Εξουσία και αλήθεια, 2

Μετά το πείραμα με την «οργουελιανή» κοινωνία, ας φανταστούμε τώρα μια φιλελεύθερη «ρωλσιανή-ρορτυανή» κοινωνία. Εδώ οι άνθρωποι δεν έχουν ως αξία την αλήθεια, αλλά μόνο την «ειλικρινή προσωπική αιτιολόγηση» των όσων ισχυρίζεται κανείς και τα «κοινοτικά παραδεδεγμένα». Σε μια τέτοια κοινωνία δηλαδή, οι διαφορές απόψεων δεν σημαίνουν ότι ο ένας έχει δίκιο κι ο άλλος άδικο. Δέχονται βέβαια τη διαφωνία, αλλά δεν θεωρούν ότι αυτή παραπέμπει σε πράγματα όπως απουσία επαρκούς αιτιολόγησης με κριτήριο την αλήθεια: οι ισχυρισμοί γίνονται δεκτοί επειδή έχει κανείς «ειλικρινείς προσωπικούς λόγους να το υποστηρίζει», ή «επειδή το υιοθετεί η κοινότητά του». 

Ωραία. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Τι σημαίνει στην πράξη ο περιορισμός της έννοιας του αληθούς σε κάτι τόσο υποκειμενικό όσο οι προσωπικοί λόγοι, η ειλικρίνεια ή η άποψη της κοινότητας στην οποία ανήκω; Σημαίνει πολύ απλά ότι οι πολίτες μιας τέτοιας κοινωνίας δεν είναι σε θέση να θεωρήσουν τις διαφωνίες τους σαν ένα ζήτημα «σωστού-λάθους», «δίκιου-άδικου», «αληθινού-ψευδούς», και επομένως δεν είναι καν σε θέση να επιχειρηματολογήσουν σε περίπτωση διαφωνίας.

Πράγματι, εάν έχει αποκλειστεί η έννοια της αναζήτησης μιας αλήθειας που ξεπερνά τις προσωπικές προτιμήσεις και τα κοινώς παραδεδεγμένα, είναι αδύνατο να επιχειρηματολογήσει κανείς ακόμα και στα πλαίσια μιας πολύ καθωσπρέπει ρωλσιανής «διαφωνίας εντός λογικών πλαισίων». Άλλωστε ποιος αποκλείει ότι τα παραδεδεγμένα μιας «κοινότητα[ς] όμοιων προσώπων, για τα οποία είναι φυσικό να δρα κανείς με ένα ορισμένο τρόπο» (Ρόρτι, Ethics without principles, 1999), δεν είναι παραδεδεγμένα μιας ολοκληρωτικής «οργουελιανής» κοινότητας;

Σε τελική ανάλυση, σήμερα δεν ζούμε σε μια κοινωνία όπου ο καθένας λέει ό,τι του κατέβει απ’ το κεφάλι, το ανεβάζει στο facebook και θεωρεί ότι «εκφράστηκε ειλικρινώς», ότι «εξέφρασε αυθόρμητα την άποψή του»; Μπορούμε να φανταστούμε τι λογής «κοινότητα» μπορεί να φτιαχτεί από τέτοιας λογής «δημοκρατικά forums» αν (έχει ήδη προταθεί από κάποιους) αυτού του είδους η «έκφραση άποψης» αντικαθιστούσε κάποια στιγμή την επιχειρηματολογία προς αναζήτηση της αλήθειας: σε μια τέτοια περίπτωση, θα χανόταν τελείως το ζήτημα να γνωρίζουμε αν η τάδε άποψη είναι αληθινή ή έστω σωστή, και θα σχηματίζονταν ουσιαστικά μη-πολιτικές πλειοψηφίες και μειοψηφίες στη βάση «γούστων», κάτι μεταξύ … κόμματος κυνηγών και Τσιτσιολίνας. Το τέλος της Πόλης θα ήταν, τότε, οριστικό και αμετάκλητο προς δόξα του χρήματος, φυσικά.

Σημ. HS. Υπομονή και το κείμενό μας για την έννοια της αλήθειας δεν θ’ αργήσει πολύ. Το καλοκαίρι βράζει ακόμα και τα πιο ψυχρά μυαλά! :-)

Καρλ και Φριντριχ. Το ξύρισμα

Όλα μπορεί να ειπωθούν!
Ύστερα από το Λένιν, ο Στάλιν και άλλοι μαθητές του Λένιν (μέχρι να εκτελεστούν από τον καλό το μαθητή) ήταν οι μόνοι μαρξιστές που προώθησαν τη μαρξιστική θεωρία...
Ευχάριστο, έως γελοιότητας, καλοκαιρινό διάλειμμα.
(ή μήπως προπαγανδιστικό διάλυμα).
Οι μπούρδες η χυδαία προπαγάνδα η συνομωσιολογία και η  κοροϊδία συνεχίζεται φυσικά μέχρι σήμερα (το παραπάνω ανέκδοτο είναι από το 1952), περιορισμένη πλέον στους κύκλους των παπατζήδων του "κομουνισμού",  αλλά συνεχίζεται.

Ο Φρίντριχ κι ο Κάρολος συνεχίζουν κι αυτοί να στριφογυρίζουν μέσα στον τάφο!


(*β____ε τ_ σ_____α π__ π______ π______ω)

Το διαμαντένιο κλουβί

Ελληνικό νησί. Καλοκαίρι, πρόπερσι. Καταπλέει τεράστια θαλαμηγός καταμεσής του φυσικού λιμανιού. Τα πλήθη συνωστίζονται ν’ αποθαυμάσουν. «Μεγαλείο, τυχερός ο ζάπλουτος, αχ και ναχαμε κι εμείς τόσα λεφτά», σκούζει η γαλαρία. Τα μάτια γυαλίζουν. Μαζικός πυρετός. Ξάφνου σπεύδουν δυο λιμουζίνες στην προβλήτα. Τις είχε στείλει ο ζάπλουτος με φεριμπότ να τον περιμένουν. Οι οδηγοί φέρνουν προς τον Transporter στο πιο βαλκανικό. Εντολές δίνονται με τα τζεημσμποντικά bluetooth κι αμέσως ξεκινούν απ’ τη θαλαμηγό δυο κατάμαυρα ταχύπλοα. Τα πλήθη βαριανασαίνουν από πόθο. «Πωπωπώ, δυο πεντακοσάρες το καθένα!» και τα παρόμοια εμετικά. Φτάνουν στην προβλήτα, βγαίνουν πρώτα τα κουστουμάτα βιορομπότ τύπου bodyguard-XT17, ακροβολίζονται κι έπειτα χώνουν με γρήγορες κινήσεις τον ζάπλουτο με την παρέα του στις λιμουζίνες, που φεύγουν μουγκρίζοντας. Ο πόθος της μάζας χτυπάει κόκκινο. Σε δύο λεπτά ακριβώς, οι λιμουζίνες αδειάζουν την παρέα σ’ ένα στιλάτο εστιατόριο, κλεισμένο ολόκληρο από πριν και προσεκτικά αποστειρωμένο από κάθε παρουσία λαϊκών στοιχείων, ντόπιων και ξένων. Αυτό δα έλειπε. Η παρέα τρώει και μ’ ένα γρήγορο rewind επιστρέφει στη θαλαμηγό, που σηκώνει άγκυρες και σαλπάρει. Τα πλήθη σε έκσταση τραβάνε φωτογραφίες και βιντεάκια για να θυμούνται το χειμώνα τις μεγαλειώδες στιγμές. Τι διάολε ζήλεψαν από το ζάπλουτο και την παρέα του; Από έναν άνθρωπο κλεισμένο μόνιμα σ’ ένα διαμαντένιο κλουβί, απ’ όπου δεν ξεμυτάει ούτε καν για να περπατήσει σ’ ένα νησί και να φάει σε μια ταβέρνα; Από έναν άνθρωπο που, για να μπορεί να ζει αυτή την αξιοθρήνητη ζωή, επιβάλλει σ’ ένα σωρό ανθρώπους γύρω του να τον υπηρετούν; Ο Υβ Λε Μανάκ το έχει πει εξαιρετικά σωστά: «Η αθλιότητα της κοινωνίας μας φαίνεται από την αξιολύπητη, αποστειρωμένη, εγκλωβισμένη στις ‘‘ανέσεις’’ ζωή που κάνουν οι κυρίαρχοί της». Τέτοια ζωή θα ήθελαν να ζουν οι κυριαρχούμενοι αν ήταν ελεύθεροι να ζήσουν όποια ζωή θέλουν;

Εξουσία και Αλήθεια, 1

Ας φανταστούμε μια «οργουελιανή» κοινωνία, όπου μια άποψη δεν θεωρείται σωστή επειδή είναι αληθινή, αλλά επειδή είναι η άποψη που διατυπώνουν εκείνοι που έχουν την εξουσία. Π.χ. στο «1984» ο τύραννος Ο’ Μπράιαν έλεγε ότι 2+2=5. Μήπως εδώ η τυραννία ασκείται στο όνομα της αλήθειας;

Όχι! Γιατί; Διότι το ότι οι πολίτες αυτής της κοινωνίας δέχονται μια άποψη  επειδή τη λέει η εξουσία, δεν συνεπάγεται ότι θεωρούν πως η εξουσία λέει την αλήθεια. Δεν τους χρειάζεται να θεωρήσουν κάτι τέτοιο. Τους αρκεί ότι «ισχύει επειδή το λέει η εξουσία» και, έτσι, δεν μπαίνει θέμα αν είναι σωστό, ή μήπως είναι λάθος, αν είναι αλήθεια ή ψέμμα.

Πώς θα μπορούσαμε να αμφισβητήσουμε ποτέ ότι αυτό που λέει η εξουσία «δεν ισχύει» αν δεν μπορούσαμε να διακρίνουμε αυτό που ισχύει αληθινά από αυτό που δεν ισχύει; Όμως αυτή η διάκριση μπορεί να γίνει μόνο με βάση την έννοια της αλήθειας, εάν δηλαδή θεωρούμε ότι υπάρχει θέμα αλήθειας και ψεύδους. Μόνο σε αυτή τη βάση μπορεί να λεχθεί ότι ένας ισχυρισμός είναι ψευδής. Αν λοιπόν αποκλείσουμε την έννοια της αλήθειας θεωρώντας ότι είναι απλώς και μόνο ένα εργαλείο της εξουσίας, δεν θα μπορούμε να αμφισβητήσουμε την εξουσία.

Συμπέρασμα. Το ότι κάποιος χρησιμοποιεί τον όρο «αλήθεια» με την έννοια «αυτό που λέει η εξουσία», δεν σημαίνει ότι αυτός γνωρίζει την έννοια της αλήθειας. Σημαίνει, απεναντίας, ότι δεν γνωρίζει τι σημαίνει η έννοια αλήθεια, δεν ξέρει το νόημα αυτής της λέξης.

Σημ. HS. Η ιδέα είναι του Pascal Engel. Θα τη συνεχίσουμε και σε επόμενη ανάρτηση.

ΤΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΤΩΝ ΣΟΦΩΝ ΤΟΥ ΕΡΩΔΙΟΥ

Κατά την τελευταία συνδιάσκεψη των Σοφών (18/07/2017) σημειώθηκε καταρχήν έλλειψη απαρτίας καθώς έδωσαν το παρόν μόνο οι Αλφειός, Ίζι, Λυγκέας και Χόλοου, με αποτέλεσμα να αναβληθεί μέχρι νεωτέρας η λήψη καθοριστικών για το μέλλον του κόσμου αποφάσεων.

Παρ’ όλα αυτά η συζήτηση ήταν θερμή, ζωντανή και έντονη καθώς συζητήθηκαν, μεταξύ άλλων καυτών θεμάτων, και τα ζητήματα γύρω από το αν είμαστε προγραμματισμένοι ή αν έχουμε ελεύθερη βούληση. Εδώ εντοπίστηκαν μια σειρά από βαθιές αποκλίσεις απόψεων, αλλά και σημαντικές συγκλίσεις. Τις παραθέτουμε εδώ με συντομία.

1. Μια βασική απόκλιση εντοπίστηκε στον ορισμό της έννοιας «ελευθερία». Σύμφωνα με μια άποψη (Λυγκέας), η έννοια αυτή σημαίνει την απόλυτη ελευθερία ή απουσία προκαθορισμών, καθορισμών ή προγραμματισμών κάθε είδους, ακόμα και φυσικοβιολογικών. Για παράδειγμα, θεωρεί αναίρεση της ελευθερίας το γεγονός ότι δεν έχουμε τη φυσική δυνατότητα να πετάμε από μόνοι μας, ή να αλλάζουμε κατά βούληση την τροχιά της Γης, και οπωσδήποτε το γεγονός ότι ερχόμαστε σ’ ένα κόσμο ήδη διαμορφωμένο πριν από τη γέννησή μας. Στην άποψη αυτή, αντιπαρατέθηκε (Ίζι, Αλφειός, Χόλλοου) η γνώμη ότι πρόκειται για μια θέση που καθιστά την ελευθερία εξωπραγματική. Αντιπροτάθηκε λοιπόν μια διαφορετική ιδέα της ελευθερίας, σύμφωνα με την οποία η ύπαρξη τέτοιου τύπου περιορισμών ούτε αναιρεί την ελευθερία, ούτε δεν αναιρεί την ελευθερία, διότι η ελευθερία αφορά σε μια δυνατότητα ή ικανότητα σε σχέση με αυτά που μπορούμε να κάνουμε· αν δηλαδή θα επιλέξουμε να τα κάνουμε έτσι ή αλλιώς, κι αν είμαστε πραγματικά ελεύθεροι να κάνουμε επιλογές εδώ (π.χ. αν θα φτιάξουμε ή όχι μια πυρηνική βόμβα, την οποία μπορούμε να φτιάξουμε).

2. Ανάγκη περισσότερου ξεκαθαρίσματος εντοπίστηκε στην έννοια της «βούλησης». Υποστηρίχτηκε (Ίζι) ότι η έννοια «ελευθερία της βούλησης» είναι πλεονασμός, διότι έχω βούληση σημαίνει «θέλω αυτό και όχι εκείνο», οπότε η βούληση είναι ελεύθερη. Η συζήτηση επ’ αυτού ανέδειξε ένα πρόβλημα, που αφορά στη διάκριση μεταξύ επιθυμίας και βούλησης. Πράγματι, φαίνεται ότι στην επιθυμία δεν υπάρχει ελευθερία: το «ποθώ αυτό» δεν τίθεται σε συνάρτηση, σύγκριση, επιλογή ως προς κάτι άλλο. Η επιθυμία σε πηγαίνει «σέρνοντας» προς το αντικείμενό της, όμως αυτό δεν ισχύει για τη βούληση: μπορεί κανείς να επιθυμεί σφοδρά κάτι, αλλά με τη βούλησή του να το αρνηθεί. Μια σειρά συγχύσεων λοιπόν, αναφορικά με το ζήτημα της ελευθερίας βούλησης ή του αυτεξούσιου προκύπτει από το μπέρδεμα μεταξύ επιθυμίας και βούλησης. Αυτό το μπέρδεμα πρέπει να λήξει.

3. Μια σημαντική απόκλιση εντοπίστηκε στην έννοια του «προγραμματισμού». Σημειώθηκε (Χόλοου) ότι η έννοια του προγραμματισμού σημαίνει την κατάρτιση μιας λίστας οδηγιών ή εντολών, την οποία ο προγραμματιζόμενος οφείλει να ακολουθεί απαρέγκλιτα, και ότι οι κοινωνικοί κανόνες δεν είναι ακριβώς κάτι τέτοιο. Παρατηρήθηκε (Λυγκέας) ότι αυτό κάνουν οι γονείς στα μικρά παιδιά τους: τα προγραμματίζουν να πάνε π.χ. σχολείο, να μάθουν να γράφουν, να περάσουν στο πανεπιστήμιο, κ.ο.κ. Αναγνωρίστηκε η σχετική βασιμότητα αυτού του επιχειρήματος, αλλά αντιπροτάθηκε (Χόλοου) ότι η εκμάθηση των κοινωνικών κανόνων από τους ανθρώπους δεν είναι μια μηχανική διαδικασία, δεν είναι σαν τον προγραμματισμό μηχανών, ούτε

Μανιφέστα 30 | Ο homo faber είναι μύθος

«Σε όλα τα στάδια, οι τεχνολογικές επεκτάσεις και μετασχηματισμοί του ανθρώπου αποσκοπούσαν λιγότερο στην άμεση αύξηση της διαθέσιμης ποσότητας της τροφής ή του ελέγχου της Φύσης, και περισσότερο στη χρησιμοποίηση των τεράστιων  εσωτερικών πόρων του και την έκφραση των λανθανουσών υπεροργανικών δυνατοτήτων του. Όταν δεν απειλούνταν από ένα εχθρικό περιβάλλον, η πλούσια, υπερενεργητική ─αν και συχνά ανορθολογική και δυσκολοκυβερνήσιμη─ νευρική οργάνωση του ανθρώπου πιθανό να ήταν μπελάς μάλλον παρά βοήθεια την επιβίωσή του. Αν πράγματι συνέβαινε αυτό, ο έλεγχός του πάνω στο ψυχοκοινωνικό περιβάλλον του μέσω της επεξεργασίας ενός κοινού συμβολικού πολιτισμού, ήταν πιο επιτακτική ανάγκη από τον έλεγχο πάνω στο εξωτερικό περιβάλλον.

Πάνω σε αυτή τη βάση, η εμφάνιση της γλώσσας ─που ήταν μια επίπονη κορύφωση των πιο στοιχειωδών μορφών έκφρασης και μεταβίβασης του νοήματος που διέθετε ο άνθρωπος─ ήταν ασύγκριτα σπουδαιότερη για την περαιτέρω ανθρώπινη ανάπτυξη από την κατασκευή μιας τεράστιας ποσότητας χειροπελέκεων. (…) Διότι μόνο όταν η γνώση και η πρακτική μπόρεσαν να ‘‘αποθηκευτούν’’ σε συμβολικές μορφές και άρχισαν να περνούν από στόμα σε στόμα κι από γενιά σε γενιά, κατέστη δυνατό να διαφυλαχτούν όλες οι πολιτισμικές κατακτήσεις και να μη σβήνουν μαζί με τη στιγμή που περνούσε ή με τη γενιά που χανόταν. (…)

Επομένως, όταν θεωρούμε τον άνθρωπο σαν ζώο που κατασκευάζει εργαλεία, παραλείπουμε τα κυριότερα κεφάλαια της ανθρώπινης προϊστορίας, στα οποία έλαβε χώρα μια αποφασιστικής σημασίας ανάπτυξη. Σε αντίθεση προς αυτό το στερεότυπο, στο οποίο δεσπόζει το εργαλείο, υποστηρίζω ότι ο άνθρωπος είναι κατά κύριο λόγο ζώο που χρησιμοποιεί το μυαλό του, κατασκευάζει σύμβολα και κυριαρχεί τον εαυτό του· και το κύριο κέντρο όλων των δραστηριοτήτων του βρίσκεται στον ίδιο του τον εαυτό. Αν ο άνθρωπος δεν έκανε τίποτα στον εαυτό του, δεν θα μπορούσε να κάνει και πολλά πράγματα στον κόσμο που τον περιβάλλει.»

Λιούις Μάμφορντ, «Τεχνική και ανθρώπινη φύση»,

στο Η φωτιά του Προμηθέα,

μτφρ. Ζήσης Σαρίκας

Στον κόσμο όπου σβήνει η αλήθεια

«Από νωρίς στη ζωή μου είχα καταλάβει πως οι εφημερίδες δεν μεταδίδουν ποτέ σωστά τα γεγονότα, αλλά στην Ισπανία είδα για πρώτη μου φορά να γράφονται ρεπορτάζ που δεν είχαν καμιά σχέση με τα γεγονότα, ούτε καν με την έννοια του συνηθισμένου ψέμματος. Είδα στις εφημερίδες ρεπορτάζ για εντελώς ανύπαρκτες ‘‘μεγάλες μάχες’’, ενώ την ίδια στιγμή δεν έλεγαν λέξη για γεγονότα στα οποία είχαν σκοτωθεί εκατοντάδες άνθρωποι. Είδα να συκοφαντούν αποκαλώντας ‘‘δειλούς’’ στρατιώτες που είχαν πολεμήσει με γενναιότητα, ενώ άλλους, που δεν είχαν ρίξει ούτε μια ντουφεκιά, να τους εξυμνούν σαν ήρωες ανύπαρκτων θριάμβων. Είδα τις εφημερίδες του Λονδίνου να μοσχοπουλούν αυτά τα ψέμματα και διανοούμενους να υψώνουν συγκινησιακούς πύργους πάνω σε γεγονότα που δεν συνέβησαν ποτέ. (…)

Αυτό το πράγμα με τρομάζει, διότι μου δίνει την αίσθηση ότι η ίδια η έννοια της αντικειμενικής αλήθειας σβήνει από τον κόσμο. Τρέμω στην ιδέα ότι όλα αυτά τα ψέμματα κι οι συκοφαντίες μπορεί να περάσουν στην ιστορία. Πώς θα γραφτεί άραγε η ιστορία του Ισπανικού πολέμου; (…)

Γνωρίζω καλά πως είναι πια της μόδας να θεωρείται, ότι είναι ψέμματα τα περισσότερα από όσα έχουν γραφτεί για την Ιστορία. Δεν έχω πρόβλημα να δεχτώ ότι, πράγματι, η γραπτή Ιστορία κατά κύριο λόγο είναι μεροληπτική και βρίθει αναληθειών. Όμως η εποχή μας έχει εγκαταλείψει την ίδια την ιδέα ότι η Ιστορία μπορεί να γραφτεί αμερόληπτα και με σεβασμό στην αλήθεια.

Στο παρελθόν, οι άνθρωποι έγραφαν συνειδητά ψέμματα ή, χωρίς να το καταλαβαίνουν, χρωμάτιζαν μεροληπτικά αυτά που έγραφαν· ή πάλι αγωνίζονταν να εντοπίσουν και να γράψουν την αλήθεια, γνωρίζοντας καλά ότι μπορεί να κάνουν πολλά σφάλματα. Σε κάθε περίπτωση όμως, πίστευαν ότι ‘‘τα πραγματικά γεγονότα’’ υπήρξαν και ότι θα μπορούσε κανείς, αν ήθελε, να τα ανακαλύψει. (…)

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ναζιστικής θεωρίας είναι ακριβώς ότι αρνείται πως υπάρχει ‘‘η αλήθεια’’. Κατ’ αυτήν δεν υπάρχει ‘‘η επιστήμη’’· υπάρχει μόνο ‘‘η Γερμανική επιστήμη’’, ‘‘η Εβραϊκή επιστήμη’’, κ.ο.κ. Σε αυτό το είδος σκέψης, το ‘‘αντικειμενικό’’ είναι ένας εφιαλτικός κόσμος, όπου ο Ηγέτης, ή κάποια κυρίαρχη κλίκα, δεν ελέγχει μόνο το μέλλον αλλά και το παρελθόν. Αν ο Ηγέτης πει ότι το τάδε γεγονός ‘‘δεν συνέβη ποτέ’’, ε τότε δεν συνέβη! Αν πει ότι ‘‘δυο και δυο κάνουν πέντε’’, ε τότε κάνουν πέντε.

Αυτό με τρομάζει πολύ περισσότερο από τις βόμβες ─κι από αυτά που έζησα τα τελευταία χρόνια σας διαβεβαιώνω ότι δεν το λέω ελαφρά τη καρδία.»

Τζορτζ Όργουελ, Ξανακοιτώντας τον Ισπανικό Εμφύλιο (1943)

─υπάρχει στοThe Collected Essays, Journalism and Letters of George Orwell, τ. 2

επιμέλεια Σόνια Όργουελ και Ίαν Άνγκους (1968)

Σημ.HS. Ασφαλώς, τα όσα λέει η πρώτη παράγραφος θεωρούνται πια από τους πάντες εντελώς δεδομένα. Ωστόσο, η ουσία βρίσκεται στις επόμενες παραγράφους για το σβήσιμο της ίδιας της ιδέας της «αντικειμενικής αλήθειας» ─ και εκεί νομίζω ότι οι περισσότεροι θα μαγκωθούν ολίγον τι, αφού αυτό που τότε ο Όργουελ κατέγραφε σαν «μόδα», σήμερα είναι κυρίαρχη ιδέα. Προτείνω να διαβαστεί μαζί με αυτό εδώ.

Εκπομπή #43 | Φαρενάιτ 110

Μια πα-ρα-λη-ρη-μα-τι-κή εκπομπή με 43^ο C υπό ανεμιστήρα κλείνει τον Δ’ κύκλο των εκπομπών μας στο RadioBubble! Πώς κάποιοι λύνουν στο άψε-σβήσε το πολύπλοκο ερώτημα περί της «ταυτότητος», που επί αιώνες ταλαιπώρησε τους σοφούς. Αλυσοδεμένοι στο σπήλαιο ενώ η ελευθερία μάς καίει την ψυχή! Οι δομές, τα συμβολικά συστήματα, οι ΙΜΚ και το χρυσό κλουβί του στρουκτουραλισμένου «υποκειμένου». Σύντομο ιστορικό: πώς φτάσαμε από τη σιγουριά πως όταν κάνουμε κάτι, το κάνουμε εμείς αυτοπροσώπως, στην υποψία ότι αντί για εμάς το κάνουν κάτι ξώφαλτσα lapsus απωθημένων ενορμήσεων και από εκεί, κατρακυλώντας, στη βεβαιότητα ότι το υποκείμενο απλά «δεν υπάρχει». Τι λέτε ρεεεεε!!! Φως στο κελί: οι «μεταστρουκτουραλιστικές» ανάσες. Εμείς όμως το πάμε ακόμα παρακάτω! Και με μουσική που σπάει τον καύσωνα κομματάκια!

Βρε τον Γκάνταλφ...*

*με το «κάποιοι πιστεύουν ότι…», εννοούσε τον Σάρουμαν

πριν αυτός περάσει με τη μεριά του Κακού

Η συνείδηση είναι το τελευταίο καταφύγιο των ρομαντικών (και τους έχουμε περικυκλώσει!)

Με μια σύντομη ταινία του Κριστόφ Κισλόφσκι, κι ένα ποίημα του Ρέϋμοντ Κάρβερ

ΤΙ  ΕΙΠΕ Ο ΓΙΑΤΡΟΣ

Είπε  δεν δείχνει καλά
Είπε  δείχνει άσκημα, στην πραγματικότητα πολύ άσκημα
είπε  μέτρησα τριάντα δύο από αυτούς στον ένα πνεύμονα πριν
εγώ σταματώ να τους μετρώ
είπα  χαίρομαι δεν θα ήθελα  να ξέρω
πως υπάρχουν εκεί περισσότεροι από τόσους
είπε  είσαι θρησκευόμενος  άνθρωπος γονατίζεις
στα δάση και αφήνεις  τον εαυτό σου  να ζητήσει βοήθεια
όταν  φτάνεις σε κάποιο καταρράκτη
με  την ομίχλη να φυσά στο πρόσωπο και στην αγκαλιά σου
σταματάς  και ζητάς κατανόηση  εκείνες τις στιγμές
είπα  όχι ακόμα σκοπεύω  όμως να ξεκινήσω σήμερα
είπε  λυπάμαι πραγματικά είπε
μακάρι  να είχα κάποια άλλα νέα να σου πω
είπα  Αμήν και είπε κάτι άλλο
δεν τό’πιασα και μη ξέροντας τι άλλο να κάνω
κι  επειδή δεν ήθελα  να υποχρεωθεί να το επαναλάβει
κι  εγώ να πρέπει να το χωνέψω εντελώς
απλώς τον κοίταξα
για ένα λεπτό και  με κοίταξε κι εκείνος  και ήταν τότε
που πετάχτηκα πάνω και  έσφιξα τα χέρια με αυτόν τον άνθρωπο  που μόλις μου είχε δώσει
κάτι  που κανείς άλλος  στη γη δεν μου  είχε δώσει ποτέ
μπορεί  να τον ευχαρίστησα  κιόλας—η συνήθεια είναι πολύ δυνατή

Raymond Carver, 1987
μτφ. Μαρία Φακίνου, περιοδικό  Ποίηση τεύχος 30

Όταν ο σκοπός αγιάζει τα μέσα | Γιατί η Χιλή, είναι τόσο κοντά

Ο Ραούλ Σουρίτα γεννήθηκε στο Σαντιάγο της Χιλής το 1950. Σπούδασε στο Σαντιάγο και στο Βαλπαραΐσο. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973, ημέρα του στρατιωτικού πραξικοπήματος, συλλαμβάνεται στο Πανεπιστήμιο του Βαλπαραΐσο και κλείνεται μαζί με άλλους στο αμπάρι ενός πλοίου. Όπως αφηγείται ο ίδιος σε μια συνέντευξή του, τη στιγμή της σύλληψης είχε στην τσέπη του τα ποιήματα της πρώτης του συλλογής. Όταν κάποιος στρατιωτικός ανακάλυψε τα χειρόγραφα, τα πέρασε για συνθηματικό κώδικα, με αποτέλεσμα να ξυλοκοπηθεί άγρια. Όταν, τελικά, ανακάλυψαν ότι επρόκειτο απλώς για ποιήματα, τα άρπαξαν, τα έσχισαν και τα πέταξαν στη θάλασσα.(….)Το 1989 τιμήθηκε με το Βραβείο Πάμπλο Νερούδα και το 2000 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης της Χιλής. Ο Σουρίτα υπήρξε μέλος και συνιδρυτής της ριζοσπαστικής καλλιτεχνικής ομάδας CADA, η οποία έδρασε τα χρόνια της δικτατορίας, κάνοντας προκλητικές καλλιτεχνικές δράσεις πολιτικού χαρακτήρα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Σουρίτα νοίκιασε αεροπλάνα για να γράψει αποσπάσματα από το ποίημά του (“La vita nueva”) πάνω από το Μανχάταν και αργότερα σχημάτισε τη φράση Ni Pena Ni Miedo  (Χωρίς πόνο, χωρίς φόβο) στην έρημο Ατακάμα της Χιλής.Τα ποιήματα που μεταφράζονται εδώ, ανήκουν στη συλλογή ΙΝRΙ, που εκδόθηκε το 2003 και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα του. Στο έργο αυτό, ο ποιητής επιχειρεί να μιλήσει για την πληγή και το πένθος. Το ΙΝRΙ είναι ένα μεγάλο έργο, ένα ρέκβιεμ για τους χιλιάδες αγνοούμενους και δολοφονημένους από το αιματοβαμμένο καθεστώς του Πινοσέτ, που βασανίζονταν, δολοφονούνταν, εξαφανίζονταν, και τα κορμιά τους πετάγονταν από ελικόπτερα στα ηφαίστεια και στη θάλασσα της Χιλής.

Εισαγωγή-μετάφραση:  Σταμάτης Πολενάκης
από το δεύτερο τεύχος του περιοδικού [ΦΡΜΚ]

Εκπομπή #42 | Η κοινωνία ως «σύστημα πίστης»

Από το «ανεπικοινώνητο» των συναισθημάτων στην οντολογία της επικοινωνίας. Το καλοκαίρι δεν έρχεται για όλους. Δεν είμαστε αθάνατοι, αλλά δε γίνεται να πεθαίνουμε με το βούρδουλα στην πλάτη. Σύνοψη των εκπομπών 40 και 41. Τα θεμελιακά χαρακτηριστικά της (επι)κοινωνίας. Το συλλογικό υποκείμενο ως «σύστημα αλληλοαναγνώρισης». Όχι, δεν πρόκειται για γιγάντιο άτομο, ούτε και για άθροισμα ατόμων. Επιλογή από τα καλύτερα μουσικά κομμάτια μας. Δεν κάνουμε πίσω!