Wikipedia:Houptsyte

Elsassisch

Buschur un wìllkumma uf dr àlemànnischa Wikipedia! D frei Enzyklopedi, wo àlla känna mìtmàche.

Àrtikel fìnde

Àrtikel noh Kàtegorie:
Àlle Kàtegorie • Brüüchtum • Ernährung • Geogràfi • Gschicht • Gsellschàft • Kunscht • Literàtür • Müsik • Nàtur • Person • Politik • Religion • Sport • Sproch • Technik • Verkehr • Wìrtschàft • Wìsseschàft

Themeportal: Regionàle Àrtikel Àlemànne Àlemànnisch Bade Bàde-Wirttebärg Basel Elsàss Liachtastei Schwiiz Schwoba
Geogràfi Gschìcht Gsellschàft Kunscht Lìteràtür Müsik Nàtür Politik Religion Sport Sproch Technik Wìsseschàft

Sunschtigs: Àrtikelindex vu A bis Z • Bsunders güeta Àrtìkel • Lasige Àrtikel • Àrtìkel noh Dialekt • Audioufnàhme vu Àrtikel • Ufnàhme vu Dialektwerter • A Fàbel ìn verschìdne Dialekt ìwersetza • Àlemànnische Ortsnamme • Àlemànnische Diernamme • Àlemànnische Pflànzenamme

D Àlemànnischa Wikipedia

D àlemànnischa Wikipedia ìsch a Enzyklopedi ìn da Dialekta vum àlemànnischa Sprochrüüm, àlso vu dr ditscha Schwiz, vum Elsàss, vu Lìechtestei, vu Owerbàda, vum Schwowalànd un vu Vorarlberg.

D Enzyklopedi wàchst durch d frèiwìlliga Hìlf vu àlla, wo ebbis ìn ìhrem Dialekt wann bitràga. Àlla Itràga känna vu alla Bsuacher gschrìwa un gändert wara. Àlla sìn harzlig iglàda mìtz'màcha. Brìnga Èier Wìssa ii un halfa a so mìt, s Àlemànnischa z pflega, ufz'warta un z'erhàlta. D erschta Schrìtt sìn gànz eifàch!

Wer mìr vu dr Àlemànnischa Wikipedia sìn un wàs mìr wann, fìndsch ìn unserm Profil.

D Ìnhàlt vu dr Wikipedia därf frèi kopiart un verbreitet wara.

Bis jetz gìt's bi dr àlemànnischa Wikipedia 26.786 Àrtìkel.

Àrtìkel vu dr Wucha: Laschtwage

E Laschtwage isch es Fahrzüüg, wo sälber cha fahre und zum Umefahre vo grosse oder schwäre Sache im Güetervercheer pruucht wird. Hützetags gilt dä Name nume no für schwäri Fahrzüg mid Motoore. I de Gschicht vo de modärne Laschtwäge sind Konstruktöör i de alemannische Regioone scho ganz am Afang deby gsi. Die Fahrzüg sind i der Wirtschaft so wichtig, ass me defür scho lang es vilfältigs Vokabulaar gha het, wo sech mit der Sach zäme immer wyter entwiklet.

Laschtwage isch es alts Wort vo de düütsche Sprooch. Im Schwiizerischen Idiotikon sind defür Beleeg sit em 15. Joorhundert abtrukt; eis Zitat chunt us der Vogträchnig vo Laufe us em 1475i und heisst 2 zug von Blawen, Zwingen mit zweyen lastwegen daz holtz zuo füeren. I der dütsche Standardsprooch kennt me der nöi Begriff Nutzfahrzeug – do defür git s keis alemannischs Wort, wo die Sach gnau übersetzt. I der modärne Umgangssprooch seit me de Laschtwäge bsunders z Dütschland au LKW, das isch d Abchürzig für s standarddüütsche Wort Lastkraftwagen, und mängmol seit me eifach Laschtauto oder Laschter; es neus Frömbdwort für die chlynere vo dene Fahrzüüg wär no der Transporter. Wäge der internazionale Kultur vo der Logistik chunt s änglische Leenwort Truck i der technische Umgangssprooch als wie meh vor, und do devo isch d Pruefsbezeichnig Trucker abgleitet für Laschtwagefaarer; i de Schwiiz seit me Schofför (das isch vom französische chauffeur übernoo). I dr dütschsproochige Schwiiz cha me näbem allgemein pruuchte Wort Laschtwage au no Laschtauto und Camioñ ghööre. Camion isch au us em Französische übernoo und gilt i der Mundart, wie der Christian Schmid seit, als veraltet. (…dr gànz Àrtìkel lasa)

Friahjera Àrtìkel vu dr Wucha:

Hàsch gwìsst ...

Rigiplatz um 1891

... dass der Zuger Rigiplatz 1891 im Aschluss a d Vorstadtkatastrophe aglegt worde isch?
... was der Eeni macht, wenn sch de moorä schniit und tuuchlet?
... das de Ernst Tappolet sich sicher gsy isch, das Züri di eerscht Schwyzerstadt wiird, wo me hoochtüütsch redt?
... dass 130 Tierarte i der Bibel erwähnt sy sölle?
... dass es im Museum Ackerhus Gegeschtänd us de Toggeburger Huskultur vo vier Johrhondert hät?
... was dr Gschichtsprofässer Sgartin und syn Assischtänt Fermentin uf dr Usgraabig im Wälschdörfli z Chuur finde?

Àlemànnischa Nochrìchte:

17. Dezämber 2019:
Mundart verbindet über Grenzen hinweg (Badische Zeitung)
15. Dezämber 2019:
«Die Jungen hören die Botschaft ziemlich sicher» (SRF)
14. Dezämber 2019:
Ämäson und Guugel losed jetzt mit (NZZ am Sonntag)

Meh Nochrìchte uf Dialäkt-Neuigkeite

17. Dezämber

1282: Dr Chenig Rudolf I. belähnt uf em Rychsdag z Augschburg syni Sihn Albrecht un Rudolf „zur gmainsame Hand“ mit dr Herzogtimer Eschtrych un Steiermark, di erschte eschtrychiche Bsitzige vu dr Habsburger.
1513: Appezell wird as 13. Kanton Mitglid vu dr Dryzeh Alte Ort.
1792: Im Firschtbischtum Basel (Bild) wird di Raurakisch Republik as franzesischi Dochterrepublik errichtet.
1959: Us dr Bundesrotswahle in dr Schwyz ergit sich d „Zauberformel“ zue dr Zämmesetzig vum Schwyzer Bundesrot, wu bis anne 2003 Bstand het.
2004: Dr dytsch Literaturwisseschaftler Dietrich Schwanitz stirbt.