40°23′N 49°52′E/40,383333 49,866667Baku
|
|||||
 |
|||||
|
|||||
| Przydomek: Küləklər şəhəri ("miasto wiatrów") | |||||
| Państwo |  Azerbejdżan |
||||
| Data założenia | V wiek | ||||
| Burmistrz | Hajibala Abutalybow | ||||
| Powierzchnia | 2130 km² | ||||
| Wysokość | -28 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2015) • liczba ludności • gęstość |
2 204 200[1] 1015 os./km² |
||||
| Nr kierunkowy | +994 | ||||
| Kod pocztowy | AZ1000
AZ1002 AZ1006 AZ1044 AZ1063 AZ1072 |
||||
| Podział miasta | 12 rejonów | ||||
|
Położenie na mapie Azerbejdżanu
 Baku
|
|||||
| 40°23′N 49°52′E/40,383333 49,866667 |
|||||
| Strona internetowa | |||||
Baku (azer. Bakı [bɑˈcɯ]) – stolica i największe miasto Azerbejdżanu, najstarszy i największy port na Morzu Kaspijskim. Znajduje się we wschodniej części kraju, na Półwyspie Apszerońskim. Położone jest na wysokości 28 m poniżej poziomu morza, będąc tym samym najniżej położoną stolicą świata oraz największym miastem położonym poniżej poziomu morza. W 2009 roku Baku zamieszkane było przez ponad 2 miliony mieszkańców, co stanowiło niemal 1/4 populacji Azerbejdżanu[2].
W okresie lat 1917–1920 w Baku funkcjonowała polska placówka o charakterze konsularnym.
Spis treści
Etymologia nazwy[edytuj]
Nazwa miasta pochodzi od perskiego Badkube oznaczającego "uderzenie wiatru" w związku z częstymi i silnymi wiatrami północno-zachodnimi nawiedzającymi ten obszar.
Geografia[edytuj]
Położenie[edytuj]
Położone w południowej części Półwyspu Apszerońskiego, na zachodnim brzegu Morza Kaspijskiego (Zatoka Bakijska). Położone w pobliżu pól naftowych.
Klimat[edytuj]
Baku znajduje się w strefie klimatu półpustynnego (Klasyfikacja klimatów Köppena: BSk), z ciepłymi i suchymi latami oraz czasami wilgotnymi zimami. Silne wiatry występują przez cały rok.
Podział administracyjny[edytuj]
Baku dzieli się na 12 rejonów:
- Binəqədi
- Nizami
- Nərimanov
- Nəsimi
- Pirallahı
- Qaradağ
- Sabunçu
- Suraxanı
- Səbail
- Xətai
- Xəzər
- Yasamal
Historia[edytuj]
|
||
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | ||
 |
||
| Pałac szachów Szyrwanu | ||
| Kraj | Azerbejdżan |
|
| Typ | kulturowe | |
| Spełniane kryterium | IV | |
| Numer ref. | 958 | |
| Regionb | Europa i Ameryka Północna | |
| Historia wpisania na listę | ||
| Wpisanie na listę | 2000 na 24. sesji |
|
| Obiekt zagrożony | 2003-2009 | |
| a Oficjalna nazwa wpisana na liście UNESCO b Oficjalny podział dokonany przez UNESCO |
||
Pierwsza wzmianka o osadzie na terenie dzisiejszego Baku pochodzi z II w.
- XII w. – stolica chanatu Szyrwanu
- XV-XVI w. – rezydencja władców z dynastii Szyrwanszachów
- 1509 – przyłączone do państwa perskiego (państwa Safawidów)
- 1747 – odrębny chanat azerbejdżański
- 1806 – pod panowaniem Rosji
- 1859 – miasto gubernialne
- 1917 – rządy przejęła tu Rada Delegatów Robotniczych
- 1918 – powstanie i upadek bolszewickiej Komuny Bakijskiej
- 1918 – 1920 powstanie Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu, ostatecznie przyłączonej do Rosji Radzieckiej
- 1920 – 1991 stolica Azerbejdżańskiej SRR
- 20 stycznia 1990 – wojskowa pacyfikacja Baku wymierzona w rozwijający się azerski ruch antykomunistyczny i niepodległościowy - Czarny Styczeń. Ofiarą interwencji oddziałów armii radzieckiej padają 132 przypadkowe osoby cywilne, ponad 600 jest rannych[3]
- 1991 – po rozpadzie ZSRR, stolica niezależnego Azerbejdżanu
- 2012 – miasto gościło 57. Konkurs Piosenki Eurowizji w specjalnie zbudowanej na potrzeby Eurowizji hali widowiskowo-sportowej Baku Crystal Hall.
Zabytki i atrakcje turystyczne[edytuj]
- Iczeri-Szeher (azer. İçəri Şəhər) – tzw. Wewnętrzne Miasto lub Stare Miasto, otoczona murami najstarsza część miasta z IX wieku. Wewnątrz znajdują się m.in.:
- Meczet Muhammada z 1078, zwany od XVIII w. „Złamaną Wieżą” (azer. Sınıqqala)
- Meczet Piątkowy w Baku z 1899 r.
- Baszta Dziewicza (azer. Qız qalası) – XII wiek
- Pałac szachów Szyrwanu (azer. Şirvanşahlar Sarayı) - XIV-XVII wiek
- Świątynia Ognia Ateszgah (azer. Atəşgah) w podbakijskiej miejscowości Surachany (azer. Suraxanı) – zrekonstruowana w XVII-XVIII wieku
- Meczet Taza Pir w Baku - największy meczet w mieście, zbudowany w latach 1905-1914
- cerkiew ormiańska – XVIII wiek (zamknięta i niedostępna do zwiedzania od czasu wojny z Armenią)
- dworzec kolei elektrycznej „Sabunczyński” z 1928
- Muzeum Miniaturowych Książek (azer. Miniatür Kitab Muzeyi)
- Muzeum Literatury (azer. Ədəbiyyət Muzeyi)
- Muzeum Dywanów (azer. Xalça Muzeyi) – w Centrum Muzealnym
- Muzeum Historii Azerbejdżanu w dawnej rezydencji Zeynalabdina Tagijewa, którą projektował polski architekt Józef Gosławski
- Aleja Szahidów - aleja-mauzoleum poległych bohaterów wojny z Armenią i zabitych przez Armię Radziecką w 1990.
Nauka i oświata[edytuj]
Baku jest głównym ośrodkiem naukowym kraju. Znajduje się tu wiele uniwersytetów, m.in:
Urodzeni w Baku[edytuj]
- Natalla Arsieńniewa - poetka, dramaturg i tłumaczka
- İlham Əliyev – prezydent Azerbejdżanu
- Garri Kasparow – szachista
- Andrejs Koroļevs – żużlowiec
- Lew Landau – fizyk, laureat Nagrody Nobla
- Muslim Magomajew – śpiewak
- Leokadia Małunowiczówna - filolog klasyczna
- Teymur Rəcəbov – szachista
- Mstisław Rostropowicz – wiolonczelista i dyrygent
- Richard Sorge – szpieg sowiecki
- Aysel Teymurzadə – piosenkarka
Sport[edytuj]
W Baku, w latach 2011-2015, rozgrywany był kobiecy turniej tenisowy, Baku Cup, zaliczany do rozgrywek cyklu WTA Tour. W 2015 roku w Baku odbyły się pierwsze Igrzyska Europejskie. W 2016 roku w Baku odbyła się jedna z rund Formuły 1 - Grand Prix Europy.
W mieście działa też kilka klubów piłkarskich:
Transport[edytuj]
Około 20 kilometrów na wschód od centrum znajduje się port lotniczy im.Heydəra Əliyeva - największy węzeł lotniczy Azerbejdżanu.
W mieście znajduje się stacja kolejowa zapewniająca połączenia międzynarodowe i krajowe.
Baku posiada dwie linie metra, oraz wiele autobusowych. Tramwaje i trolejbusy zlikwidowano odpowiednio w 2004 i 2006 roku.
Polonia[edytuj]
- Centrum Polskiej Kultury "Polonia"
- Polonia–Azerbejdżan Wspólnota Polska
- Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczynności i Katolicka Wspólnota Polska[4].
Miasta partnerskie[edytuj]
Al-Basra (Irak)
Dakar (Senegal)
Honolulu (USA)
Konya (Turcja)
Nikozja (Cypr)- Stambuł (Turcja)
Vung Tau (Wietnam)
Amman (Jordania)
Dżudda (Arabia Saudyjska)- Houston (USA)
Moguncja (Niemcy)
Sarajewo (Bośnia i Hercegowina)
Gniezno (Polska)
Bordeaux (Francja)
Helsinki (Finlandia)- Izmir (Turcja)
Neapol (Włochy)
Sankt Petersburg (Rosja)
Tabriz (Iran)
Ciekawostki[edytuj]
- Część akcji (początek) Przedwiośnia Stefana Żeromskiego dzieje się w Baku.
- Dwaj polscy nafciarze działający w Baku, Paweł Potocki i Witold Zglenicki zostali upamiętnieni nazwami ulic.
- Pierwszym, który wydobył ropę z dna morskiego w Baku był Polak, Witold Zglenicki.
- Na bakijskiej ropie naftowej fortunę zdobył Alfred Nobel, wynalazca dynamitu i fundator powszechnie znanej Nagrody Nobla.
Galeria[edytuj]
Przypisy
- ↑ Bakı şəhəri - Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi (azer.)
- ↑ The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan, 14 listopada 2009 [dostęp 2017-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2009-11-14].
- ↑ P. Kwiatkiewicz: Przemiany polityczne w Azerbejdżanie. Od republiki radzieckiej do współczesnego państwa. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2013, s. 172. ISBN 9788377805329.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Organizacje Polonijne. [dostęp 2017-06-05].
Bibliografia[edytuj]
- Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917-1991 - государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.
- Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I – ISBN 978-83-60563-07-6
- Chodubski Andrzej: "Aktywność kulturalna Polaków w Azerbejdżanie w XIX i na początku XX wieku", „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego”, nr 71/1986
- Badowski Ryszard: „Polscy architekci w Baku na przełomie XIX i XX wieku”, [w:] „Polacy w Azerbejdżanie” pod red. Edwarda Walewandra, Instytut Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL Lublin 2003
- Chodubski Andrzej: „Polacy w Azerbejdżanie”, Wydawnictwo Adam Marszałek Toruń 2004
|
|||||||||||||
