Wikipedia:Etalage

Etalage-navigatie

In de etalage staat een selectie van artikelen die gebruikers van Wikipedia bijzonder waarderen en die aan bepaalde standaarden voldoen. Deze artikelen zijn erg uitgebreid en vaak zijn ze geëvalueerd in de review. De artikelen in de etalage zijn beoordeeld als informatief, objectief en inhoudelijk correct, en ze bevatten indien mogelijk de meest recente gegevens. Er staan op dit moment 362 artikelen in de etalage, op een totaal van 2.007.415 artikelen op Wikipedia. Dat betekent dat één op 5.545 artikelen in deze lijst staat. Zie voor meer statistieken de statistiekenpagina.

Voor wie zelf een Etalage-artikel wil proberen te schrijven, kan het nuttig zijn om De Zes Stappen te volgen. Voor het verbeteren van je artikel is het raadzaam de tips voor het schrijven van een goed artikel te lezen en te kijken of het artikel voldoet aan de criteria voor een etalageartikel. Op deze pagina kunnen artikelen worden aangemeld voor opname in of verwijdering uit de Etalage en wordt over deze artikelen gestemd.

Geografie · Biologie · Geschiedenis · Mens en maatschappij · Kunst en cultuur · Filosofie en religie · Sport · Techniek en wetenschap

APR

26

Nieuwe artikelen in de Etalage

Genetica of erfelijkheidsleer is de biologische wetenschap die erfelijkheid beschrijft en verklaart. Het inzicht dat levende wezens eigenschappen van hun ouders erven, wordt al duizenden jaren gebruikt bij het kweken van gewassen en fokken van dieren. De basisregels van de genetica – hoe organismen eigenschappen aan hun nakomelingen doorgeven – werden in de 19e eeuw ontdekt door Gregor Mendel, wiens werk rond 1900 bekend werd.

De vererving van eigenschappen gebeurt in de eerste plaats door middel van genen: eenheden van erfelijke informatie. Genen maken deel uit van het DNA: een lang molecuul dat voorkomt in alle levende cellen. De bouwstenen van DNA, nucleotiden genaamd, zijn in een specifieke volgorde achter elkaar gelegen. Deze volgorde vormt een code waarin onder andere de erfelijke eigenschappen zijn vastgelegd. Een stuk DNA dat voor een bepaalde eigenschap codeert, vormt een gen. Een cel kan zijn DNA en daarmee zijn genen kopiëren om deze vervolgens bij de celdeling door te geven aan een dochtercel. Bij de voortplanting worden de genen op deze wijze, of via een speciale celdeling, doorgegeven aan de nakomeling.

Het overerven van eigenschappen en de moleculaire mechanismen die daaraan ten grondslag liggen, vormen de grondbeginselen van de genetica. Genetici bestuderen hoe de genen werken, welke variaties ze kennen en hoe ze zich verspreiden. De studie beweegt zich op verschillende organisatieniveaus: op het niveau van de cel (moleculaire genetica), op het niveau van het individuele organisme (klassieke genetica), en op het niveau van een populatie (populatiegenetica). Genetische processen bepalen in combinatie met de omgeving hoe een organisme zich ontwikkelt en uiteindelijk gedraagt.

Toepassingen van moderne genetische kennis zijn bijvoorbeeld genetische manipulatie in de biotechnologie, de behandeling van erfelijke aandoeningen in de geneeskunde en de opsporing van personen in het forensisch onderzoek. Ook biedt de genetica inzicht in de verwantschap tussen individuele organismen, soorten, geslachten en hogere taxa.

Artikel lezen

2 april

Simon Johannes Carmiggelt (Den Haag, 7 oktober 1913 – Amsterdam, 30 november 1987) was een Nederlands journalist, schrijver en dichter. Onder het pseudoniem Kronkel publiceerde hij bijna veertig jaar vrijwel dagelijks een cursiefje in dagblad Het Parool, waarvan de selectie in jaarlijkse bundels en zijn voordracht voor de televisie hem een grote populariteit opleverden. Cabaretteksten schreef hij voor onder meer Wim Kan en Wim Sonneveld, waaronder Sonnevelds conférences Croquetten en De jongens. In 1961 werd Carmiggelt de Constantijn Huygens-prijs toegekend en in 1977 de P.C. Hooft-prijs voor het jaar 1974.

Carmiggelt leerde zich in zijn geboortestad Den Haag het journalistenvak aan. Eind 1931 werd hij aangenomen bij de Haagse editie van Het Volk. Naast toneel recensies en verslagen van kleine rechtszaken schreef hij vanaf 1936 de rubriek Kleinigheden, de voorloper van de Kronkels. Hij versloeg de bijeenkomsten van de NSB, omdat de krant de ware aard ervan wilde tonen. Op 6 september 1939 trouwde hij met Tiny de Goey, zwanger van dochter Marianne. In 1940, vlak voor het uitbreken van de oorlog, verscheen zijn eerste boek, Vijftig dwaasheden, een selectie uit Kleinigheden. Vanaf juli 1940 bepaalde de bezetter de koers van de krant en namen Carmiggelt en zijn broer Jan ontslag. Nog hetzelfde jaar werd hij persagent van het Residentie Tooneel. In juli 1941 accepteerde hij zijn ontslag als enige medewerker die weigerde de Ariërverklaring te tekenen. Hij schreef de detectiveroman Johan Justus Jacob om een uitgeverij te helpen waar joden werkten die elders ontslagen waren. Verder hield hij zich met allerlei baantjes in leven.

Artikel lezen

15 november

Alfredo Stéfano Di Stéfano Laulhé (Buenos Aires, 4 juli 1926 – Madrid, 7 juli 2014) was een Argentijns profvoetballer en voetbalcoach die in 1956 de Spaanse nationaliteit aannam. Hij droeg de bijnaam La Saeta Rubia (De Blonde Pijl) vanwege zijn snelheid en blonde haar, dat opviel in het voornamelijk donkerharige Argentinië.

Di Stéfano wordt wereldwijd erkend als een van de beste voetballers aller tijden en is opgenomen in diverse wereldelftallen van de 20e eeuw. Als centrumspits werd hij vooral geroemd vanwege zijn trefzekerheid, veelzijdigheid, autoriteit en vermogen om het gehele veldspel te dicteren. Di Stéfano leidde het dominante Real Madrid van de jaren 1950 naar de eindzege in de eerste vijf edities van de Europacup I en was in iedere finale trefzeker. Naast de vele prijzen met Real Madrid won hij ook diverse persoonlijke titels, waaronder vijfmaal de Trofeo Pichichi voor de topscorer van Spanje. De grootste waardering ontving Di Stéfano in 1957 en 1959 toen France Football hem tweemaal uitriep tot Europees voetballer van het jaar. In 2017 werd hij door de fans van Real Madrid verkozen tot de beste speler die ooit voor de club had gespeeld en versloeg daarmee Cristiano Ronaldo.

Artikel lezen

6 maart

De presocratische filosofie vormt de beginfase van de westerse filosofie in de periode 600–400 v.Chr., voor de tijd dat Socrates en zijn volgelingen de filosofie beïnvloedden. Presocratische denkers waren afkomstig uit de Griekse kolonies in met name Ionië en Magna Graecia. Ze waren voornamelijk natuurfilosofen die verklaringen bedachten voor het ontstaan en de werking van het heelal en natuurprocessen. Daarvoor namen ze afstand van traditionele, religieuze denkbeelden, en speculeerden ze over grondsubstanties waaruit alles in de kosmos voortkomt en over principes die dat proces aansturen. In mindere mate richtten zij zich ook op de wiskunde, astronomie, epistemologie, logica en ethiek.

De presocraten kenden het aristotelische onderscheid tussen mythologische dichters en filosofische prozaschrijvers niet. Ze drukten zich nog mythisch-religieus uit en schreven soms in verzen. Wat hen echter onderscheidt van voorgangers is dat ze streefden naar discussie en theoretische verklaringen die reductionistisch, coherent en systematisch waren. Daarvoor ontwikkelden ze nieuwe, abstracte begrippen. Zodoende gelden ze als protowetenschappers.

Artikel lezen

2 februari