Nepal

	Nepal Federal Demokratik Cumhuriyeti
	नेपाल अधिराज्य; Nēpāl Adhirājya
Bayrak	Arma
	Slogan: जननी जन्मभूमिष्च स्वर्गादपि गरीयसी; (Sanskritçe: Anavatan cennetten bile daha kutsaldır.)
Başkent ve en büyük	Katmandu; 27°42′K 85°19′D / 27.7°K 85.317°D
Resmî dil(ler)	Nepali ve Sanskritçe
Yönetim biçimi	Cumhuriyet
- Cumhurbaşkanı	Ram Baran Yadav
- Başbakan	Sushil Koirala
Yüzölçümü
- Su (%)	2.8
Nüfus
- Temmuz 2005 tahmini	27.133.000 (42)
- 2002 sayımı	23.151.423
()
- Metropol Fransa	-1250
GSYİH (SAGP)	2005
- Toplam	42,17 milyar $ (81)
- Kişi başına	1.675 $ (152)
İGE	0.526 (orta) (2003)
Para birimi	Nepal rupisi (NPR)
Zaman dilimi	NPT (UTC+5:45)
- Yaz	belirtilmemiş (UTC+5:45)
Internet TLD	.np
Telefon kodu	977

Türkçeleştir

Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya Türkçe dilbilgisi ve kuralları doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir.
(Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır.

Nepal, Orta Asya'da Çin Halk Cumhuriyeti ile Hindistan arasında yer alan bağımsız bir ülkedir. Ülkenin sınırları içinde Dünya'nın en yüksek noktası olan Everest (8848 metre) yer alır. Başkenti Katmandu'dur.

Genel bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Nepal coğrafi konum olarak güney Asya'da, kuzeyde Çin Halk Cumhuriyeti ve güneyde de Hindistan’ın arasında kalan 147.181 kilometre kare alana sahip bir kara ülkesidir. Kuzeyinde Himalayalar ve güneyinde de ormanlık Terrai bölgesi ile çevrelenmiştir. Yaklaşık olarak 29 Milyon nüfusa sahip olan Nepal’de, halkın büyük bölümü tarımla uğraşmaktadır. Nepal halkını Hindistan'dan gelen Racputana asıllı Gurkallarla Güney Hindistan'dan gelen Bhutialar ve Nevarlar oluşturur. Ülke halkının %80'i Hindu'dur. Nepal kendisini dünyanın tek Hindu hakanlığı olarak tanıtırdı. Nepal’de çok sayıda etnik grup bulunmakta ve çok sayıda dil konuşulmaktadır. Devletin resmi dili Nepali,Sanskritçe ve Moğolcadır. Yönetim biçimi cumhuriyettir. Başkenti Katmandu olup, en gelişmiş ve büyük şehri de burasıdır. Kişi başına düşen ulusal geliri 240 Dolar olan Nepal, dünyanın en yoksul ülkeleri arasında gösterilmektedir. 1990’lı yıllardan başlayarak ekonomisinde bir takım olumlu gelişmeler yaşanmaya başlamış olmasına rağmen henüz yoksulluğun giderilmesine yönelik yeterli bir gelişme sağlanamamıştır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Patan'daki Hindu tapınakları ilk krallıkların da merkezi olmuştur

Yapılan araştırmalara göre, Nepal’in bilinen ilk tarihi, M.S. 4. yüzyılda, küçük Hint prensliklerinin kurulmasıyla başlamıştır. Nepal topraklarında yer alan bu küçük prenslikler 18. yüzyılın ortalarına kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir. 1769 yılında ilk kez bu prensliklerden biri olan Gürkalar, Nepal topraklarını denetim altına aldılar. İlk Gürka hakanı Pritvi Narayan, Katmandu bölgesini ele geçirdikten sonra Nepal’de Gürkaların altın dönemi yaşandı. Narayan’dan sonra yerine geçen çocukları, Nepal topraklarını, batıda Sutley Nehrine, güneyde Ganj Ovasına ve kuzeyde Tibet’e kadar genişlettiler.

1814-1816 yılları arasında İngilizlerle yapılan savaşlar, Gürkaların mağlubiyetiyle sonuçlandı. Bundan sonra 1846’ya kadar ülke, soylu ailelerin mücadele alanı durumuna geldi. Bu tarihte Rana ailesi, diğerlerine karşı üstünlük kurdu. Nepal, 1951 yılına kadar bu ailenin denetiminde kaldı. Aynı yıl Şah ailesinin üyesi olan Kral Tribhubana, ülke yönetimini ele geçirdi ve kabineli hükümet düzenine geçti. Meşrutiyet yönetimi duyuruldu. Ölümünden sonra yerine geçen oğlu Mahendra, ülkede büyük değişiklikler yaptı. 1962 yılında yeni anayasa yürürlüğe girdi. 1972'de Mahendra’nın ölümüyle yerine oğlu Birendra hakan oldu. Hakan Birendra Panchayat düzenini yürürlüğe koydu. Bu partisiz bir anayasal yönetim düzeniydi. 1979’da ortaya çıkan yönetim biçimi (rejim) karşıtı hareketler ve öğrenci ayaklanmalarından sonra Birendra, 1980’de yönetim biçimini halk oylamasına götürdü. Halk oylaması sonucu Birendra’nın Panchayat yönetim biçimi ayakta kaldı. 1990’da Birendra erk (iktidar) tekelini gevşeterek meclis düzenine geçilmesini kabul etti. Böylece çok partili yaşama geçilmiş oldu. Mayıs 1991’de seçimler yapıldı. Nepal Kongre Partisi 205 sandalyeden 110’unu kazanarak hükümete geldi.

Şubat 1996’da Maocu partilerden biri yeni bir demokratik halk cumhuriyeti kurmak için Maocu devrim izlemi (stratejisi) olan çete savaşı (gerilla) (people’s war) başlattı. Böylece Nepal İç Savaşı başlamış oldu. Prachanda olarak bilinen Pushpa Kamal Dahal isimli ayaklanma önderi beş bölgede kalkışmayı başlattı: Ropla, Rukum, Jajarkot, Gorkha ve Sindhuli. Maocular birçok bölgede geçici halk hükümeti kurdular.

Haziran 2001’de Prens Dipendra, kraliyet ailesinden, içlerinde Hakan (Kral) Birendra ve Hatun (Kraliçe) Aishwarya’nın da olduğu 11 kişiyi öldürdü ve sonra da kendini öldürdü. Hakanın ölümüyle Birendra’nın kardeşi Gyanendra sultanlığı ele geçirdi. Bu sırada Maocu kalkışma/ayaklanma kızışıyordu ve Ekim 2002’de hakan geçici olarak hükümeti düşürdü ve denetimi altına aldı. Bir hafta sonra değişik bir hükümet atadı fakat ülke iç savaş nedeniyle düzensizdi.

Düzen tutturamayan hükümetler ve Maocuların Katmandu’yu kuşatması yüzünden, hakanlığa (krallık) yönelik destek azaldı. 1 Şubat 2005’te Gyanendra, hükümeti düşürdü, tüm güçleri elinde topladı ve olağanüstü durum (hal) duyurdu. Siyasetçiler evlerine tutsak edildi (ev hapsi), telefon ve internet bağlantıları kesildi ve basın özgürlüğü ortadan kaldırıldı. Hakan yeni yönetim biçiminin ayaklanmacıların/kalkışmacıların bastırılması amacında olduğunu ileri sürüyordu.

Şubat 2006’da yerel seçimler yapıldı fakat büyük partiler seçime katılmama eylemi gerçekleştirdiler. Nisan 2006’da grevler ve sokak gösterileri hakanın meclisi yeniden kurmasına yönelik Başkent Kathmandu'da baş gösterdi. Hakan bunun üzerine yönetim erkini siyasi partilere geri vermeye söz verdi. 28 Nisan’da meclis yeniden toplandı ve başbakan atandı. 10 Haziran 2006’da meclis hakanın yetkilerini sınırlayarak yasaları onama yetkisini elinden aldı. Bu sıralarda Maocularla hükümet arasında barış görüşmeleri de başlamıştı. 12 Haziran’da Nepal’in oldukça sert olan terörle mücadele yasası kaldırılarak, birçok Maocu çetecinin (gerilla) serbest bırakılması sağlandı. 18 Haziran’da Maocu hareketin lideri Prachanda Katmandu'da hükümetle görüşerek yakın zamanda kurulacak olan geçici hükümette kendilerine yer verilmesi yönünde söz aldı. Kasım 2006’daki antlaşmayla 1996’dan beri süregelen ve 13.000 insanın ölümüne neden olan iç savaşın bittiği açıklandı. Ocak 2007’de yeni meclis kuruldu ve Maocular sandalyelerin 4’te 1’ini alarak mecliste simgelenme (temsil) hakkı kazandılar. Bundan sonra hükümet hakanlığın yetkilerini sınırlamak yoluyla demokratikleşme sürecini başlattı. Fakat Eylül ayında Maocular, hükümetin hakanlığa karşı demokratikleşme sürecinde elini ağırdan aldığı gerekçesiyle hükümetten çekildiklerini açıkladılar.

Uzun tartışmaların ardından Nepal'de geçici anayasa üzerinden bir anlaşma sağlanmış ve 10 Nisan 2008'te Anayasa Meclisi seçimleri tamamlanmıştır. Anayasa Meclisi seçimlerinde ezici biçimde üstün gelen Maocular, Nepal Kongre Partisi ve NKP(BML) ile Anayasa Meclisini oluşturmuştur. 28 Mayıs 2008'te düzenlenen ilk Anayasa Meclisi toplantısında daha önce geçici anayasada kararlaştırıldığı üzere tek adamlık (monarşi) yıkılmış ve Federal Demokratik Nepal Cumhuriyeti kurulmuştur.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Namçe Pazarı

Nüfusunun üçte biri yoksulluk sınırının altında yaşayan Nepal, dünyanın en az gelişmiş ve en yoksul ülkeleri arasında gösterilmektedir. Ekonominin ana dayanak noktası tarımdır. Halkın %76’sı tarımla uğraşmaktadır. %18'i hizmet alanında ve %6’sı da sanayi alanında çalışmaktadır. Endüstriyel üretimi tarımsal ürünlere yöneliktir. Bu ürünler süt, şeker kamışı ve tütündür. Maocularla olan çatışmalar nedeniyle oluşan güvenlik kaygıları gezimi (turizm) olumsuz etkilemiştir. Yine de Nepal özellikle hidrosantraller (hydro power) ve gezim (turizm) konusunda dış yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Bunların dışındaki alanlarda ise ekonominin düşük düzeyi, teknolojik olanaksızlıklar, bir kara ülkesi olması, sivil çekişmeler ve doğal yıkımların/kıranların (afet) yaşanma olasılığının çokluğu gibi nedenlerle yatırım beklenmemektedir.

Hükümet ve politika[değiştir | kaynağı değiştir]

1990 kadar: mutlak monarşi
1990: yenilikler → parlamenter monarşi^[1]

Dış politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşmiş Milletler'de görev yapan bir Nepalli asker

Bir kara ülkesi olan Nepal, iki büyük komşusu, Hindistan ve Çin Halk Cumhuriyeti arasında sıkışmış konumdadır. Kuzeyde Himalayalar aşılamaz doğal bir sınır meydana getirmiştir ve ötesinde Çin Halk Cumhuriyeti bulunmaktadır. Güney, doğu ve batıda ise Hindistan tarafından sarılmıştır. Denize çıkış noktası bulunmayan Nepal, uluslararası ticaret ve geçiş olanakları bakımından Hindistan’a bağımlıdır.

İngiliz otoritesi (1858-1947) sırasında Nepal jeo-stratejik izolasyona uğramıştı. Bu geleneksel izolasyonizm kısmen dış müdahale ve baskılardan özgür kalmak için üretilmiştir. 19.yy’ın ortalarında, İngiltere Hindistan’da karşı konulamaz bir güç haline geldiğinde ve Çin'de ise Qing Hanedanlığı (1644-1911) düşüşe geçtikten sonra Nepal mümkün olan en iyi şartlarda İngiltere ile anlaşmıştır. İç meselelerde otonomisini teslim etmeksizin, Nepal dış müdahalelere ve saldırılara karşı İngiltere’den koruma garantisi almıştır.

1950’lerde, Nepal kademeli olarak açılmaya ve tarafsızlık ve bağlantısızlık politikaları yürütmeye başlamıştır. 1973’te Cezayir’de Bağlantısızlık Hareketi zirvesinde Kral Birendra şu ifadelerde bulunmuştur: “ Nepal, dünyanın en kalabalık iki ülkesinin arasında bulunmaktadır, bu bakımdan bir barış bölgesi(zone of peace) ilan edilmiş olmalıdır.” Birendra’nın 1975’teki taç giyme töreni konuşmasında, diğer ülkelere teklifini kabul etmeleri konusunda resmen sesleniyordu. O zamandan sonra Nepal’in bir barış bölgesi olma görüşü Kathmandu’nun dış politikasının ana teması haline geliyordu.

1990’ların başlarında, Nepal 100 civarında ülke ile diplomatik ilişkiler kurmuştu. Birleşmiş Milletler’in aktif bir üyesi olup, BM’nin uzmanlık kuruluşlarına iştirak etmişti. Nepal ayrıca Güney Asya Bölgesel İşbirliği Örgütü’nün (SAARC) kurucu üyesi olmuş ve başarılı bir şekilde çok sayıda tek taraflı ya da çok taraflı ekonomik, kültürel ve teknik yardım programlarını görüşmüştü. Çin Halk Cumhuriyeti ve Hindistan’a olan coğrafi yakınlığı ve tarihsel bağları nedeniyle, Nepal’in dış politikası bu iki ülkeyle barış içerisinde ve yakın olmuştur ve bu bağımsızlık ve ulusal güvenliğinin bir güvencesi olmuştur.

Nepal bayrağı[değiştir | kaynağı değiştir]

Nepal Bayrağı

Nepal bayrağı dünyada dikdörtgen olmayan birkaç sayılı bayraktan birisidir. Kırmızı bir renge sahiptir. Bayrağın kenarı mavidir. Kırmızı, savaştaki zaferlerini; mavi barışı simgeler. Nepal bayrağında hem güneş, hem de ay vardır. Güneş sarayı, ay ise 1951 yılına kadar ülkeyi yöneten Rana ailesini temsil eder.