Qing-dinastie
| |||||
| |||||
| Volkslied: 《鞏金甌》 Gong Jin'ou (Chinees vir "Beker van soliede goud") | |||||
.svg) | |||||
| Hoofstad | Beijing | ||||
| Taal/Tale | Mandaryns, Mantsjoe, Mongools, Tibettaans | ||||
| Godsdiens | Boeddhisme Taoïsme Konfusianisme Sjinese volksreligie Islam | ||||
| Regering | Monargie | ||||
| Keiser | |||||
| - 1644–1661 | Shunzhi | ||||
| - 1908–1912 | Puyi | ||||
| Historiese tydperk | Nuwe tyd | ||||
| - Ineenstorting van die Ming | 25 April 1644 | ||||
| - Abdikasie van Puyi | 12 Februarie 1912 | ||||
| Oppervlakte | |||||
| - 1760 | 13 150 000 km2 5 077 243 sq mi | ||||
| - 1790 | 14 700 000 km2 5 675 702 sq mi | ||||
| Bevolking | |||||
| - 1790 skatting | 301 000 000 | ||||
| Digtheid | 20,5 /km² 53 /sq mi | ||||
| - 1740 skatting | 140 000 000 | ||||
| - 1790 skatting | 268 238 000 | ||||
| Geldeenheid | Banknote (wén) Tael (liǎng) | ||||
.svg){kind=small}
.svg)
Die Qing-dinastie (Chinees: 清|朝, Qīng Cháo), ook die Ryk van die Groot Qing of Mantsjoe-dinastie, was die laaste keiserlike dinastie van China. Dit het bestaan van 1644 tot 1912, met ’n kort herlewing in 1917. Dit is voorafgegaan deur die Ming-dinastie en is opgevolg deur die Republiek China. Dit het amper drie eeue lank geduur en die basis gevorm vir die grondgebied van die moderne Chinese staat.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
.jpg)
Die dinastie is gestig deur die Jurge-clan in Noordoos-China. In die laat 16de eeu het Nurhaci, oorspronklik ’n Ming-leenheer, die Jurge in militêr-sosiale eenhede (baniere) begin organiseer[1] en die Mantsjoe-volk gestig, ’n term wat veral deur buitelanders gebruik word wat Noordoos-China Mantsjoerye noem. Teen 1636 het sy seun, Hong Taiji Ming-magte uit Liaodong begin verdryf en ’n nuwe dinastie, die Qing, afgekondig.
In 1644 het rebelle die Ming-hoofstad, Beijing, verower. Eerder as om aan hulle oor te gee, het die Ming-generaal Wu Sangui ’n verbondskap met die Mantsjoes aangegaan en die Shanhai-pas van die Groot Muur aan die banierleërs onder prins Dorgon oopgestel. Hulle het die rebelle verslaan en Beijing oorgeneem.[2] Die oorname van China is egter eers in 1683 voltooi, en tussen die 1750's en 1790's het die Qing-beheer tot in Sentraal-Asië versprei.
Hoewel die vroeë heersers die Mantsjoe-kultuur behou het, het hulle volgens die Konfusiaanse styl en met burokratiese instellings regeer.[3] Hulle het die keiserlike eksamens behou en so Han-Chinese gewerf om saam met die Mantsjoes te werk.
Tydens die bewind van keiser Qianlong (1735–1796) het die ryk se voorspoed en keiserlike beheer ’n hoogtepunt bereik en ook begin afneem. Die bevolking het tot sowat 400 miljoen gestyg, maar die belasting en regeringsinkomste was laag en dit het ’n fiskale krisis onafwendbaar gemaak. Korrupsie het gedy, rebelle het die regering se wettigheid uitgedaag en die regerende elite het nie by veranderings in die res van die wêreld aangepas nie. Ná die Opiumoorlog het Europese magte verdrae aan die Sjinese opgedwing wat tot hul nadeel gestrek het, asook vrye handel en handelshawens onder buitelandse beheer. Twee rebellies in die 19de eeu het tot die dood van sowat 20 miljoen mense gelei.[4] In die Eerste Sjinees-Japannese Oorlog van 1895 het die Qing invloed oor Korea en besitreg op Taiwan verloor. Toe buitelandse magte China binneval ná die gewelddadige Bokserrebellie van 1898–1900 teen buitelandse invloed, het die keisersweduwee en regent Cixi oorlog teen hulle verklaar, en dit het tot ’n rampspoedige nederlaag gelei.
Die regering het toe begin met fiskale en administratiewe hervormings, insluitende verkiesings, die opstelling van ’n nuwe regskode en die afstelling van die eksamenstelsel.[5] Rewolusionêre het met hervormers meegeding om die Qing-ryk in ’n moderne nasie te omskep. Ná die dood van die regent en die keiser in 1908 het die onbuigsame Mantsjoe-hof beide die hervormers en die plaaslike elite vervreem. Plaaslike opstande het op 11 Oktober 1911 begin en gelei tot die 1911-rewolusie. Die laaste keiser, Puyi, het op 12 Februarie 1912 geabdikeer.
Dit het ’n einde gebring aan meer as 2 000 jaar van keiserlike regering in China en ’n lang tydperk van onstabiliteit ingelui. Die ongeorganiseerde politieke en ekonomiese stelsel en wydverspreide kritiek teen die Chinese kultuur het gelei tot twyfel oor die toekoms. In die 1930's het die Japannese Ryk Noordoos-China binnegeval en Mantsjoekwo in 1932 gestig met Puyi as keiser. Dié staat is beëindig met die inval deur die Sowjetunie in 1945.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ The Cambridge Illustrated History of China, 2010, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-12433-1
- ↑ Spence, Jonathan D. (2012), The Search for Modern China (3de uitg.), New York: Norton, ISBN 978-0-393-93451-9
- ↑ China's Last Empire: The Great Qing (2009), History of Imperial China, Cambridge, MA: Harvard University Press, ISBN 978-0-674-03612-3
- ↑ Platt, Stephen R. (2012), Autumn in the Heavenly Kingdom: China, the West, and the Epic Story of the Taiping Civil War, Alfred A. Knopf, ISBN 978-0-307-27173-0
- ↑ Kaske, Elisabeth (2008), The politics of language in Chinese education, 1895–1919, Leiden: BRILL, ISBN 978-90-04-16367-6
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
- Afdeling oor die Ming- en Qing-dinastie van "China's Population: Readings and Maps." URL besoek op 2015-01-11.
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Qing-dinastie.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
