Aruba
 | Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde setembro de 2016.) |
Coordenadas: 12°30′40″N 69°58′27″O / 12.51111, -69.97417
| Aruba | |||
|---|---|---|---|
| |||
| |||
.svg) | |||
| Lema: One happy island (Unha illa feliz) | |||
| Himno: [[Aruba Dushi Tera Aruba, doce terra | |||
| Capital • Poboación | Oranjestad 30 000 (2005) | ||
| Cidade máis poboada | Oranjestad | ||
| Linguas oficiais | Neerlandés | ||
| Forma de goberno | Dependencia dos Países Baixos | ||
| Guillerme Alexandre Alfonso Boekhoudt Evelyn Wever-Croes | |||
| Superficie | Posto 221º | ||
| • Total | 193 km² | ||
| • % auga | Desprezable | ||
| Fronteiras | 0 km | ||
| Costas | 68,5 km | ||
| Poboación | Posto 59º | ||
| • Total (2016) | 104.822 hab. | ||
| • Densidade | 363 hab./km² | ||
PIB (nominal) | |||
| • Total | n/d | ||
| • per cápita | n/d | ||
| Moeda | Florín de Aruba (AWG) | ||
| IDH | n/d | ||
| Xentilicio | n/d | ||
| Fuso horario | UTC - 4 | ||
| • Horario de verán | = | ||
| Dominio de Internet | .aw | ||
| Prefixo telefónico | +297 | ||
| Prefixo radiofónico | P4A-P4Z | ||
| Código ISO | 533 / ABW / AW | ||
Aruba é unha illa das Antillas Menores, a máis occidental do grupo de Sotavento a 25 km ao norte da península de Paraguaná, ao noroeste de Venezuela e ao sur do Mar Caribe, xusto ao oeste da illa de Curação. Formou parte das Antillas Neerlandesas, aínda que na actualidade forma parte do Reino dos Países Baixos de forma separada ás Antillas Neerlandesas. Obtivo a súa autonomía dentro do Reino dos Países Baixos, o 1 de xaneiro de 1986.
A illa forma parte do Reino dos Países Baixos (Xunto ás Antillas Neerlandesas e os Países Baixos). Aruba e as Antillas Neerlandesas non forman parte da Unión Europea a semellanza doutros territorios de soberanía europea que comparten este status (como Groenlandia, (Dinamarca), Polinesia francesa, (Francia) e illas Caimán, (Reino Unido). Porén, existen outros territorios exteriores a Europa de soberanía de países da Unión Europea, que si son parte integrante desta (como a Güiana Francesa en Suramérica).
Historia[editar | editar a fonte]
Os primeiros habitantes da illa foron os indios caquetíos, da etnia arauaca, que chegaron ao redor do ano 1000 a. C..
O explorador español Alonso de Ojeda, foi o primeiro europeo en chegar á illa en 1499, pero non a reclama para España.
A illa de Aruba foi conquistada polos Países Baixos, pola Compañía holandesa das Indias Occidentais, en 1636; e mantivo o seu control, por case dous séculos. En 1805, durante as guerras napoleónicas, os ingleses mantiveron brevemente o control da illa ata 1816, cando é devolta aos Países Baixos.
En 1828 pasa a control das Indias Occidentais Danesas, e en 1848 pasa a formar parte das Antillas Neerlandesas. Durante o século XIX houbo unha febre de ouro, e a devandita prosperidade sumouse, a apertura dunha refinería de petróleo da Standard Oil en 1924, a máis grande do mundo para o seu tempo.
Durante a segunda guerra mundial, foi unha importante fonte para o abastecemento de combustible das forzas aliadas que operaban en Europa. O que expuxo o seu porto ao asedio de submarinos da Alemaña Nazi.
O 1 de xaneiro de 1986, obtén un status de autonomía dentro do Reino dos Países Baixos, o que a separa do resto das Antillas Neerlandesas; cando asume como primeiro ministro Henny Eman, desde esta data é un territorio non metropolitano dos Países Baixos, con cámara lexislativa propia.
Goberno e Política[editar | editar a fonte]
Aruba é parte do Reino dos Países Baixos, pero mantén total control sobre os seus asuntos excepto cuestións relacionadas coa defensa nacional, cidadanía, relacións exteriores e extradición. Aruba posúe as súas propias leis, constitución, goberno e moeda oficial.
O xefe de Estado é o actual monarca dos Países Baixos, que é representado en Aruba por un gobernador, elixido para un período de seis anos. O xefe de Goberno é o primeiro ministro quen forma, xunto co Consello de Ministros, o poder executivo do goberno.
Os membros do Consello de Ministros son elixidos polo parlamento unicameral, chamado Staten, posúe 21 escanos e representa ao poder lexislativo. Os membros do Staten son elixidos por voto directo e popular por un termo de catro anos.
O poder xudicial reside na Corte Suprema de Xustiza e cuxos xuíces son designados polo monarca. A constitución data de 1986.
Existen sete partidos políticos, dos cales dous ou tres teñen maior peso político.
Organización político-administrativa[editar | editar a fonte]
O territorio carece de subdivisións político-administrativas.
Xeografía[editar | editar a fonte]
A illa é xeralmente chaira e sen ríos. Posúe praias de area branca, localizadas nas costas oeste e sur da illa; no interior da illa existen algúns outeiros, das cales destácanse o Hooiberg (165 m) e o Monte Jamanota (188 m), que é o punto máis alto da illa. Oranjestad, o seu capital, está localizado a 12°19′N 70°1′O / 12.317, -70.017.
O clima local é do tipo semi-árido tropical marítimo, con pequenas variacións de temperatura no ano.
Economía[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Economía de Aruba.
Ao redor da metade do PIB de Aruba provén do turismo ou de actividades relacionadas. Antes de obter o seu status autonómico, a maior actividade era a refinación de petróleo; actualmente devandita actividade ten unha pequena influencia na economía. A agricultura e a manufactura teñen tamén un pequeno impacto económico. O florín arubano ten un cambio fixo co dólar estadounidense de 1.79:1. Os seus principais socios comerciais son os Estados Unidos, Países Baixos, Reino Unido e Venezuela.
Turismo[editar | editar a fonte]
O turismo é o principal apoio da pequena economía arubana, onde está a maior fonte de empregos dos habitantes da illa. O rápido crecemento do sector turístico durante a década de 1990 deu lugar a unha expansión substancial doutras actividades económicas. A construción inmobiliaria, con maior capacidade en hoteis é cinco veces superior ao nivel do ano de 1985. Isto produciu unha cifras baixas de desemprego, provocando a falta de man de obra e unha subida de salarios.
Demografía[editar | editar a fonte]
Etnias[editar | editar a fonte]
A maioría da poboación é descendente dos españois e holandeses que dominaron a illa, xunto cos arauacos, que eran os nativos da illa e que foron permitidos no pastoreo e a gandería na época de dominación holandesa. A pesar que non existen indios arauacos actualmente, a herdanza étnica é moi visible, sendo unha das máis fortes no Caribe. Recentemente chegaron inmigrantes de Latinoamérica e das illas do Caribe, en busca de traballo. Na illa conviven persoas de 40 diferentes nacionalidades.
Idiomas[editar | editar a fonte]
Impera o multilingüismo, onde a maioría da poboación pode falar máis de catro idiomas. Do mesmo xeito que outras illas das Antillas Neerlandesas, o idioma oficial é o neerlandés, que é o que se usa nas escolas, pero o seu uso cotián é limitado e é falado por 5.300 persoas como lingua materna, sendo o terceiro idioma máis falado.
Con todo, o idioma máis utilizado é o papiamento, que é a lingua materna da maior parte da poboación, ao redor do 70%. É falado por unhas 60.000 persoas (incluíndo Curação e Bonaire) e é unha lingua crioula resultante da combinación do portugués, neerlandés, español, arauaco, francés e inglés. Non foi considerado unha lingua importante na illa ata en 1995, e foi oficialmente engadido no currículo escolar en 1998 e 1999.
En Aruba obsérvase unha gran cantidade de hispanofalantes. Son 93.500, que é igual ao 85% da poboación (deste 85% só 1/5 deles posúe ao español como lingua única). A súa relativa proximidade con Venezuela fíxoa moi importante, destacándose como o segundo idioma máis falado, tanto que nas escolas apréndese desde quinto grao; pódense ver ademais varias canles de televisión Venezolanos na illa.
Tamén se fala o inglés, é falado por 3.000 persoas e é o cuarto idioma máis falado, apréndese na escola desde cuarto grao. Tamén se fala minoritariamente o portugués, francés e sranan tongo.
Relixións[editar | editar a fonte]
A maioría da poboación é cristiá, principalmente católica (82%). Tamén hai minorías protestantes (8%), anglicanas e ortodoxas. Hai comunidades xudías, hindús, musulmás e confucionistas.
Cultura[editar | editar a fonte]
As orixes da poboación e a localización da illa dan a Aruba unha mestura de culturas. A influencia holandesa é visible, a pesar que a maioría da poboación non é de orixe holandesa. O Entroido de Aruba é unha das festividades máis importantes da illa, e tamén outra festividade importante é o Día de San Juan (Dia dei San Juan); ambas as celebracións son coñecidas pola súa música e colorido.
Deportes[editar | editar a fonte]
Nesta illa o deporte máis popular é o béisbol e logo séguenlle os seus derivados (o sóftbol por exemplo).
O fútbol non ten relevancia aquí, ten un modesto número de practicantes, os profesionais tenden a seguir a súa carreira pero en Holanda. A Federación Arubana de Fútbol recoñeceu a finais de 2006 a efectividade que tivo Aruba na 1º das 3 fases das eliminatorias do Cono Norte camiño a Libia-Tunisia 2010 de Fut-Sete. Nun grupo D con rivais como Saint-Martin, Illas Caimán e Illas Virxes do Reino Unido onde Aruba gañou os 6 partidos que tiña en disputa. clasificou á 2º Fase que se está disputando actualmente. Xoga no Grupo B. Xa perdeu nas primeiras 3 datas ante República Dominicana (2 a 0 en Oranjestad), Trinidad e Tobago (3 a 1 en Porto España) e Honduras (4 a 0 en Tegucigalpa). Pero se repuxo con dúas grandes vitorias nas datas 4 e 5 ante República Dominicana (3 a 0 en Santo Domingo) e Trinidad e Tobago (3 a 0 en Oranjestad), respectivamente. Con 6 puntos, a súa clasificación está cerca, de gañarlle na última data como local, a Fonduras, líder e invicto con 11 puntos. E que Trinidad e Tobago (4 puntos) non resigne en casa as 3 unidades que xogará ante Rep. Dominicana (7 puntos).
 |
Commons ten máis contidos multimedia sobre: Aruba |
