Tirhuta

From Wikipedia, the free encyclopedia
Jump to navigation Jump to search

Tirhuta, Mithilakshar
Tirhuta script.svg
Type
LanguagesMaithili, Sanskrit
Time period
c. 10th–current
Sister systems
Bengali, Assamese, Tibetan
DirectionLeft-to-right
ISO 15924Tirh, 326
Unicode alias
Tirhuta
U+11480–U+114DF
Final Accepted Script Proposal

Tirhuta or Mithilakshar is the script used for Sanskrit & Maithili language. The script has a rich history spanning a thousand years, believed to be originated in the 10th century CE, but years of neglect by the Bihar government have taken their toll on the use of Tirhuta. It is similar to Assamese script and Bengali script. Most speakers of Maithili have switched to using the Devanagari script, which is also used to write neighboring Central Indic languages to the west such as such as Hindi. As a result, the number of people with a working knowledge of Tirhuta has dropped considerably in recent years.

12th Century Stone inscription from Simroungarh showing early Tirhuta writing

History and current status[edit]

The oldest reference to Tirhuta script is Sahodara Temple of Narkatiyaganj, Bihar, dated 950 CE [1]

Before 14th CE, Tirhuta was exclusively used to write Sanskrit, later Maithili was written in this script. Despite the near universal switch from Tirhuta to the Devanagari script for writing Maithili, some traditional pundits still use the script for sending one another ceremonial letters (pātā) related to some important function such as marriage. Metal type for this script was first produced in the 1920s, and digital fonts in the 1990s.[1]

The 2003 inclusion of Maithili in the VIIIth Schedule of the Indian Constitution, having accorded official recognition to it as a language independent of Hindi, there is a possibility that this might lead to efforts to re-implement Tirhuta on a wider basis, in accord with similar trends in India reinforcing separate identities. However, currently, only Maithili in the Devanagari script is officially recognized.

Signs of the script[edit]

Consonant signs[edit]

Consonants
Sign Transcription
Image Text IAST IPA
Тірхутська буква КА. Tirhuta letter КA.png 𑒏 ka /ka/
Тірхутська буква КHА. Tirhuta letter КHA.png 𑒐 kha /kʰа/
Тірхутська буква GА. Tirhuta letter GA.png 𑒑 ga /gа/
Тірхутська буква GHА. Tirhuta letter GHA.png 𑒒 gha /gʱа/
Тірхутська буква NGА. Tirhuta letter NGA.png 𑒓 ṅa /ŋа/
Тірхутська буква CА. Tirhuta letter CA.png 𑒔 ca /t͡ʃa/
Тірхутська буква CHА. Tirhuta letter CHA.png 𑒕 cha /t͡ʃʰa/
Тірхутська буква JА. Tirhuta letter JA.png 𑒖 ja /d͡ʒa/
Тірхутська буква JHА. Tirhuta letter JHA.png 𑒗 jha /d͡ʒʱa/
Тірхутська буква NYА. Tirhuta letter NYA.png 𑒘 ña /ɲa/
Тірхутська буква TTА. Tirhuta letter TTA.png 𑒙 ṭa /ʈa/
Тірхутська буква TTHА. Tirhuta letter TTHA.png 𑒚 ṭha /ʈʰa/
Тірхутська буква DDА. Tirhuta letter DDA.png 𑒛 ḍa /ɖa/
Тірхутська буква DDHА. Tirhuta letter DDHA.png 𑒜 ḍha /ɖʱa/
Тірхутська буква NNА. Tirhuta letter NNA.png 𑒝 ṇa /ɳa/
Тірхутська буква TА. Tirhuta letter TA.png 𑒞 ta /t̪a/
Тірхутська буква THА. Tirhuta letter THA.png 𑒟 tha /t̪ʰa/
Тірхутська буква DА. Tirhuta letter DA.png 𑒠 da /d̪a/
Тірхутська буква DHА. Tirhuta letter DHA.png 𑒡 dha /d̪ʱa/
Тірхутська буква NА. Tirhuta letter NA.png 𑒢 na /na/
Тірхутська буква PА. Tirhuta letter PA.png 𑒣 pa /pa/
Тірхутська буква PHА. Tirhuta letter PHA.png 𑒤 pha /pʰa/
Тірхутська буква BА. Tirhuta letter BA.png 𑒥 ba /ba/
Тірхутська буква BHА. Tirhuta letter BHA.png 𑒦 bha /bʱa/
Тірхутська буква MА. Tirhuta letter MA.png 𑒧 ma /ma/
Тірхутська буква YА. Tirhuta letter YA.png 𑒨 ya /ja/
Тірхутська буква RА. Tirhuta letter RA.png 𑒩 ra /ra/
Тірхутська буква LА. Tirhuta letter LA.png 𑒪 la /la/
Тірхутська буква VА. Tirhuta letter VA.png 𑒫 va /ʋa/
Тірхутська буква SHА. Tirhuta letter SHA.png 𑒬 śa /ʃa/
Тірхутська буква SSА. Tirhuta letter SSA.png 𑒭 ṣa /ʂa/
Тірхутська буква SА. Tirhuta letter SA.png 𑒮 sa /sa/
Тірхутська буква HА. Tirhuta letter HA.png 𑒯 ha /ɦa/

Vowels[edit]

Vowels
Independent Dependent Transcription
Image Text Image Text IAST IPA
Тірхутська буква А. Tirhuta letter A.png 𑒁 a /а/
Тірхутська буква АА. Tirhuta letter AА.png 𑒂 Тірхутський залежний знак для голосної АА. Tirhuta vowel sign AA.png  𑒰 ā /а:/
Тірхутська буква І. Tirhuta letter І.png 𑒃 Тірхутський залежний знак для голосної І. Tirhuta vowel sign І.png  𑒱 і /і/
Тірхутська буква ІІ. Tirhuta letter ІІ.png 𑒄 Тірхутський залежний знак для голосної ІІ. Tirhuta vowel sign ІІ.png  𑒲 ī /і:/
Тірхутська буква У. Tirhuta letter U.png 𑒅 Тірхутський залежний знак для голосної U. Tirhuta vowel sign U.png  𑒳 u /u/
Тірхутська буква УУ. Tirhuta letter UU.png 𑒆 Тірхутський залежний знак для голосної UU. Tirhuta vowel sign UU.png  𑒴 ū /u:/
Тірхутська буква складове Р. Tirhuta letter vocalic R.png 𑒇 Тірхутський залежний знак для голосної складове R. Tirhuta vowel sign vocalic R.png  𑒵 /r̩/
Тірхутська буква складове РР. Tirhuta letter vocalic RR.png 𑒈 Тірхутський залежний знак для голосної складове RR. Tirhuta vowel sign vocalic RR.png  𑒶 /r̩ː/
Тірхутська буква складове Л. Tirhuta letter vocalic L.png 𑒉 Тірхутський залежний знак для голосної складове L. Tirhuta vowel sign vocalic L.png  𑒷 /l̩/
Тірхутська буква складове ЛЛ. Tirhuta letter vocalic LL.png 𑒊 Тірхутський залежний знак для голосної складове LL. Tirhuta vowel sign vocalic LL.png  𑒸 /l̩ː/
Тірхутська буква Е. Tirhuta letter Е.png 𑒋 Тірхутський залежний знак для голосної E. Tirhuta vowel sign E.png  𑒹 ē /е:/
Тірхутський залежний знак для голосної коротке E. Tirhuta vowel sign short E.png  𑒺 e /е/
Тірхутська буква АІ. Tirhuta letter AІ.png 𑒌 Тірхутський залежний знак для дифтонга АІ. Tirhuta vowel sign АІ.png  𑒻 аі /аі/
Тірхутська буква О. Tirhuta letter О.png 𑒍 Тірхутський залежний знак для голосної О. Tirhuta vowel sign О.png  𑒼 ō /о:/
Тірхутський залежний знак для голосної коротке О. Tirhuta vowel sign short О.png  𑒽 о /о/
Тірхутська буква АУ. Tirhuta letter AU.png 𑒎 Тірхутський залежний знак для дифтонга АU. Tirhuta vowel sign АU.png  𑒾 аu /аu/

Other signs[edit]

Other dependent signs
Image Text Name Notes
Тірхутський знак чандрабінду. Tirhuta sign candrabindu.png  𑒿 candrabindu marks the nasalization of a vowel
Тірхутський знак анусвара. Tirhuta sign anusvara.png  𑓀 anusvara marks nasalization
Тірхутський знак вісарґа. Tirhuta sign visarga.png  𑓁 visarga marks the sound [h], which is an allophone of [r] and [s] in pausa (at the end of an utterance)
Тірхутський знак вірама. Tirhuta sign virama.png  𑓂 virama used to suppress the inherent vowel
Тірхутський знак нукта . Tirhuta sign nukta.png  𑓃 nukta used to create new consonant signs
Тірхутський знак аваґраха. Tirhuta sign avagraha.png 𑓄 avagraha used to indicate prodelision of an [a]
Тірхутський знак ґванґ . Tirhuta sign gvang.png 𑓅 gvang used to mark nasalization

Numerals[edit]

Tirhuta script uses its own signs for the positional decimal numeral system.

Digits
Image Tirhuta numeral 0.png Tirhuta numeral 1.png Tirhuta numeral 2.png Tirhuta numeral 3.png Tirhuta numeral 4.png Tirhuta numeral 5.png Tirhuta numeral 6.png Tirhuta numeral 7.png Tirhuta numeral 8.png Tirhuta numeral 9.png
Text 𑓐 𑓑 𑓒 𑓓 𑓔 𑓕 𑓖 𑓗 𑓘 𑓙
Digit 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Image gallery[edit]

The first two images shown below are samples illustrating the history of Tirhuta. The first is the sacred sign of Ganesha, called āñjī, used for millennia by students before beginning Tirhuta studies. Displayed further below are images of tables comparing the Tirhuta and Devanagari scripts.

Unicode[edit]

Tirhuta script was added to the Unicode Standard in June 2014 with the release of version 7.0.

The Unicode block for Tirhuta is U+11480–U+114DF:

Tirhuta[1][2]
Official Unicode Consortium code chart (PDF)
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+1148x 𑒀 𑒁 𑒂 𑒃 𑒄 𑒅 𑒆 𑒇 𑒈 𑒉 𑒊 𑒋 𑒌 𑒍 𑒎 𑒏
U+1149x 𑒐 𑒑 𑒒 𑒓 𑒔 𑒕 𑒖 𑒗 𑒘 𑒙 𑒚 𑒛 𑒜 𑒝 𑒞 𑒟
U+114Ax 𑒠 𑒡 𑒢 𑒣 𑒤 𑒥 𑒦 𑒧 𑒨 𑒩 𑒪 𑒫 𑒬 𑒭 𑒮 𑒯
U+114Bx 𑒰 𑒱 𑒲 𑒳 𑒴 𑒵 𑒶 𑒷 𑒸 𑒹 𑒺 𑒻 𑒼 𑒽 𑒾 𑒿
U+114Cx 𑓀 𑓁 𑓂 𑓃 𑓄 𑓅 𑓆 𑓇
U+114Dx 𑓐 𑓑 𑓒 𑓓 𑓔 𑓕 𑓖 𑓗 𑓘 𑓙
Notes
1.^ As of Unicode version 12.0
2.^ Grey areas indicate non-assigned code points

References[edit]

  1. ^ a b Pandey, Anshuman (5 May 2011). "N4035: Proposal to Encode the Tirhuta Script in ISO/IEC 10646" (PDF). Working Group Document, ISO/IEC JTC1/SC2/WG2. Archived (PDF) from the original on 13 December 2016.