X

X x

X (minuskuła: x) (iks) – dwudziesta czwarta litera alfabetu łacińskiego. Litera x jest obecna w wielu alfabetach narodowych wywodzących się z alfabetu łacińskiego.

X w języku polskim

Występowanie litery x w zapisie języka polskiego reguluje ortografia: w dawnych zapożyczeniach w których oryginalnie było x w pisowni polskiej jest ono zamieniane na ks, rzadziej na gz, na przykład łacińskie słowo textile oznaczające tkaninę lub suknię po długim procesie adaptacji jest współcześnie zapisywane w języku polskim jako tekstylia, podobnie contextus (związek) → kontekst, expeditio (wyprawa) → ekspedycja, luxus (bujny wzrost, rozpusta, zbytek) → luksus, exemplar (odpis, kopia, obraz, wzór) → egzemplarz, examen → egzamin. Do XIX wieku litera x była literą alfabetu polskiego na równi z pozostałymi literami, stosowana zarówno w zapożyczeniach, jak i wyrazach rodzimych (np. xięstwo). Do dziś zachowała się w wyrazie xenia, nazwiskach (np. Axentowicz, Axer, Jaxa, Koxowski, Mixtacki, Rexemowski, Xiężopolski) i skrótach (x. = ksiądz, książę). Prócz słów współcześnie zapożyczanych, lub jeszcze nie w pełni zaadaptowanych, w języku polskim litera x jest używana sporadycznie także w innych kontekstach, np. jako symbol lub skrót, na tablicach rejestracyjnych pojazdów i nazwach firm, np. Polimex, Hortex.

Do dziś litera X używana jest także jako wariant pisowni niektórych imion:

• Xawery (obok: Ksawery) – polskie imię męskie
• Xymena (obok: Ksymena) – polskie imię żeńskie

Nazwę tej litery w języku polskim wymawia się jako [iks].

Inne reprezentacje litery X

Sygnalizacja			Język migowy			Alfabet Braille’a
flaga Międzynarodowego Kodu Sygnałowego	Alfabet semaforowy	Kod Morse’a	francuski	kanadyjski	polski
		X			i

Zobacz też

• × – znak iloczynu kartezjańskiego
• 𐤕 – litera tāw w alfabecie fenickim
• X, х – litera cha cyrylicy
• Χ, χ – litera chi alfabetu greckiego
• Ξ, ξ – litera ksi alfabetu greckiego