Zaterdag 5 januari 2019 vertrok een KLM vlucht met aan boord dhr. Mehimmed (Ezzedine). Deze jonge man is gedwongen uitgezet naar Soedan. Er wordt voor zijn leven gevreesd. Een verslag van de situatie in het vliegtuig

Bij het boarden kwamen mijn reispartner en ik bij onze plekken aan achterin het vliegtuig. Er was commotie, we zagen diverse passagiers in gesprek met de aanwezige marechaussee. Ik vroeg aan een vrouw, reizend met 3 jonge kinderen, wat er aan de hand was. Ze vertelde ons over de situatie: een man werd gedwongen meegenomen op de vlucht met als doel een overstap in Nairobi naar Khartoem (Soedan). Hij zou daar worden afgeleverd op het vliegveld en aan zijn lot overgelaten. Ze vroeg wat we konden doen om dit tegen te gaan. We wisten dat de situatie in Soedan helemaal niet veilig is en konden niet begrijpen dat de man hier onder dwang naar toe gebracht werd. Wat er gebeurde op deze vlucht houdt me nog steeds bezig en ik vind het belangrijk om hierover verslag naar buiten te brengen. 

Roep om hulp wordt beantwoord met geweld door de marechaussee

Dhr. Mehimmed was helemaal achterin op de laatste rij. Het eerste dat wij van hem zagen was dat hij liggend plat op de stoelen gedrukt werd. Drie mannen van de marechaussee zaten bovenop hem. Niet veel later begon hij te roepen, en zagen wij zijn gezicht kort boven de stoelen uitkomen. Na een aantal seconden verdween hij naar beneden en zagen we niets meer van hem. Hij werd door de marechaussee met fysiek geweld in bedwang gehouden. Om hem stil te krijgen werd zijn mond afgedekt, en ook zijn ogen waren afgedekt. We zagen alleen zijn voeten nog uitsteken en bewegen.  

Passagiers vinden dit niet ‘normaal’

Ondertussen was er veel onrust op het vliegtuig, veel mensen stelden vragen en gaven aan dat ze het niet konden geloven dat dit gebeurde. Verschillende passagiers kwamen tot de conclusie dat ze getuigen waren van mensenrechtenschending en spraken hun kritiek en zorgen uit. Zowel de marechaussee als het KLM personeel was proactief met het benaderen van passagiers. Ze probeerden de gebeurtenis goed te praten en te de-escaleren. Een van de stewardessen zei herhaaldelijk: “Het is normaal dat ze in het begin wat onrustig zijn, dan beseffen ze dat ze echt worden uitgezet, later worden ze meer berustend. Maak je geen zorgen”. Verder benadrukten zowel zij als de marechaussee steeds er goed naar de zaak was gekeken door een rechter. 

Negeren kamervragen en Amnesty International 

We lazen later dat diezelfde ochtend, vlak voor de vlucht, kritische kamervragen zijn gesteld over de uitzetting van deze man. Deze vragen moeten nog behandeld worden en zijn dus niet afgewacht. Tevens is Amnesty International op de maandag na de uitzetting met een bericht naar buiten gekomen dat ze de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, dhr. Harbers, een aantal maanden geleden al met klem heeft verzocht uitzettingen naar Soedan op te schorten. Uit onderzoek van Amnesty International blijkt dat er gevangenschap, mishandeling en vernedering plaats heeft gevonden in navolging van eerdere uitzettingen in 2017 en 2018 naar Soedan. 

Moedwillig onverschillig Nederland

Door de Nederlandse overheid wordt niet gemonitord wat er met iemand gebeurt na een uitzetting. Mensen worden afgeleverd op het vliegveld en daarmee is het klaar voor de verantwoordelijke staatssecretaris Harbers. Het is voor iemand die uitgezet is en niet goed terecht komt zo goed als onmogelijk om hier nog bekendheid aan te geven. Ook voor mensenrechtenorganisaties is het heel lastig en vaak onmogelijk om hier beeld van te krijgen, bewijzen over te verzamelen en hiermee naar buiten te treden. Uit navraag bij Amnesty International blijkt dat er soms achter de schermen met veel geduld, doorzettingsvermogen en de nodige inzet van middelen en connecties, wel informatie naar boven komt. Maar dat dit in het kader van de veiligheid van de betrokken personen meestal niet openbaar gemaakt kan worden. De staatssecretaris wordt in zulke gevallen wel ingelicht maar geeft hier geen gehoor aan. 

Situatie Soedan 

Het ging hier om een uitzetting naar Soedan, een land dat wordt geregeerd door een militair regime dat bekend staat om haar misdaden en martelingen tegen burgers. Het is bekend dat burgers die hebben geprobeerd asiel aan te vragen in een ander land automatisch worden gezien als verraders, en daarom extra aandacht trekken en gevaar lopen in Soedan. Het internationaal strafhof in Den Haag heeft de Soedanese president Omar al-Bashir aangeklaagd voor genocide in Darfur. Over mensenrechtenschendingen; van willekeurige arrestaties tot ernstige foltering en executies door autoriteiten in Soedan zijn talloze rapporten te vinden, waaronder publicaties van de Nederlandse overheid.

KLM en marechaussee zijn bekend met risico’s uitzetting 

Toen de vlucht eenmaal vertrokken was heeft KLM personeel en een marechaussee medewerker aan passagiers bevestigd dat ze begrijpen dat de angst voor de gevolgen van deze uitzetting reëel is. Dat ze hier dan toch aan meewerken is werkelijk onbegrijpelijk en schokkend als het om de veiligheid van iemands leven gaat.

Kritiek de kop indrukken

Men moet zich er op alle niveaus van bewust zijn geweest dat dhr. Mehimmed, die naar Nederland kwam om zichzelf in veiligheid te brengen, met deze uitzetting in levensgevaar werd gebracht. Desondanks werd alles op alles gezet om de uitzetting door te laten gaan in plaats van een pas op de plaats te maken. Er was veel marechaussee aanwezig in het vliegtuig om zowel dhr. Mehimmed als kritische passagiers koste wat het kost en met geweld in bedwang te houden. We telden op enig moment zo’n 12 marechaussee medewerkers in het vliegtuig. Op het filmen van de situatie werd fel gereageerd door zowel de KLM als de marechaussee. Passagiers die filmden werden gedwongen het gefilmde materiaal te verwijderen onder de dreiging dat niet opvolgen zou betekenen dat je van boord gehaald zou worden en gearresteerd. Later vernamen we in de media dat de marechaussee hierover verklaarde dat van dwang geen sprake was geweest. Dat hebben wij anders ervaren.

Protest, arrestaties en intimidatie

Twee passagiers die zich niet neerlegden bij de uitzetting en weigerden te gaan zitten werden gesommeerd. Zij gaven aan eerst in gesprek te willen met de gezagsvoerder. Zij werden ter plekke gearresteerd en door tenminste 4 marechaussee medewerkers hardhandig van het vliegtuig gehaald via de achterdeur. Een gesprek was niet mogelijk. Vijf minuten later werd een derde persoon even hardhandig van de vlucht gehaald. Een marechaussee medewerker zei dat dit niet zo door kon gaan. Hierna weigerden nog altijd veel passagiers om te gaan zitten, er werd schande gesproken van de gehele situatie: de uitzetting, het hardhandige optreden van de marechaussee, het verbod op filmen en de arrestaties. De intimidatie van de marechaussee, het duidelijke risico op hardhandige arrestatie en het missen van de vlucht maakten dat mensen ongeveer 20 minuten later gevolg gaven aan het bevel om te gaan zitten. Een passagier gaf aan meer te willen doen maar niet het risico te kunnen nemen van de vlucht te worden gehaald vanwege gebrek aan middelen om een nieuw ticket te kopen. Een andere passagier gaf later aan dat hij misschien toch had moeten blijven staan. Het werd voor een grote groep verontruste passagiers een bedrukte vlucht waarbij de gebeurtenissen met elkaar besproken werden. Dhr. Ezzedin werd de rest van de reis bewaakt door 4 leden van de marechaussee.  

KLM neem verantwoordelijkheid

We roepen medewerkers van KLM op om in de toekomst in dit soort situaties kritisch te zijn, informatie te vergaren en protest aan te tekenen. De gezagsvoerder van de vlucht kan hier ingrijpen. Als dit op deze vlucht gebeurd was hadden wij hier als passagiers veel respect voor gehad, nu overheerst bij ons verbijstering, boosheid en teleurstelling. 

Dhr. Mehimmed

Het vliegtuig is uiteindelijk vertrokken met dhr. Mehimmed aan boord, tegen zijn wil en met moedwillige schending van zijn basale mensenrechten. Ik heb na de vlucht contact gezocht met betrokkenen bij Dhr. Mehimmed en begreep dat het op dit moment niet veilig is om informatie te delen of vermoedens uit te spreken over hoe het met hem gaat. Het is diep triest dat de Nederlandse overheid hem en zijn naasten in deze situatie heeft gebracht. Onze gedachten zijn bij hem en we kunnen alleen maar hopen dat door alle commotie de Nederlandse staat zal proberen haar gezicht te redden door hem alsnog in veiligheid te brengen.

 Anna, passagier op vlucht KL0565 naar Nairobi op 5 januari 2019

UPDATE 6 januari: Ezzedin is bij aankomst in Khartoum op het vliegveld overgedragen en wordt nu vastgehouden door de autoriteiten voor verhoor. We zijn zéér ongerust dat hij wordt gemarteld.

UPDATE 5 januari: Veel mensen hebben gehoor gegeven aan de oproep in actie te komen tegen de deportatie van Ezzedine. Er is volop gemaild en gebeld met KLM, Kenya Airways, Nederlandse politici en de Nederlandse ambassade in Khartoem.

Desondanks is de deportatie doorgegaan zaterdag maar wel met vertraging door protesten aan boord van het vliegtuig. Meerdere mensen hebben lange tijd op Schiphol gestaan en daar geflyerd om mensen op de hoogte te brengen van de situatie. In het vliegtuig was veel commotie hebben we gehoord van mensen die op de vlucht zaten en ons informeerden over wat er gaande was. Veel passagiers gaven kritiek op de uitzetting en vroegen om het te stoppen.

Er was KLM personeel aan boord dat toegaf het ook erg te vinden. Toen de vlucht vertrokken was gaf ook iemand werkzaam bij de marechaussee toe dat het gevaarlijk voor deze man is. Maar de algemene lijn van hogerop van KLM en Nederlandse Marechaussee was de uitzetting koste wat het kost doorzetten.

We vrezen voor het leven van Ezzedine en kunnen ons geen voorstelling maken bij wat hij nu door moet maken. We zijn verbijsterd over de medeplichtigheid van Nederland en KLM hieraan.

==================

Zaterdag 5 januari 2019 wil Nederland een jonge vluchteling terugsturen naar het door nieuw geweld geteisterde Soedan. Ezzedine Rahmatalah loopt daar een groot risico gemarteld te gaan worden. Amnesty International onderzoekt zijn zaak.

Ezzedine komt uit het oorlogsgebied Darfur en werd door zijn ouders in de hoofdstad bij een oom ondergebracht. Toen deze oom overleed, viel hij op de terugweg naar zijn familie in Darfur in handen van de geheime dienst, die hem wekenlang zeer ernstig mishandeld heeft. Het geweld liet veel sporen na op zijn lichaam.

Nederland zet sinds vorig jaar weer mensen uit naar Soedan. Deportatie naar Soedan is levensgevaarlijk; het is algemeen bekend dat de Soedaneze geheime dienst ernstig wantrouwig is als iemand op een noodpaspoort reist. Asiel vragen wordt als landverraad gezien en mensen die teruggestuurd worden uit Nederland worden extra in de gaten gehouden, aangezien het Internationaal Strafhof in Den Haag gevestigd is. President Omar Al-Bashier wordt door het Internationaal Strafhof gezocht wegens de genocide in Darfur en grove mensenrechtenschendingen.

Amnesty International onderzoekt op dit moment alle uitzettingen naar Soedan, omdat ze zeer sterke aanwijzingen hebben dat diverse mensen die Nederland terugstuurde bij aankomst een tot twee weken gemarteld werden. Van twee mensen is het bewijs er, van enkele anderen wordt op dit moment bewijs verzameld. Amnesty komt binnenkort met een uitgebreid rapport hierover.

De huidige situatie in Soedan is gevaarlijk. Sinds 19 december 2018 wordt er veelvuldig gedemonstreerd door het volk en wordt het vertrek van Bashier en zijn regering geëist. De Soedanese politie schiet met scherp op betogers. Volgens de overheid zijn er 19 mensen overleden, Amnesty zei op 1 januari 2019 dat het 37 mensen waren. De geheime dienst kreeg, in een uitgelekte toespraak op 30 december 2018, de opdracht van de president om de leiding over de gewone politie over te nemen, en om te schieten, zo veel als nodig om het land weer rustig te krijgen. Een week eerder beloofde Mohamed Zein van diezelfde geheime dienst, zwaaiend met een pistool, via sociale media de Soedanezen dood te schieten die vanuit het buitenland protesteren. Ezzedine heeft veel geprotesteerd in Den Haag. En dat is hen bekend.

Het is onbegrijpelijk dat Nederland in de huidige politieke situatie in Soedan, ondanks bewijs omtrent arrestatie, detentie en marteling van mensen die gedeporteerd zijn vanuit Nederland, opnieuw een jonge man wil deporteren en daarmee zijn leven serieus in gevaar brengt.

Ezzedine is één van onze Soedanese broeders. In augustus werd hij gearresteerd en naar uitzetcentrum Rotterdam overgebracht.