|
Хальмг келн (Тодо бичиг: ᠬᠠᠯᠢᠮᠠᠭ ᡘᡄᠯᡄᠨ), талданар Хальмг келн болдыг. Эн келәр кезәнк Дөрвн Хальмг олын әмтин дуһарла, ода цагат Хальмг Таңһчд, Китдин Улус Орнд Шинҗәнд, Көкнуурт, Алшаад, Көлнбүүрт, Монһлмудин Орнд Хальмгә әмтын дуһарҗана.
1924 җилин хөөн Хальмг Таңһчед тодо бичиг бичәр эдлелә. Ода Тодо бичигәр һанцахан Шинҗәнин Хальмгә әмтын бичҗәд бәәнә. Дөрвн хальмыгин улусин бичиг бәәсмин Тодо бичиги Зая-Пандитар үвлад, 1648 җилд моңһл бичгә сүүрәс бүтәлв. Өндәр Орсн Ниицәнд Хальмг келн кирилл үзгәр бичисимин. Монһлмудин Орн Хальмг келн гөрдөлҗәнә. Ховд, Увс, Баян өлгә, Көвсугл әмгүдүд албан бишәр күүндҗана.
Тодо бичиг (ᡐᡆᡑᡆ ᡋᡅᡔᡅᡎ тодо бичиг) — Дөрвн Хальмг улусин бичиг бәәсмин. Эн бичиг Зая-Пандитар үвлад, 1648 җилд моңһл бичигә сүүрәс бүтәлв. Энүнә цаһан толһад 29 үзгүд бәәнә: А, Э, И, О, У, Ө, Ү, Н, Ң, Х, Һ, Б, П, Ф, С, Ш, Т, Д, Л, М, Ц, Ч, З, Җ, Й, К, Г, Р, В, болн узгүд төвдин болан энетекдин келәр бичих — галигуд гидуг үзгүд нерәдсмн.
Тодо бичиг Хальмг Таңһчд 1924 җилә хөөн элзилила. Ода тодо бичгиг Хальмг Таңһчин школд, ик сурһульд сурҗе сурна.
|
