Spanya

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Jump to navigation Jump to search
Keyaniya Spanyayê
Reino de España[2][3]
Ala Mertal
Dirûşm: "Plus Ultra" (latînî)
"Berfireh Wêdayî"
Sirûd: "Marcha Real" (spanî)[4]
"Marşa Keyanî"
Cihê  Spanya  (keskê tarî)

– li Ewropa  (kesk & gewrê tarî)
– li Yekîtiya Ewropayê  (kesk)  –  [Rênîşan]
Paytext
û bajarê mezin		Madrid
40°26′Bk 3°42′Ra / 40.433°Bk 3.700°Ra / 40.433; -3.700
Zimanên fermî spanî
Zimanên
fermî yên din [5][5]
Komên etnîkî (2015)
Demonîm Spanyol
Rêveberî Monarşiya parlamenî
 •  Monarş Felipe VI
 •  Serokwezîr Mariano Rajoy
Pêşvebirî Cortes Generales
 •  Meclîsa jorîn Senato
 •  Meclîsa jêrîn Encûmena Nûneran
Damezrandin
 •  Fermanrewayên Berê 20'ê rêbendanê 1479 
 •  De facto 23'ê rêbendanê 1516 
 •  De jure 9'ê pûşperê 1715 
 •  Bingehîna yekem 19'ê adarê 1812 
 •  Demokrasiya rojane 29'ê berfanbarê 1978 
 •  EEC ragihandin[7] 1'ê rêbendanê 1986 
Rûerd
 •  Giştî 505.990[8] km2 (51an)
 •  Av (%) 1.04
 •  Tîrbûn 92/km2} (112.)
TBH (PHK) 2015 texmînkirin
 •  Giştî $1.674 trîlyon[9] (16.)
TBH (nomînal) 2016 texmînkirin
 •  Giştî $1.242 trîlyon[9] (12.)
Gini (2013)33.7[10]
navîn
PPM (2014)▲ 0.876[11]
pir bilind · 26.
Dirav Euro[12] (€) (EUR)
Demjimêr DNE (UTC+1)
DRE (UTC​)
 •  Havîn (DH)  (UTC+1)
Zanibe: Şopgirtinên Spanya CET/CEST, ji bilî Giravên kanarya ku çavderiya WET/WEST
Celebê dîrokê rr/mm/ssss (CE)
Hatûçûna ajotinê rast
Koda telefonê +34
ISO 3166 ES
Înternet TLD .es[13]

Spanya an jî Keyaniya Spanyayê (fermî bi spanî Reino de España, katalanî Regne d'Espanya, galîsyayî Reino de España, baskî Espainiako Erresuma) dewleteke, li başûr rojavaya Ewropa, li nîvgirava îber ye. Paytexta Spanya Madrid e.

Erdnîgarî[biguherîne]

Firehiya xakên Spanyayê li derên herî fireh bakur başûrî de 856 km û rojava rojhelatî de jî 1.020 km e. Spanya, bi Portekîz û navçeyekê Keyîtiya Brîtanyayê ser deryan Gîbraltar ve li ser nîvgirava îber dimê ye. Xakên Spanya yên li ser nîvgirava Îberî, ji heftan şeşa îber digirin. Li sînora Spanya yê bakur rojhelat, ser çîyayên Pîrenê re, Fransa û Andora dimê ye.

Girav[biguherîne]

Giravên wek Balear, Kanarya, Ceuta û Melilla de pêk tê ye. Balearê li Deryaya Navîn, Kanarya yê li Atlantîk û bajarên li beravên Maroko, Efrîqaya Bakur dimên Ceuta û Melilya jî hundura xakên Spanyayê ne. Navçeyeke Spanya ya Llívia di hundura sînorên Fransayê de dimê ye.

Giravên mînak Alborán a Perejil bi Spanyayê ve girêdan ne.

Herêmên Spanyayê[biguherîne]

Spanya bi 17 navçeyên otonom û 2 bajarên otonomên li Efrîqa bakur(Ceuta û Melilla) tê karger kirin.

Bibîne: Herêmên Spanyayên Otonom

Gel[biguherîne]

Li Spanya bi gelemperî zimanên spanî, katalanî, galîsyayî, baskî û aranî (okzîtanî) tên axaftin. Spanî li welat bi tunî zimanê fermî ye û ew her sê zimanên din jî bi tenê li hin herêman zimanê fermî ne.

Lê li hin derên din hin zimanên din jî tên peyivîn. Li Katalonya li dibistan û zanîngehan him zimanê katalanî û him jî spanî tên bikaranîn. Wek li Valencia zaraveke katalanî, mînak asturî zimanên dinên ji aliya hindikên Spanya tên axaftin.

Bajarên mezin (2005)[biguherîne]

Werzîş[biguherîne]

Li Spanya spora herî girîng pêgog (goga pê) e. Real Madrid û FC Barcelona yek ji du yaneyên dinêyê pêgogê herî girîng in. Maçên navbera wan de li dinê baleke mezin dikişînin.

Wêne[biguherîne]

Girêdanên derve[biguherîne]

Li Wikimedia Commons medyayên di warê Spanya de hene.
  1. ↑ Acuerdo entre el Reino de de España y Nueva Zelanda, Acuerdo entre el reino de España y el reino de Marruecos; licenses permissions Tratado de la Unión Europea Şablon:Wayback
  2. ↑ Spanish Destûra Bingehîn ti bi navê fermî ji bo Spain avakirina ne, tevî ku di warê España (Spanya), español Estado (Spanish Dewletê) û Nacion española (Spanish Netewe) bi tevahiya belgeyê de tê bikaranîn . Lê dîsa jî, li Wezareta Spanish Karên Derve li nevê avakirin, di 1984 de hatiye weşandin ku zavên España (Spain) û Reino de España (Kingdom of Spain) ne wekhev derbasdar to teklîf Spain di belgeyên navneteweyî de. Ev term, Kingdom of Spain, bi germî ji aliyê hikûmeta li karûbarên neteweyî û navneteweyî yên her cureyî, di nav wan de peymanên biyanî û herweha belgeyên fermî neteweyî tê bikaranîn, û ji ber vê yekê wek navê fermî ji aliyê gelek rêxistinên navneteweyî de naskirin.[1]
  3. ↑ Li Spanya, zimanên din bi awayekî fermî wek rewa nas kirin xwecîhî (herêmî) ziman bin Senedê Ewropayê ji bo Zimanên Herêmî an Hindikayiyan. Li her yek ji van, bi navê fermî Spanya(bi spanî: Reino de España, bilêvkirin: [ˈreino ð(e) esˈpaɲa]) wiha dişopîne:
  4. ↑ Presidency of the Government (11 October 1997). "Real Decreto 1560/1997, de 10 de octubre, por el que se regula el Himno Nacional" (PDF). Boletín Oficial del Estado núm. 244 (in Spanish).CS1 maint: Unrecognized language (link)
  5. ↑ a b The official Spanish language of the State is established in the Section 3 of the Spanish Constitution of 1978 to be Castilian.[6] In some autonomous communities, Katalanî, Galîsyayî û Baskî hevserokatiya bi zimanên-fermî ne. Aragonesî û Asturyanî xwedî hin pileya naskirina fermî ne.
  6. ↑ "The Spanish Constitution". Lamoncloa.gob.es. Archived from the original on 25 March 2013. Retrieved 26 April 2013.
  7. ↑ Yekîtiya Ewropayê (EW) ji 1993.
  8. ↑ "Anuario estadístico de España 2008. 1ª parte: entorno físico y medio ambiente" (PDF). Instituto Nacional de Estadística (Spain). Retrieved 14'ê avrêlê 2015. Check date values in: |accessdate= (help)
  9. ↑ a b "Spain". International Monetary Fund. Retrieved 20'ê pûşperê 2016. Check date values in: |accessdate= (help)
  10. ↑ "Gini coefficient of equivalized disposable income (source: SILC)". Eurostat Data Explorer. Retrieved 22'ê tîrmehê 2014. Check date values in: |accessdate= (help)
  11. ↑ "2015 Human Development Report" (PDF). 14 December 2015. Retrieved 14'ê berfanbarê 2015. Check date values in: |accessdate= (help)
  12. ↑ Peseta berî 2002.
  13. ↑ Jî desthilata .eu tê bikaranîn, wekî ku bi yên din re parveyê endamên welatên Yekîtiya Ewropayê. Jî desthilata .cat li Herêmên Katalanî-dipeyivî tê bikaranin.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Spanya&oldid=710164" hatiye standin.