్రహేళిక అన్న పేరుతో శ్రీశ్రీ గడి నిర్వహించారు. ఈమాట పాఠకుల కోసం ఆ గడులు తిరిగి ధారావాహికగా ప్రచురిస్తున్నాం. – సం.
ఇది తన అమాయకపుకళ్ళతో చుట్టూ జరిగే జీవితాన్ని సునిశితంగా గమనించిన పిల్ల కథ. ఆ అమ్మాయి ఎక్కడా ఎవ్వరినీ నిలదీసినట్టు కనపడకపోవచ్చు; ఎదురుతిరిగి ఎవ్వరితోనూ పోట్లాడినట్టు కనపడకపోవచ్చు. కానీ తన ఎరుకలో ఒక మనిషిని మరో మనిషి గాయపరిచిన ప్రతిసారీ, అది తిరస్కారంగా పుస్తకంలో కనపడుతూనే ఉంది.
క్రితం సంచికలోని గడినుడి-45కి మొదటి ఇరవై రోజుల్లో పదముగ్గురి నుండి సరైన సమాధానాలు వచ్చాయి. విజేతలకందరికీ మా అభినందనలు.
గడి నుడి-45 సమాధానాలు.