Pomoc:Przypisy

Dla każdego

Te informacje dotyczą zarówno edytora wizualnego, jak i edytora wikikodu (Czym to się różni?)

Przypisy bibliograficzne – odnośniki do źródeł podawanych informacji umieszczane w treści artykułu. Przy wyświetlaniu artykułu przypisy widoczne są w jego treści jako odnośniki w postaci indeksów górnych i odnoszą się do ich zestawienia na końcu artykułu.

Obowiązek podania przypisów do materiałów źródłowych wynika z zasady weryfikowalności. Zaleca się korzystanie z szablonów cytowania formatujących takie przypisy: {{Cytuj książkę}}, {{Cytuj pismo}}, {{Cytuj stronę}}, {{Cytuj}}, pomocny jest też {{odn}}. Przypis dodaje się bezpośrednio za tekstem, którego dotyczy i przed ewentualnym znakiem interpunkcyjnym. Tekst przypisów generowany jest w osobnej sekcji Przypisy, która powinna być umieszczona po sekcji Zobacz też, a przed sekcją Bibliografia i Linki zewnętrzne (jeśli sekcje te występują w danym haśle) – zgodnie z kolejnością sekcji końcowych wskazaną w dwóch zaleceniach: Jak napisać doskonały artykuł i Zalecenia edycji artykułów biograficznych.

Poza przypisami bibliograficznymi można stosować przypisy ogólne (przypisy rzeczowe, terminologiczne/słownikowe i informacyjne) – treści, które z uzasadnionych powodów nie są zamieszczone w tekście podstawowym. Dla odróżnienia od przypisów bibliograficznych można je zamieszczać jako tzw. uwagi.

Tworzenie i edycja przypisów w edytorze wizualnym

Edycja istniejącego przypisu
Aby zmienić istniejący przypis, kliknij na niego (zazwyczaj to liczba w nawiasie). Zobaczysz ikonę „Zwykły przypis” (obrazek zakładki w książce) albo ikonę i nazwę szablonu, który użyto do utworzenia przypisu. W obu przypadkach kliknięcie na „Edytuj” otworzy okno, w którym możesz zmienić przypis.
Jeżeli obok ikony „Zwykły przypis” widnieje „Zwykły wygląd”, kliknięcie na „Edytuj” otwiera okno dialogowe. By zmienić tekst przypisu, kliknij na niego. Czasami użyto szablonu formatującego przypis do właściwego standardu. Jeżeli w przypisie użyto szablonu, przesunięcie kursora na tekście spowoduje podświetlenie się tekstu. Jeżeli użyto szablonu i klikniesz na tekst formatowany za pomocą szablonu, pojawi się ikona „Szablon”. Kliknij przycisk „Edytuj”, by edytować zawartość szablonu.
Jeżeli pojawia się wtedy standardowa ikona przypisu, kliknięcie „Edytuj” otworzy okno edytowania szablonu.
Kliknięcie na ikonę Dołączony szablon pozwala dodać i usuwać rodzaje informacji oraz zmieniać wpisane informacje. Na początku pojawią się tylko te pola (parametry), które zawierają treść. By dodać pola, kliknij na „Dodaj więcej informacji” na dole okna dialogowego.
Kiedy skończysz, kliknij Zastosuj.
Używanie istniejącego przypisu
Jeżeli strona zawiera już przypisy, możesz wybrać jeden z nich, o ile dotyczy on informacji, do której chcesz go dodać. Aby użyć istniejącego przypisu, należy umieścić kursor w miejscu, w którym ma być dodany i kliknąć na zakładkę „Użyj istniejącego” w menu „Przypis”).
W oknie „Przypis” zobaczysz listę istniejących przypisów, które możesz wybrać i wstawić ponownie. Jeżeli jest ich wiele, możesz użyć wyszukiwarki (podpowiadającej „Wyszukiwanie spośród użytych przypisów”) i otrzymać listę tylko tych przypisów, które zawierają tekst, który wpiszesz do wyszukiwarki.
Tworzenie nowego przypisu
Aby utworzyć nowy przypis, umieść kursor w miejscu, w którym chcesz go dodać. Następnie wybierz odpowiedni typ przypisu z menu „Przypis”.
Używając „zwykłego wyglądu”
W tym oknie dialogowym możesz dodać, edytować i formatować swój przypis. Możesz określić przynależność przypisu do danej grupy (zwykle do żadnej nie należy). Ta opcja jest używana do wyświetlania grup przypisów za pomocą narzędzia „Lista przypisów”.
Jeżeli dodajesz nowy przypis i chcesz w nim zawrzeć szablon przypisu albo jakiś inny, kliknij na ikonę „Szablon” (obrazek puzzla) w menu „Wstaw” w pasku narzędziowym okna tworzenia nowego przypisu.
Wybierz szablon, który chcesz użyć, dodaj i zmieniaj tak samo, jak zmieniasz istniejący. (Spójrz na sekcję Edycja szablonów, jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o szablonach). Kiedy skończysz edytować nowy szablon, kliknij na „Zastosuj”, by wrócić do edytora przypisów i znów „Zastosuj”, by wrócić do edytowanej strony.
Jeżeli strona nie zawiera jeszcze listy przypisów (np. tworzysz właśnie pierwszy przypis), trzeba ją dodać, aby treść przypisów wyświetlała się na stronie. Umieść kursor w miejscu, w którym ma wyświetlać się lista przypisów (zwykle na dole strony) i otwórz menu „Wstaw” i kliknij na ikonę „Lista przypisów” (obrazek trzech książek).
Gdy używasz kilku grup przypisów, co jest rzadkie, to możesz wybrać jedną z nich w tym oknie. Tylko te przypisy, które należą do niej, wyświetlą się w miejscu, w którym umieszczasz daną grupę. Ostatnim krokiem w oknie edycji grup przypisów jest kliknięcie na „Wstaw”.
Używając standardowych szablonów cytowań
W menu „Przypis” jest do wyboru „Podaj źródło” i „Zwykły wygląd”. (Na obrazku obok widnieje przykład z innej wiki).
Kliknięcie na „Podaj źródło” zaprowadzi Cię do edytora szablonu „Cytuj”. Ważne pola informacji mogą być oznaczone gwiazdką. Domyślnie wyświetlają się najczęściej używane pola, ale być może nie musisz wypełniać wszystkich.
By dodać więcej parametrów, przewiń okno edycji szablonu i kliknij na „Dodaj więcej informacji”. Kiedy skończysz, kliknij na „Wstaw”.

Ograniczenia edytora wizualnego

Edytor wizualny nie radzi sobie z formatowaniem przypisów, w których użyto szablonów {{r}} i {{u}}. Edytor wizualny jest niekompatybilny z przypisami osadzonymi za pomocą tych szablonów – w przypadku umieszczenia szablonu {{r}} nie jest możliwe skorzystanie z przypisu za pomocą polecenia Przypis+Użyj istniejącego.

Tworzenie i edycja przypisów w kodzie źródłowym

Przykłady użycia przypisów najlepiej obejrzeć w kilku artykułach na medal, gdyż jednym z warunków przyznania medalu jest wyczerpujące zastosowanie przypisów.

Sposób nr 1: wplatanie w treść

Najstarszy sposób wykorzystuje tylko znaczniki ref:

<ref>Treść przypisu.</ref>

Wszystkie miejsca z takimi fragmentami są numerowane i oznaczane jako odnośniki (numer w górnej frakcji ujęty w nawiasy kwadratowe) do listy przypisów prezentowanej we wskazanym miejscu strony. To miejsce jest wskazywane według dwóch metod:

szablonowej z użyciem {{Przypisy}} – metoda zalecana	znacznikowej
{{Przypisy}}	== Przypisy == <references/>

W odpowiednim miejscu tekstu artykułu (koniec zdania lub akapitu) znajduje się odsyłacz do przypisu, a sama treść przypisu prezentowana jest w sekcji końcowej. W kodzie strony treść przypisów jest wpleciona w tekst, a miejsce ich prezentacji oznaczone jest szablonem (metoda 1) lub znacznikami (metoda 2). Rozwiązania te wymagają oswojenia ze stroną kodową artykułów i mogą być kłopotliwe dla początkujących użytkowników. Alternatywny sposób wstawiania przypisów opisany jest w sekcji „Sposób nr 2”.

Wielokrotne użycie danego przypisu

Jeśli występuje potrzeba, aby odnośnik (w postaci ^[x]) występował w treści strony wiele razy i kierował do tego samego przypisu, należy nadać mu nazwę. Wykonywane to jest przez dodanie do znacznika <ref> parametru „name=nazwa”, gdzie nazwa jest identyfikatorem danego przypisu. Jedno (np. pierwsze) wystąpienie przypisu wskazywanego kilkoma odnośnikami w tekście powinno mieć formę jak poniżej („p1” to przykładowa nazwa danego przypisu w kodzie strony):

<ref name="p1">Treść przypisu…</ref>

w drugim i kolejnych odwołaniach wystarczy wtedy wstawienie znacznika z samą nazwą (uwaga! znak ukośnika jest konieczny) lub szablonu {{r}} z nazwą:

<ref name="p1" /> lub {{r|p1}}

Nazwa przypisu może być dowolnym tekstem, ważne tylko by była oryginalna, tj. żeby różne przypisy miały nazwę niepowtarzalną. Wygodnie jest używać nazw pozwalających na łatwą identyfikację przypisu (np. nazwisko autora, pierwsze słowo tytułu). Nazwa może być krótsza lub dłuższa, jednak jeśli zawiera spację, pamiętać trzeba o obowiązkowej w takim przypadku ujęciu nazwy w cudzysłowy.

Sposób nr 2: zebranie razem

Według tej metody przypisy są zebrane w tym miejscu, w którym widzi je czytelnik. W tekście artykułu umieszcza się tylko wskazania umiejscowienia odsyłaczy do danego przypisu. Ten sposób w razie dodawania przypisu wymaga wprowadzania zmian w dwóch miejscach kodu: w miejscu wystąpienia odsyłacza do przypisu oraz w sekcji przypisów. Wskazanie umiejscowienia odsyłacza do przypisu jest wykonywane dwoma metodami:

znacznikową, identyczna z opisaną w sekcji „Wielokrotne użycie…”	szablonową z użyciem {{r}}
Tekst<ref name="p1" /> i tak dalej<ref name="p2" />.	Tekst{{r|p1}} i tak dalej{{r|p2}}.

Sekcję przypisów tworzy się, tak jak w sposobie nr 1, według dwóch metod:

szablonowej z użyciem {{Przypisy}} – metoda zalecana	znacznikowej
{{Przypisy|przypisy= <ref name="p1">Przypis pierwszy.</ref> }}	== Przypisy == <references> <ref name="p1">Pozycja pierwsza.</ref> </references>

Jest dostępne narzędzie prettyref.js, konwertujące w trybie edycji kodu źródłowego konstrukcję sposobu nr 1 na konstrukcję sposobu nr 2 z użyciem szablonu {{r}}. Z tym narzędziem nie jest zgodny gadżet wikEd, więc o ile jest używany, to na czas zastosowania tego narzędzia wikEd należy wyłączyć. Należy również pamiętać, że. Zamiast tego można użyć w tekście przypisów oksfordzkich za pomocą szablonu {{Odn}}.

Wstawianie przypisu bibliograficznego za pomocą formularza

Najprościej przypis z szablonem dodać można półautomatycznie, korzystając z mechanizmu specjalnego formularza:

1. W oknie edycji należy kliknąć w miejsce, w które ma być wstawiony przypis.
2. Następnie należy kliknąć w przycisk . Po kliknięciu ukazują się przyciski Strona WWW, Książka itd. Po wybraniu odpowiedniego, należy wypełnić pola formularza.
   • Np. dla dodania przypisu do strony WWW należy kliknąć przycisk Strona WWW. Otwiera się wtedy szablon zawierający pola wypełnienia. Nie wszystkie pola muszą być wypełnione, ale należy wypełnić pole „URL” (przez przekopiowanie adresu strony) oraz pole „tytuł” (przez skopiowanie tytułu strony), ponadto warto jeszcze wypełnić też pole „wydawca”, do którego należy wpisać nazwę serwisu z daną stroną oraz jeśli strona jest podpisana, pole „autor”.
3. Następnie należy kliknąć przycisk Dodaj przypis, co spowoduje wstawienie kodu przypisu w zaznaczone wcześniej miejsce w oknie edycji.

Formularz wykorzystuje następujące szablony formatujące treść przypisów:

• Szablon:Cytuj książkę
• Szablon:Cytuj stronę
• Szablon:Cytuj pismo

Po ich zastosowaniu kod przypisu przyjmuje postać: <ref>{{Cytuj…}}</ref>. Wykorzystać można (ale już poza formularzem) uniwersalny szablon {{Cytuj}}.

Z narzędziem tym nie jest zgodny wikEd.

Istnieje także konwerter tłumaczący angielskie szablony na polskie (jego adres jest podany w sekcji „Zobacz też”).

Wstawianie przypisów ogólnych (tzw. uwag)

Wydzielanie z przypisów tzw. uwag nie jest obowiązującą zasadą lub zaleceniem. To rozwiązanie umieszcza przypis w grupie „Uwaga” oraz oznacza odnośniki literami a,b,c,…. W razie wielokrotnego wystąpienia tego samego przypisu jest on w wykazie przypisów identyfikowany jako pozycja odpowiednią literą, ale w ramach tej pozycji wskazanie kolejnych odsyłaczy w tekście ma postać np. dla przypisu c – [3,0 3,1 3,2 …], a nie [c,1 c,2 c,3]. Sekcja uwagi powinna być umieszczana powyżej sekcji Przypisy. Wskazanie miejsca w tekście odsyłacza do treści przypisu tego typu jest wykonywane dwoma metodami:

znacznikową, konstrukcyjnie identyczna z opisaną w sekcji „Wielokrotne użycie…”, z użyciem parametru group="uwaga"	szablonową, z zastosowaniem {{u}} (analog {{r}})
Tekst<ref group="uwaga" name="po1" /> … i tak dalej<ref group="uwaga" name="po2" />.	Tekst{{u|po1}} … i tak dalej{{u|po2}}.

Wpisanie treści uwag jest wykonywane, podobnie jak w przypadku przypisów bibliograficznych, według dwóch metod:

znacznikowej – w tej konstrukcji w znaczniku references musi być podany parametr group=uwaga	szablonowej z użyciem {{Uwagi}} – w tej konstrukcji nie ma potrzeby w znacznikach ref podawać parametru group
== Uwagi == <references group="uwaga"> <ref name="po1">Pozycja pierwsza.</ref> </references>	{{Uwagi|uwagi= <ref name="po1">Przypis pierwszy.</ref> }}

Dla metody znacznikowej będzie miał miejsce następujący efekt: wprawdzie same odsyłacze w tekście będą miały postać [a], [b] itd., ale w wykazie odpowiednie przypisy będą numerowane 1,2,3,…

Przykłady

Kod przykładu:

To<ref>przypis1</ref> są<ref name="przypis_wielokrotny">przypis2</ref> przypisy<ref name="przypis_wielokrotny"/>. Lek X jest dobry dla zdrowia według lekarzy<ref name="znana_gazeta">{{cytuj stronę |imię = | nazwisko = |autor =Ktoś tam | współautorzy = |url=http://www.znana_gazeta.com%7C tytuł =Lek X jest dobry |praca = |opublikowany = |strony = | strona = |data |data dostępu=2099-07-09 |język=pl }}</ref>, chociaż pacjenci twierdzą, że nie<ref name="pacjenci">{{cytuj stronę| url =http://www.pacjenci.niemanic.com | tytuł =Pacjenci nie zgadzają się | data dostępu =2099-07-09 | autor =Pacjent Y| nazwisko = | imię = | link autor = | współautorzy = | data = | rok = | miesiąc = | format = | praca = | opublikowany = | stron = | język = | url archiwalny =| data archiwalna =}}</ref>. {{Przypisy}}

Działanie kodu jest prezentowane na podstronie /Krótki przykład.

Konstrukcje zaawansowane

Grupowanie przypisów

Skrót:
WP:GRUPOWANIE

Przypisy definiowane za pomocą znacznika <ref> można również grupować według ich przeznaczenia. Używa się do tego parametru „group” tego znacznika.

Poniższy przykład podaje sposób wpisania przypisów z dwóch grup oraz bez grupy:

Jakiś tekst przykładowy<ref group=Grupa1>Przypis nr 1 w grupie Grupa1</ref> i ciąg dalszy<ref group=Grupa1>Przypis nr 2 w grupie Grupa1</ref> tego<ref group=Grupa2>Przypis nr 1 w grupie Grupa2</ref> tekstu<ref>Przypis nr 1 bez grupy</ref>. ... == Przypisy grupy 1 == <references group=Grupa1/> == Przypisy grupy 2 == <references group=Grupa2/> == Przypisy pozostałe (bez grupy) == <references/>

Zastosowanie takich konstrukcji w przypadku ogólnym skutkuje tym, że w treści strony w miejscu wstawienia przypisu pojawia się odsyłacz w postaci nazwa-grupy numer-kolejny-przypisu-w-grupie, czyli dla powyższego przykładu:

Jakiś tekst przykładowy[Grupa1 1] i ciąg dalszy[Grupa1 2] tego[Grupa2 1] tekstu[1]....

Efekt można zamaskować przez zastosowanie specjalnych grup etykiet rozszerzenia Cite. Pozwalają one ponadto na zdefiniowanie dedykowanych sposobów numerowania miejsc wystąpienia przypisów (np. zamiast 1,2,3,... literami a,b,c,...). W polskojęzycznej Wikipedii jest zdefiniowanych kilka takich grup, ich aktualny wykaz można uzyskać poprzez stronę specjalną wskazaną w sekcji „Zobacz też”. Wśród tych grup jest grupa „Uwaga” – poniższy przykład jest utworzony z jej użyciem:

Według najnowszych badań naukowców gorąca woda może powodować poparzenia<ref>J. Kowalski, ''Woda'', w: ''Fizyka ciał niestałych'', 2009, s. 1-12.</ref>.
W rzeczywistości już temperatura zbliżona do 90 °C może powodować dotkliwe urazy<ref group="uwaga">Dzieci, nie próbujcie tego w domu!</ref>.

; Uwagi
<references group="uwaga"/>

===== Przypisy =====
<references />

Wynik:

Według najnowszych badań naukowców gorąca woda może powodować poparzenia. W rzeczywistości już temperatura zbliżona do 90 °C może powodować dotkliwe urazy. Uwagi Przypisy

Zagnieżdżanie przypisów

Silnik MediaWiki łącznie z rozszerzeniem Cite oferuje możliwości wstawiania przypisów zagnieżdżonych za pomocą magicznego słowa #tag (bliższe wyjaśnienie takiej konstrukcji jest zawarte w przykładzie – patrz poniżej). Jednakże w literaturze przedmiotu jest to zdecydowanie odradzane, z zaleceniem, aby zamiast takiej konstrukcji wstawiać tekst mającego być zagnieżdżonym przypisu do przypisu opisywanego na jego końcu w nawiasach.

Konstrukcja zagnieżdżania jest zaprezentowane na podstronie /Zagnieżdżanie – z zastosowaniem grupowania w przypadku ogólnym.

Zastosowanie tej zaawansowanej i niezalecanej możliwości oznacza konieczność stosowania tylko metody znacznikowej dla wskazania miejsca przypisu i podania jego treści oraz wskazania miejsca ich prezentacji na stronie. Nie ma możliwości zastosowania metod szablonowych.

Komunikaty błędów

Korzystanie z systemu przypisów wymaga sporej staranności. W przypadku błędów w kodzie przypisów pokazują się na dole strony czerwone ostrzeżenia.

Typowe błędy

Komunikat	Znaczenie
Błąd w przypisach: Istnieje znacznik<ref>Ale nie odnaleziono znacznika<references/>	Błąd zwykle oznacza, że: w artykule zapomniano wstawić znacznik lub szablon wywołujący listę przypisów (<references />, lub {{przypisy}}); albo w tekście istnieje niezamknięty przypis (wpisano <ref>Ale nie ma dla niego.</ref>). W takim przypadku oprogramowanie traktuje cały tekst od znacznika „<ref>” jako jeden wielki przypis. Z tego powodu znacznik „<references/>” znajdujący się w tym wielkim przypisie nie zostanie rozpoznany, co może być mylące.
Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu<ref>Brak tekstu w przypisie o nazwie krowa	Błąd oznacza, że: odwołano się do przypisu o nazwie, która nie została wcześniej zdefiniowana lub zrobiono błąd w nazwie przypisu (np.: wpisanie <ref name="krowa" /> zamiast <ref name="korova" />); jeśli jesteś pewien, że taki znacznik istnieje, to może się okazać, że w znaczniku z nazwą jest jakiś nadmiarowy parametr (np. dd <ref name="krowa" dd>.</ref>).
Błąd w przypisach: Nieprawidłowy znacznik<ref>Odnośnik ref z zawartością musi mieć nazwę.	Błąd oznacza, że nie domknięto cudzysłowu w nazwie przypisu (np.: <ref name="krowa />) lub użyto znacznika „<ref />” zamiast „</ref>”.
Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu<ref>Przypisy bez podanej nazwy muszą posiadać treść	Błąd oznacza, że użyto pary znaczników „<ref>.</ref>” bez żadnej treści między nimi.

Użycie znacznika domknięcia przypisu „</ref>” bez wcześniejszego użycia znacznika jego rozpoczęcia „<ref>” nie skutkuje komunikatem błędu, ale wówczas w treści artykułu pojawia się ów znacznik tak, jakby był zwykłym tekstem „</ref>”.

Wskazówki dla czytelników

Jeśli zdanie, akapit lub pojedynczy fakt z artykułu budzi wątpliwości, to można zwrócić uwagę, że w tym miejscu przydadzą się przypisy. W tym celu w miejscu, gdzie powinny być przypisy, należy wpisać: {{subst:fakt/d}} albo {{fakt}}. Spowoduje to utworzenie informacji o braku przypisów – w pierwszym przypadku z datą wstawienia tej informacji (poniżej zaprezentowany jest efekt takiego wstawienia w lipcu 2007 r.):

... jakiś kwestionowany tekst[potrzebny przypis]. Ciąg dalszy strony...

Zobacz też

• szablon {{Przypisy}}
• szablon {{Uwagi}}
• szablon {{r}}
• szablon {{u}}
• narzędzie (skrypt) prettyref.js konwertujące w kodzie strony przypisy z konstrukcji „Sposób nr 1" na „Sposób nr 2"
• konwerter tłumaczący angielskie szablony cytowania na polskie
• Wykaz specjalnych grup etykiet rozszerzenia Cite dla polskojęzycznej Wikipedii
• Footnotes (ang.) („Stopki” – artykuł pomocy angielskiej Wikipedii)
• Cite link labels (ang.) („Etykiety odsyłaczy rozszerzenia Cite” – artykuł pomocy angielskiej Wikipedii)
• Dokumentacja rozszerzenia Cite silnika MediaWiki (ang.)