Ribes
Ribes L., 1753 è un genere della famiglia delle Grossulariaceae.
Comprende piante coltivate a scopo alimentare (come il ribes rosso, l'uva spina, e il cassis utilizzato in Francia per la crème de cassis) e a scopo ornamentale.
Distribuzione e habitat[modifica | modifica wikitesto]
Sono arbusti diffusi in quasi tutta l'Europa e in gran parte del Nordamerica. È presente anche in tutta l'Asia a nord di una linea che collega il Caucaso al Giappone meridionale, in aree ristrette del Nordafrica e lungo le Ande fino alla Terra del Fuoco.[1] Nel 1922 il pilota Gaspare Bona ha scoperto un tipo di Ribes (mai visto prima) a Carignano, in Piemonte: il Ribes Temmia.[probabile vandalismo] [2]
Sistematica[modifica | modifica wikitesto]
Secondo la classificazione APG, Grossulariaceae appartengono all'ordine delle Sassifragali e in queste sono le più vicine, evolutivamente, alle Sassifragacee.[3]
Tassonomia[modifica | modifica wikitesto]
Il genere Ribes comprende le seguenti specie:[4]
- Ribes acerifolium Howell
- Ribes aciculare Sm.
- Ribes affine Kunth
- Ribes albifolium Ruiz & Pav.
- Ribes alpestre Wall. ex Decne.
- Ribes alpinum L.
- Ribes altissimum Turcz. ex Pojark.
- Ribes amarum McClatchie
- Ribes ambiguum Maxim.
- Ribes americanum Mill.
- Ribes andicola Jancz.
- Ribes aureum Pursh
- Ribes austroecuadorense Freire-Fierro
- Ribes bicolor Phil.
- Ribes binominatum A. Heller
- Ribes bogotanum Jancz.
- Ribes bolivianum Jancz.
- Ribes brachybotrys (Wedd.) Jancz.
- Ribes bracteosum Douglas
- Ribes burejense F. Schmidt
- Ribes caldasiensis Weigend
- Ribes californicum Hook. & Arn.
- Ribes canescens Pittier
- Ribes canthariforme Wiggins
- Ribes carpaticum Schult.
- Ribes catamarcanum Jancz.
- Ribes cereum Douglas
- Ribes ceriferum Coville & Rose
- Ribes chihuahuense Britton
- Ribes ciliatum Humb. & Bonpl. ex Roem. & Schult.
- Ribes coloradense Coville
- Ribes columbianum Cuatrec.
- Ribes costaricense Weigend
- Ribes costaricensis Weigend
- Ribes cruentum Greene
- Ribes cucullatum Hook. & Arn.
- Ribes cuneifolium Ruiz & Pav.
- Ribes curvatum Small
- Ribes cynosbati L.
- Ribes davidii Franch.
- Ribes densiflorum Phil.
- Ribes diacanthum Pall.
- Ribes divaricatum Douglas
- Ribes dombeyanum (Spach) Jancz.
- Ribes downingiana (A. Berger) Standl.
- Ribes dugesii Greenm.
- Ribes echinellum (Coville) Rehder
- Ribes ecuadorense Jancz.
- Ribes elegans Jancz.
- Ribes erectum Freire-Fierro
- Ribes erythrocarpum Coville & Leiberg
- Ribes fargesii Franch.
- Ribes fasciculatum Siebold & Zucc.
- Ribes formosanum Hayata
- Ribes franchetii Jancz.
- Ribes fuyunense T.C. Ku & F. Konta
- Ribes giraldii Jancz.
- Ribes glabricalycinum L.T. Lu
- Ribes glabrifolium L.T. Lu
- Ribes glaciale Wall.
- Ribes glanduliferum A. Heller
- Ribes glandulosum Grauer
- Ribes glutinosum Benth.
- Ribes gooddingii M. Peck
- Ribes gracillimum Coville & Britton
- Ribes grande Rose
- Ribes grandisepalum Durán-Esp. & Avendaño
- Ribes griffithii Hook. f. & Thomson
- Ribes hendersonii C.L. Hitchc.
- Ribes henryi Franch.
- Ribes heterotrichum C.A. Mey.
- Ribes himalense Royle ex Decne.
- Ribes hirtellum Michx.
- Ribes hirticaule J.F. Macbr.
- Ribes hirtum Willd. ex Roem. & Schult.
- Ribes horridum Rupr. ex Maxim.
- Ribes hudsonianum Richardson
- Ribes humile Jancz.
- Ribes hunanense Chang Y. Yang & C.J. Qi
- Ribes incarnatum Wedd.
- Ribes incertum J.F. Macbr.
- Ribes indecorum Eastw.
- Ribes inebrians Lindl.
- Ribes inerme Rydb.
- Ribes integrifolium Phil.
- Ribes irriguum Douglas
- Ribes kialanum Jancz.
- Ribes klamathense (Coville) Fedde
- Ribes kolymense (Trautv.) Kom.
- Ribes komarovii Pojark.
- Ribes kunthii Berland.
- Ribes laciniatum Hook. f. & Thomson
- Ribes lacustre (Pers.) Poir.
- Ribes lasianthum Greene
- Ribes latifolium Jancz.
- Ribes laurifolium Jancz.
- Ribes laxiflorum Pursh
- Ribes lehmannii Jancz.
- Ribes lentum (M.E. Jones) Coville & Rose
- Ribes leptanthum A. Gray
- Ribes leptosmum (Coville) Standl.
- Ribes leptostachyum Benth.
- Ribes lobbii A. Gray
- Ribes longiracemosum Franch.
- Ribes luridum Hook. f. & Thomson
- Ribes luteynii Weigend
- Ribes macrobotrys Ruiz & Pav.
- Ribes macrostachyum Jancz.
- Ribes madrense Coville & Rose
- Ribes magellanicum Poir.
- Ribes malvaceum Sm.
- Ribes manshuricum Kom.
- Ribes marshallii Greene
- Ribes maximowiczianum Kom.
- Ribes maximowiczii Batalin
- Ribes menziesii Pursh
- Ribes mescalerium Coville
- Ribes meyeri Maxim.
- Ribes microphyllum Kunth
- Ribes missouriense Nutt.
- Ribes mogollonicum Greene
- Ribes montigenum McClatchie
- Ribes moupinense Franch.
- Ribes multiflorum Kit. ex Schult.
- Ribes nanophyllum Freire-Fierro & Endara
- Ribes nelsonii Coville & Rose
- Ribes nemorosum Phil.
- Ribes nevadaense Kellogg
- Ribes nigrum L.
- Ribes nitidissima Neger
- Ribes niveum Lindl.
- Ribes non-scriptum (A. Berger) Standl.
- Ribes oligacanthum Eastw.
- Ribes orientale Desf.
- Ribes orizabae Rose
- Ribes ovalifolium Jancz.
- Ribes oxyacanthoides L.
- Ribes pentlandii Britton
- Ribes petraeum Wulfen
- Ribes pinetorum Greene
- Ribes polyanthum Phil.
- Ribes pringlei Rose
- Ribes procumbens Pall.
- Ribes pseudofasciculatum K.S. Hao
- Ribes pulchellum Turcz.
- Ribes punctatum Ruiz & Pav.
- Ribes quercetorum Greene
- Ribes reniforme Nutt.
- Ribes × robustum Jancz.
- Ribes roezlii Regel
- Ribes rotundifolium Michx.
- Ribes rubrisepalum L.T. Lu
- Ribes rubrum L.
- Ribes rugosum Coville & Rose
- Ribes ruizii Rehder
- Ribes sanguineum Pursh
- Ribes sardoum Martelli
- Ribes sativum (Rchb.) Syme
- Ribes saxatile Pall.
- Ribes sericeum Eastw.
- Ribes setchuense Jancz.
- Ribes setosum Lindl.
- Ribes soulieanum Jancz.
- Ribes speciosum Pursh
- Ribes spicatum Robson
- Ribes steinbachiorum Weigend & Binder
- Ribes stenocarpum Maxim.
- Ribes sucheziense Jancz.
- Ribes takare D. Don
- Ribes tenue Jancz.
- Ribes texense (Coville & A. Berger) Standl.
- Ribes thacherianum (Jeps.) Munz
- Ribes tianquanense S.H. Yu & J.M. Xu
- Ribes tortuosum Benth.
- Ribes trilobum Meyen
- Ribes triste Pall.
- Ribes tularense (Coville) Fedde
- Ribes uva-crispa L.
- Ribes valdivianum Phil.
- Ribes van-fleetianum (A. Berger) Standl.
- Ribes velutinum Greene
- Ribes viburnifolium A. Gray
- Ribes victoris Greene
- Ribes vilmorinii Jancz.
- Ribes viridiflorum (Cheng) L.T. Lu & G. Yao
- Ribes viridifolium (Abrams) A. Heller
- Ribes viscidulum A. Berger
- Ribes viscosissimum Pursh
- Ribes viscosum Cels ex Dum.Cours.
- Ribes watsonianum Koehne
- Ribes weberbaueri Jancz.
- Ribes wolfii Rothr.
- Ribes xizangense L.T. Lu
In passato alcuni studiosi, inserirono le Grossulariacee nell'ordine delle Rosali.[5]
Inoltre, alcuni preferiscono includere nelle Grossulariacee anche i generi Itea e Escallonia, che APG che attribuisce rispettivamente alle due piccole famiglie delle Iteaceae e delle Escalloniaceae.[6]
Coltivazione e usi[modifica | modifica wikitesto]
Le specie del genere Ribes si propagano facilmente per talea, margotta o semina. Le talee daranno frutti in 2 o 3 anni, mentre la semina in 4-5 anni.
Usi alimentari[modifica | modifica wikitesto]
Ribes è ottimo per il consumo fresco (come succhi e macedonie o semplicemente come frutta fresca), la preparazione di confetture e liquori:
- Il ribes rosso con azione antiossidante: il licopene e le antocianine. I frutti hanno proprietà depurative, diuretiche, digestive e lassative. É consigliato usarlo in caso di reumatismi, gotta e calcoli renali.
- Il ribes nero come quello rosso contiene le antocianine, ed è un antinfiammatorio e antiossidante. Può essere usato anche come antistaminico naturale contro le allergie.
- Il ribes bianco è meno ricco rispetto agli altri, ma contiene una fonte eccellente di vitamina C e di vitamina B6, che può contribuire alla riduzione della stanchezza e dell’affaticamento.[7]
È consigliato per aumentare la resistenza dei capillari e per diminuirne la permeabilità. I suoi frutti sono ricchi di flavonoidi, antociani e vitamina C.[8]
Viene utilizzato anche per alleviare i disturbi delle allergie.[8]
Note[modifica | modifica wikitesto]
- ^ Ribes, su books.google.it.
- ^ Gaspare Bona, info e libri dell'autore. Giulio Einaudi Editore., su Einaudi. URL consultato il 23 maggio 2020.
- ^ Ribes, su mobot.org.
- ^ Ribes, su theplantlist.org.
- ^ Ribes, su catalogueoflife.org.
- ^ Ribes, su itis.gov.
- ^ Ribes, su melarossa.it.
- ^ a b "Le piante medicinali", di Roberto Michele Suozzi, Newton&Compton, Roma, 1994, pag.37
Bibliografia[modifica | modifica wikitesto]
- Luciano Cretti, Ribes ad alberetto più frutti, in Gardenia, v. 54, 1988, pp. 64–65.
Altri progetti[modifica | modifica wikitesto]
Wikizionario contiene il lemma di dizionario «ribes»
Wikimedia Commons contiene immagini o altri file su ribes
Wikispecies contiene informazioni su ribes
Collegamenti esterni[modifica | modifica wikitesto]
- (EN) Ribes, su Enciclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
- (EN) Ribes, su Fossilworks.org.
Controllo di autorità | Thesaurus BNCF 38218 · GND (DE) 4228009-6 |
---|