Oplichting

Oplichting is een vorm van bedrog, een misdrijf waarbij de dader een ander ontdoet van geld of van waardevolle goederen (artikel 326 van het Nederlandse Wetboek van Strafrecht). Oplichting is een strafbaar feit, terwijl het civiele recht mogelijkheden kent om rechtshandelingen die door middel van dwaling, misbruik van omstandigheden of bedrog tot stand gekomen zijn te vernietigen.

Etymologie

Overigens is dit delict niet te verwarren met het nagenoeg gelijknamig delict dat in vroeger tijden opligting heette en ook wel (eveneens met een term waarvan inmiddels de betekenis is veranderd) vervoering werd genoemd, en waarmee werd bedoeld de daad van eigenrichting waarbij iemand tegen diens wil uit een woning werd weggevoerd (vergelijk de hedendaagse term "van bed lichten") - datgene wat thans oplichting heet, heette destijds opligterij. Deze verandering van betekenis vond plaats in de loop van de 19de eeuw.

Oplichter en slachtoffer

Een oplichter kan gebruikmaken van verschillende menselijke zwakheden. Dit kunnen slechte eigenschappen zijn als ijdelheid, oneerlijkheid, slordigheid of hebzucht. Het plan kan echter ook gebruikmaken van eigenschappen als eerlijkheid, goedgelovigheid, medelijden, onwetendheid, eenzaamheid of verliefdheid. Ook maakt een oplichter vaak gebruik van 'zwakke plekken' in een organisatie. Creatieve personen met minder zakelijke kwaliteiten die geneigd zijn alle zakelijk gerelateerde werkzaamheden uit te besteden zijn een dankbaar doelwit voor een oplichter.

Intelligentie heeft hier vrijwel niets mee te maken. Twijfel wordt door de oplichter weggewuifd en door het slachtoffer zelf achteraf weggeredeneerd. Sommige slachtoffers blijven geloven in de droom die hen door de oplichter is voorgespiegeld, ook tegen beter weten in. Soms gelooft zelfs de oplichter (ten dele) in zijn eigen verhalen, zoals bij de geestesziekte pseudologia fantastica. Charles Ponzi geloofde bijvoorbeeld dat zijn Ponzifraude slechts een tijdelijke oplossing was, en dat hij uiteindelijk met een mega-investering al het geld voor zijn investeerders zou terugverdienen. Veel gezondheidsfraudeurs vergoelijken hun daden op een vergelijkbare manier: 'Eens zal hun revolutionaire behandelmethode aanslaan en zal de medische stand hen erkennen'. Hoewel het de meeste oplichters uiteraard puur om financieel voordeel te doen is, kan een pseudologia fantastica-patiënt extra overtuigend overkomen, juist omdat hij in zijn eigen fantasie gelooft.

De oplichter is meestal sociaal vaardig, heeft zijn plan al van tevoren bedacht, en vaak ook tientallen tot honderden keren uitgevoerd. Mocht het niet lukken dan probeert hij het later simpelweg nog een keer bij een ander. Meestal wordt gebruikgemaakt van snelheid en psychologische druk, zodat het slachtoffer niet de kans krijgt na te denken of adequaat te reageren. Het slachtoffer krijgt deze kans maar een keer in zijn leven, het is nu of nooit en er moet dus direct een beslissing genomen worden. In de meeste oplichtingsplannen is snelheid cruciaal.

Soms maken oplichters gebruik van "lokvogels": handlangers die zich als "neutrale derden" voordoen. Op deze manier worden de slachtoffers ervan overtuigd dat ze er echt baat bij hebben met de oplichter in zee te gaan. Op bijeenkomsten voor het werven van nieuwe deelnemers voor piramidespelen kunnen zich bijvoorbeeld handlangers in het publiek bevinden die de mensen vertellen dat hoe veel ze verdiend hebben'. Zij zullen dan ook de eersten zijn die weigeraars tot 'losers' bestempelen. Hierbij wordt tevens gebruikgemaakt van massapsychologie: in de groep ontstaat een zekere groepsdruk om mee te doen. Lokvogels kunnen ook de oplichter helpen door het slachtoffer af te leiden of te isoleren door derden weg te houden.

Een ander drukmiddel is het isoleren van het slachtoffer door hem naar een besloten bijeenkomst, een kroeg, bar of andere gelegenheid te lokken. Hier kan het slachtoffer onder druk worden gezet door bijvoorbeeld psychologische druk of intimidatie met behulp van handlangers. Ook kan men het slachtoffer drogeren of overhalen veel te drinken zodat weerstand wordt verminderd.

Van groepsdruk kan ook gebruikgemaakt worden bij penetratie van vrienden- en kennissennetwerken. Hierin ligt een deel van de kracht van het piramidespel: de deelnemer wordt er door een kennis, (goede) vriend of familielid bij betrokken. Als die goede vriend ook meedoet, wordt sneller verondersteld dat het wel goed zal zitten.

Vormen van oplichting

Een kat in de zak

Een van de meest voorkomende en simpelste manieren van oplichting is het zich laten betalen voor de levering van een goed of de verrichting van een dienst, waarbij het verkochte goed of de dienst achteraf inferieur of waardeloos blijkt te zijn. Sommige oplichters laten zich zelfs vooraf betalen voor goederen die ze nooit zullen leveren.

Een sprekend voorbeeld is de malafide autohandelaar die de kilometerteller van een tweedehands auto terugdraait om deze auto later voor een veel te hoge prijs te verkopen. Een moderner voorbeeld is advertentiefraude, waarbij bedrijven worden benaderd door de fraudeur om tegen betaling te worden genoemd op bepaalde websites. De geboden tegenprestatie is echter waardeloos, want deze websites bestaan niet, bevatten minimale informatie, of kopiëren gegevens uit publieke bronnen zoals de Kamer van Koophandel.

Ook het versnijden of aanlengen van producten valt feitelijk onder deze vorm van oplichting, evenals het knoeien met gewichten.

Spookfacturen

Sommige oplichters sturen facturen voor diensten die niet zijn verricht of goederen die niet zijn geleverd naar ondernemingen. Meestal zijn dit facturen voor kleinere bedragen (circa 10 tot 250 euro) die naar zeer veel ondernemingen worden verstuurd. Soms doet men zich tevens voor als een instantie die een verplichte contributie factureert, zoals de Kamer van Koophandel of een financiële controle-instantie. Men anticipeert dat men facturen voor kleinere bedragen makkelijker zal betalen en minder streng zal controleren. Telefoonnummers die op spookfacturen vermeld staan leiden bovendien naar dure betaallijnen. Het komt ook voor dat particulieren een spookfactuur per e-mail ontvangen.

Spookfacturen kunnen bovendien een vorm van phishing zijn. De factuur wordt dan per e-mail gestuurd en bevat de mededeling dat voor een fors bedrag online is besteld of gedownload. De factuur bevat een link 'om de opdracht ongedaan te maken', die uiteraard door een aantal geschrokken ontvangers wordt aangeklikt. De link leidt naar een website waar (persoonlijke) gegevens kunnen worden ingevuld die vervolgens weer kunnen worden misbruikt.

CEO-fraude

De oplichter belt een junior werknemer binnen een bedrijf of bank vlak voor sluitingstijd met de mededeling op zeer dwingende toon dat hij de CEO (of een belangrijke klant) is en dat hij onmiddellijk een betalingsopdracht wil plaatsen. Het moet absoluut vandaag voor sluitingstijd gebeuren, zo niet, 'dan kan dat consequenties hebben'. De opzet is dat de junior, volledig overdonderd, inderdaad een betalingsopdracht op het door de oplichter gegeven rekeningnummer plaatst.

Straattrucs

Veel oplichting vindt plaats op straat, of aan de huisdeur. Omdat een vlotte babbel hier cruciaal is, spreekt men ook van babbeltrucs. Meestal gaat het hier om kleine criminelen die hun slachtoffers voor kleinere bedragen oplichten. In toeristische gebieden zijn toeristen vaak gemakkelijke prooien. Toeristen blijven immers nooit lang dus kunnen meestal niet klagen, hebben geld, en zijn in een vakantiestemming waardoor ze minder opletten. Sommige oplichters zetten zelfs kinderen in, want wie weigert nou een schattige hummel iets? Omdat toeristentrucs de bestemmingen een slechte reputatie opleveren, bestrijdt de lokale politie straatoplichters vaak intensief, maar in veel gevallen met weinig succes. Bekende trucs zijn:

• Gokspelletjes op straat, zoals balletje-balletje. Uiteindelijk is er maar een winnaar en dat is de organisator, die meestal op een of andere manier vals speelt om de uitslag in zijn voordeel te manipuleren;
• Wisseltrucs: De oplichter incasseert geld bij zijn slachtoffer en geeft vals geld terug. Hij doet zich bijvoorbeeld voor als een politieman die een biljet van 50 euro wil controleren op echtheid. Het nietsvermoedende slachtoffer geeft een biljet, dat de oplichter vliegensvlug omwisselt voor een vals biljet. Het valse biljet geeft hij terug met de mededeling dat het biljet "gelukkig echt" is. Ook is het mogelijk dat het slachtoffer afgeleid wordt door een handlanger op het moment dat het geld gewisseld wordt, waarna de oplichter zijn eigen geld en het geld van het slachtoffer steelt en de benen neemt;
• De malafide geldwisselaar: Iemand biedt aan euro's of dollars tegen de lokale valuta te wisselen. Het slachtoffer wisselt tegen een zeer ongunstige wisselkoers of krijgt vals geld terug. In landen waar net een nieuwe valuta is ingevoerd (met dezelfde naam als de oude valuta) en zowel de oude als de nieuwe valuta betaalmiddel zijn, komt het voor dat de malafide geldwisselaar beweert de "nieuwe" valuta te wisselen maar in werkelijkheid de "oude" valuta wisselt. Vaak is de "oude" valuta vele malen minder waard dan de nieuwe. Dit kwam onder andere voor toen Mexico een nieuwe peso invoerde, en veel toeristen met waardeloze oude peso's werden opgelicht;
• Een andere truc: de oplichter telt de bankbiljetten terwijl hij ze in de hand ombladert. Het slachtoffer ziet niet dat er een paar dubbelgevouwen biljetten bij zijn, die dus dubbel worden geteld.
• Geld voor benzine: De oplichter beweert dat hij zonder geld zit en geen benzine meer heeft voor zijn auto, en smeekt voorbijgangers om geld omdat hij anders vastzit. Varianten zijn geld voor leges vragen om een uitkering of verblijfsvergunning te krijgen, of geld voor een treinkaartje;
• Malafide taxichauffeurs berekenen te hoge prijzen of maken wanneer ze de meter gebruiken omwegen om de prijs op te drijven (feitelijk een vorm van churning). Anderen rijden de toerist naar winkels die door handlangers gerund worden, en iedere koop levert een commissie op. Veel steden bestrijden dit intensief met onder andere undercover neptoeristen;
• De malafide touroperator: De oplichter benadert toeristen voor een trip naar een bekende trekpleister. Als de toerist betaald heeft wordt een afspraak gemaakt om op een bepaalde tijd op een verzamelpunt te verschijnen. Uiteraard bestaat de hele trip niet en verdwijnen de oplichters spoorloos. Het komt weleens voor dat een toerist de oplichter vindt: deze beweert dan dat de toerist "op de verkeerde plaats had gewacht" en dat ze "zonder hem zijn gegaan". Uiteraard krijgt hij zijn geld niet terug, want "het was immers zijn eigen schuld";
• De nep-collectant: De oplichter doet zich voor als een collectant. Soms gaat hij zelfs de deuren langs. Om geloofwaardiger over te komen maakt de nep-collectant een collectebus met het logo van een stichting of goed doel, of trekt bepaalde kleding aan met dit logo. Uiteraard komt van het geld niets bij het goede doel terecht, maar verdwijnt het allemaal in de zak van de oplichter;
• De nep-postbode: Een 'postbode' belt aan met een bezorging. Hiervoor moeten echter wel portokosten worden betaald. Hiervoor wordt een mobiel pinapparaat gebruikt. Contant betalen is niet mogelijk 'voor de veiligheid van de postbode'. Wanneer het slachtoffer dit apparaat gebruikt werkt dit niet, waarop de postbode beweert dat het apparaat 'kapot' is en dat hij 'morgen zal terugkomen'. Uiteraard komt de postbode niet terug, maar blijken achteraf wel kleinere of zelfs grotere bedragen van de bankrekening van het slachtoffer afgeschreven;
• Malafide klusjesmannen: Een of meerdere klusjesmannen bieden op opdringerige of agressieve wijze hun diensten aan aan nietsvermoedende bewoners. Het werk is meestal slecht of onnodig en er worden hoge prijzen gerekend.
• De liefhebbende kleinzoon: De oplichter belt oudere mensen op en doet zich voor als kleinzoon. Onder dit voorwendsel vraagt hij om geld, dat 'door een vriend wordt opgehaald'. Zonder dat oma het weet noemt ze vaak de naam van de kleinzoon ('Ben jij dat Casper?') waar de oplichter handig op inspeelt ('Ja, met Casper'). Vervolgens doet hij zich voor als 'vriend' die het geld komt halen. Wanneer de opa of oma lont begint te ruiken is de oplichter al verdwenen.
• Diefstal aan de deur: Men trekt in teams van twee langs de deuren, en probeert zich met een verhaal naar binnen te kletsen. Terwijl de een het slachtoffer afleidt, steelt de ander kostbaarheden van het slachtoffer.
• Bedelaars: Sommige bedelaars veinzen handicaps, verzinnen zielige verhalen, of zetten kinderen in om zoveel mogelijk geld te kunnen innen.
• Chinese thee / barscam: Deze truc wordt met name in China beoefend. Een of twee charmante Chinese jongedames benaderen het slachtoffer (vaak een toerist), en proberen met hem in gesprek te komen "om hun Engels te oefenen". Vervolgens stellen ze voor ergens thee te gaan drinken of een maaltijd te gebruiken, waarna achteraf de rekening aan de toerist gepresenteerd wordt en extreem hoog is. De truc komt (ook in andere landen) in verschillende variaties voor, maar telkens wordt de toerist een gelegenheid binnengepraat (bar, restaurant, seksclub, kunstgalerij), soms dronken gevoerd, en verplicht tot iets duurs. Soms intimideert het personeel de toerist wanneer hij tegen de rekening protesteert.
• Antiek: Deze truc is vooral in Thailand gesignaleerd. De oplichter benadert een toerist en zegt dat hij weet waar Thaise antiekvoorwerpen, kunst of juwelen met grote kortingen gekocht kunnen worden. Deze artefacten kunnen zogezegd in Europa of Amerika makkelijk het twee- of drievoudige opbrengen. De toerist wordt per tuktuk of auto naar meerdere winkels gebracht die allemaal gerund worden door handlangers van de oplichter. Ook worden regelmatig ontmoetingen geregisseerd met handlangers die zich als 'neutrale derden' voordoen en het verhaal van de oplichter bevestigen. De als antiek verkochte waren zijn uiteraard allemaal kitsch en waardeloos.
• Drive-in scam: De buit is hier niet groot maar wel lekker. De oplichter rijdt een drive-in restaurant binnen en kletst zich met een smoes voorbij het bestellingsloket zonder te bestellen. Daarna neemt bij het afhaalloket de bestelling van de volgende klant in ontvangst, vaak eveneens met een smoes zodat hij niet hoeft te betalen.
• De kaartjesautomaat: Een zogenaamde medewerker van het vervoersbedrijf of welwillende medereiziger ziet een buitenlandse toerist worstelen met de kaartjesautomaat waar hij niets van begrijpt en biedt hulp aan. Hij selecteert een iets duurs waardoor het scherm een hoog bedrag vertoont en doet alsof hij zelf met de bank- of creditcard betaalt, waarna hij doet alsof hij een kaartje trekt en dit aan de toerist verkoopt voor het hoge bedrag. Dit kaartje had de oplichter al in zijn hand en is meestal ook nog eens ongeldig, zodat de opgelichte toerist bovendien een boete riskeert.

Valse schade claimen

Soms probeert men het slachtoffer te laten geloven dat hij schade heeft aangericht om hem zo te laten betalen. De oplichter laat zich bijvoorbeeld luid kermend op straat vallen naast een achteruitrijdende auto zodat de bestuurder gelooft dat hij hem heeft aangereden. Maar voor een luttel bedrag, bijvoorbeeld 50 euro, 'zal de politie erbuiten worden gehouden'. De bestuurder, die zich uiteraard is doodgeschrokken en denkt dat het zijn schuld is, is bang voor eventuele civiele of strafrechtelijke procedures en zal betalen.

Ook komt het voor dat men opzettelijk met iets dat al kapot is tegen het slachtoffer aanloopt of zich op bovengenoemde manier laat 'aanrijden' waarna men de doos met het voorwerp laat vallen en beweert dat het slachtoffer 'zijn kostbare vaas' heeft gebroken. In het tv-programma Pas Oplichters! werd de truc in twee varianten gedemonstreerd, eerst met een doos vol glasscherven en later met een al kapotte laptop.

Een bijzondere vorm van het claimen van schade onder valse voorwendselen is verzekeringsfraude.

Oplichterij rond loterijen en belspelletjes

Voorbeeld van een loterij email scam

De oplichter benadert het slachtoffer met een lot met een winnend nummer. Hij kan helaas de prijs niet zelf innen om een of andere reden, maar hij biedt aan het voor bijvoorbeeld de helft van de prijs aan het slachtoffer te verkopen. Het lot is echter vervalst en waardeloos. De oplichter heeft het slachtoffer voor veel geld opgelicht, en het slachtoffer wordt zelf geconfronteerd met een strafvervolging wegens het proberen te incasseren van de prijs met een vals lot. Deze truc kwam voor in de film Matchstick Men (2003). Een variant is in Las Vegas gesignaleerd: de oplichter vraagt het slachtoffer een aantal fiches te verzilveren. Dat kan hij zelf niet want het betreffende casino heeft hem op beschuldiging van valsspelen verwijderd. Als verzekering dat het slachtoffer het geld daadwerkelijk terugbrengt vraagt de oplichter om een waardevol juweel of een geldbedrag. Wanneer het slachtoffer ontdekt dat de fiches geweigerd worden door het casino is de oplichter verdwenen. Er bestaan ook varianten waar het niet om een winnend lot of fiches gaat, maar om een ring of andere zaken (andere juwelen, buitenlandse valuta) die zogenaamd veel waard zijn maar die de oplichter zelf niet kan verzilveren en daarom aan het slachtoffer wil verkopen.

Een andere variant van fraude met betrekking tot loterijen is een vorm van Nigeriaanse oplichting, waarbij het slachtoffer wordt wijsgemaakt dat hij een prijs heeft gewonnen. Om nu de prijs daadwerkelijk te kunnen innen, moet hij eerst wat onkosten vergoeden. De prijs komt niet, maar de oplichters blijven 'onkosten' vragen, tot het slachtoffer afhaakt.

In andere gevallen blijkt dat aan de 'prijs' zelf een prijskaartje hangt: de 'winnaar' moet bijvoorbeeld een fors bedrag bijbetalen of bijbehorende artikelen kopen. Uiteindelijk blijkt dat het slechts een vermomde en veel te duur betaalde koop betreft.

Ook echte loterijen en belspelletjes kunnen praktijken hanteren die niet door de beugel kunnen. Zo is het voorgekomen dat met de antwoorden of vragen gesjoemeld werd. Daarbij kennen veel malafide belspellen en loterijen helemaal geen winnaar, of is de 'winnaar' een fictief persoon of medewerker van de loterij of het spel.

De mijn opsieren

Tijdens de Goldrush kwam het voor dat oplichters een waardeloze mijn kochten, en hier vervolgens stofgoud in verspreidden. Dit gebeurde meestal door stofgoud in geweerpatronen te verwerken en met een geweer die patronen in de mijn te schieten. Vervolgens werd de mijn of de aandelen in het waardeloze mijnbedrijf te koop aangeboden voor een hoge prijs onder het voorwendsel dat er goud te vinden was. Wanneer iemand de mijn ging bezichtigen konden de oplichters 'bewijzen' dat er goud te vinden was door te delven op de plaats waar geschoten was en in het opgedolven erts 'goud aan te tonen'. De oplichters verkochten hierdoor de mijn met een fabelachtige winst. Deze truc wordt beschreven in het Lucky Luke stripverhaal De spookstad.

Werkfraude en thuiswerkfraude

Bij werkfraude houdt de oplichter zijn slachtoffer een mooie baan als lokkertje voor. Het slachtoffer is vaak werkloos of ontevreden in zijn huidige baan, en is geneigd om iedere kans aan te grijpen. Benadering vindt vaak plaats via vacaturesites.

Een van de meest voorkomende vormen van werkfraude is het aanbieden van een droombaan in een exotisch land of op een cruiseschip. Vaak wordt telefonisch of in persoon een gesprek gevoerd waarin de oplichter zeer geloofwaardig en professioneel naar voren komt en zaken als salaris, belastingen etc. worden besproken. Daarna volgt de mededeling dat de kandidaat is aangenomen. Er zal echter wel een bedrag aan onkosten moeten worden voorgeschoten, zoals kosten voor een werkvergunning, uniform, schoenen, (ziektekosten)verzekering, etc. Nadat de kosten zijn betaald verdwijnt de oplichter.

Ontslagzwendel is een vorm van werkfraude waarbij een recruiter of concurrent een werknemer een baan aanbiedt, opdat hij zijn oude werkgever verlaat. Wanneer hij de nieuwe baan eenmaal heeft geaccepteerd, wordt hij in proeftijd ontslagen. Zo spaart de oude werkgever zich een kostbare ontslagprocedure uit.

Een andere veelvoorkomende vorm van werkfraude is het gebruik van valse advertenties om zodoende c.v.'s, foto's en eventueel kopieën van identiteitsbewijzen van nietsvermoedende kandidaten los te krijgen. Deze documenten worden vervolgens gebruikt voor identiteitsfraude.

Ook komt het voor dat de oplichter kandidaten benadert met aanbiedingen voor thuiswerk, we spreken dan van thuiswerkfraude. Hier bestaan een aantal varianten:

• Het werk behelst het ontvangen en overboeken van gelden via de eigen bankrekening. De kandidaat krijgt een aantrekkelijk salaris of een percentage van de bedragen als beloning voorgeschoteld. Feitelijk worden hij en zijn bankrekening echter misbruikt voor het witwassen van geld. Het slachtoffer is misbruikt als katvanger of 'money mule' = geldezel.
• Het werk wordt gepresenteerd als Multi-Level-Marketing of franchising, waarbij de deelnemer een inlegsom betaalt, en hij feitelijk slechts geld kan verdienen door het aanbrengen van nieuwe deelnemers. Hoewel MLM en franchising legaal zijn, is het illegaal wanneer geld slechts of voornamelijk verdiend kan worden met het introduceren van nieuwkomers. In dat geval is er feitelijk sprake van een piramidespel.
• De werker moet voor zijn werk benodigdheden bij de organisatie aanschaffen, of cursussen volgen, tegen hoge kosten. De organisatie belooft de producten af te nemen en door te verkopen. Wanneer de werker nadien zijn producten aan de organisatie probeert te verkopen weigert deze op grond van het argument dat de kwaliteit 'onvoldoende' is, of geeft geen gehoor.

Malafide telefoonlijnen

Sommige bedrijven die betaalde telefoonnummers exploiteren proberen mensen onder valse voorwendsels aan te zetten hun lijn te bellen. Mensen worden bijvoorbeeld op chatsites benaderd en uitgenodigd naar het nummer te bellen. Ook komt het voor dat men mensen laat geloven dat ze een prijs hebben gewonnen. Ze moeten dan het nummer bellen 'om de prijs te claimen'. Wie belt komt echter terecht in een labyrint van keuzemenu's en medewerkers die getraind zijn hun 'klanten' zo lang mogelijk aan de lijn te houden. Ook komt het weleens voor dat een sms-servicer ongevraagd sms-berichten aan mensen stuurt en hen kosten in rekening brengt.

Ook kan het gebeuren dat men gebeld wordt met het verzoek een collect call te aanvaarden met als doel de gebelde na acceptatie van het gesprek door te verbinden naar een duur betaalnummer zonder dat gebelde er erg in heeft.

Oplichterij rond reizen en vakanties

Sommige reisbureaus zijn geen echte reisbureaus maar oplichterspraktijken. Dit soort reisbureaus laat zich vooraf betalen voor de reis waarna de reis uiteindelijk niet doorgaat of de oplichter met de noorderzon verdwijnt. Ook komt het voor dat bedrijven of particulieren via (online) advertenties vakantiehuisjes of hotelruimte aanbieden. Het slachtoffer reserveert en betaalt, maar bij aankomst blijkt het adres niet te bestaan of weet de eigenaar van niets. Het betreft hier niet alleen de reguliere zon- en skivakanties, maar ook bijvoorbeeld pelgrimstochten naar Lourdes, Mekka of een andere bestemming.

Ripdeal

Bij een ripdeal benadert de oplichter het slachtoffer voor een transactie enkel en alleen met het doel het slachtoffer ter plekke te beroven. In het criminele circuit vinden ripdeals vaak plaats in de drugshandel, waarbij een partij er met het geld én de drugs vandoor gaat.

Lokaas

Soms wordt een aantrekkelijke vrouw (of man) als lokaas ingezet. De truc behelst meestal iemand op een of andere manier mee te lokken, weerloos te maken en te chanteren of beroven:

• Door het slachtoffer te drogeren of dronken te voeren, en vervolgens te beroven;
• Door het slachtoffer naar een afgelegen plaats te lokken waar hij of zij kan worden bedreigd of beroofd;
• Door compromitterende informatie van het slachtoffer los te krijgen waarna het gechanteerd kan worden;
• Door het slachtoffer in een compromitterende positie te brengen en vervolgens te chanteren.

Churning

De Engelse uitdrukking 'churning' (oorspronkelijke betekenis: 'omroeren' of 'karnen') heeft betrekking op overmatig provisie opstrijken. Waar op provisie- of transactiebasis gewerkt wordt, kan men zichzelf kunstmatig provisie laten toekomen en zo de rekening 'opblazen' door ervoor te zorgen dat het feit dat de beloning oplevert zich zoveel mogelijk voordoet, zonder dat dit voor de klant toegevoegde waarde heeft.

Een voorbeeld is een sms-provider die een 'WK-service' aanbiedt en de abonnees, die verwachten slechts per wedstrijd of doelpunt een sms'je te krijgen, tegen 1,50 euro per sms iedere minuut van de betreffende voetbalwedstrijd een sms tegen dit tarief stuurt. Waar op tijdbasis wordt gefactureerd (uurtje-factuurtje) kan het verrichten van nutteloze diensten om de tijd te kunnen factureren ook gezien worden als churning, bijvoorbeeld als belastingadviseur 2 uur ad 200 euro per uur factureren voor een belastingteruggave van 40 euro, of als advocaat uren spenderen aan cosmetische, niet-materiële wijzigingen in juridische documenten.

Een bekend en vroeger veelvoorkomend voorbeeld zijn effectenmakelaars of vermogensbeheerders die per transactie betaald worden en daarom lukraak gaan kopen en verkopen in de portefeuille van hun klanten om zo provisie te ontvangen. Dit is overigens in Nederland niet meer toegestaan.

Malafide kredietverlening

Malafide kredietverstrekkers benaderen personen met het aanbod een lening bij hen af te sluiten of bestaande leningen over te sluiten. Meestal hebben ze geen vergunning en benaderen ze hun potentiële klanten via cold calling en internet. Bij het aangaan van de leningen worden echter doelbewust essentiële zaken verzwegen of anders voorgesteld dan ze zijn:

• De klant moet uiteindelijk op jaarbasis een hogere rente betalen dan toegestaan, of dan wat hem is voorgehouden door de kredietverstrekker;
• De klant moet excessieve bijkomende kosten betalen, vaak in de vorm van verplichte (dure) bijkomende verzekeringen;
• De klant moet vooraf de transactiekosten betalen en ontvangt de lening uiteindelijk niet. Dit is een variatie op zogenaamde Nigeriaanse oplichting.

Doelwit van de malafide kredietverstrekker zijn personen die geen toegang hebben tot normale vormen van krediet, bijvoorbeeld omdat ze een negatieve BKR-notering hebben.

Fraude met onroerend goed

Sommige oplichters benadelen hypotheekverstrekkers, huurders of eigenaars van onroerend goed. Voorbeelden van onroerend goed gerelateerde oplichting zijn:

• Hypotheekfraude: De eigenaar peutert onder valse voorwendselen een hypotheek bij de bank los. Het onderpand in kwestie is uiteindelijk veel minder waard dan hij de bank doet geloven.
• Huurfraude: De oplichter huurt een woning zonder huur te betalen. De uitzetting kan hij door de huurdersbescherming die het recht kent en vertragingstactieken maanden uitstellen. Na de uitzetting begint de oplichter bij een andere verhuurder opnieuw.
• Oplichting van huurders: De oplichter doet zich voor als verhuurder en biedt een mooie woonruimte te huur aan. Wanneer de huurder reageert eist de oplichter vooruitbetaling van kosten zoals sleutelgeld, borg, de eerste huurtermijn, transactiekosten, etc. Uiteraard zal de huurder de woonruimte nooit ter beschikking krijgen.
• De oplichter doet zich voor als klusjesman, aannemer of reparateur, en laat zich (vooraf) voor een bepaalde klus aan een huis of ander gebouw betalen door de eigenaar. De klus wordt niet of onvolledig uitgevoerd, en de oplichter verdwijnt met zijn geld. Naast de puur financiële schade brengen de slecht of half uitgevoerde werkzaamheden ook vaak additionele materiële schade aan het gebouw toe, waardoor (wederom)(dure) reparaties nodig zijn.
• Sommige oplichters benaderen eigenaren van huizen die worden verkocht wegens het niet tijdig voldoen van hypotheekaflossingen met 'reddingsplannen'. Dit behelst meestal een of andere vorm van 'sale and lease back', waarbij het idee is dat het huis 'tijdelijk' verkocht wordt aan de oplichter waarna de eigenaar met de opbrengst de hypotheek afbetaalt en het huis huurt tot hij genoeg financiële middelen heeft opgebouwd om het huis terug te kopen. In praktijk moet de eigenaar hoge bemiddelingskosten betalen of zijn de huur en/of de terugkoopprijs zo hoog (of de koopprijs zo laag) dat de eigenaar de lasten (na verloop van tijd) niet meer kan opbrengen. Uiteindelijk wordt hij alsnog het huis uitgezet. Ook worden op deze manier eigenaren opgelicht die de (over)waarde van hun huis willen verzilveren.
• Bij een verkoopcarrousel wordt onroerend goed op een executieveiling gekocht door een handlanger van de oplichter waarna het vrijwel meteen met winst wordt doorverkocht aan een katvanger. Deze katvanger heeft onder valse voorwaarden een hypotheek losgekregen maar zal deze na verloop van tijd niet meer kunnen opbrengen, waarna het onroerend goed opnieuw geëxecuteerd en geveild wordt en het hele verhaal opnieuw kan beginnen. Op oplichter blijft hier buiten de carrousel maar financiert wel zijn handlanger en helpt de katvanger met het fingeren van de hypotheekaanvraag. In ruil hiervoor speelt de handlanger hem het leeuwendeel van de winst toe.

Opslag- en verhuisfraude

Het is normaal om tegen betaling spullen op te laten slaan door een hierin gespecialiseerd bedrijf. Frauduleuze opslagbedrijven laten de spullen echter stelen door handlangers of proberen met allerlei excuses de goederen in bezit te nemen. Ook kunnen ze achteraf van de eigenaar een extra betaling eisen met het dreigement anders de goederen niet terug te geven. Dit komt ook voor bij malafide verhuisbedrijven: de spullen worden opgehaald waarna een extra betaling wordt geëist voordat de spullen worden afgeleverd op het nieuwe adres.

Malafide autoverhuurders

Bona fide autoverhuurders zullen bij schade nooit meer eisen dan het eigen risico van de verzekering van de auto. Malafide autoverhuurders eisen daarentegen achteraf zowel bij echte als bij gefingeerde schade veel hogere bedragen.

Misleidende verkooptrucs

Bij misleidende verkoop wordt een klant benaderd om iets te kopen of om zich ergens toe te verplichten. Vaak blijkt achteraf dat de producten inferieur zijn, of dat de klant zich tot meer verplicht heeft dan hij oorspronkelijk dacht. Hij zit bijvoorbeeld aan een doorlopend abonnement vast terwijl de colporteur hem had verzekerd dat het slechts een eenmalige bestelling was. Aangezien misleidende verkoop vaak via de telefoon of via colporteurs plaatsvindt is het zo goed als onmogelijk te bewijzen dat de colporteur de koper heeft misleid. Dit soort bedrijven verschuilt zich bovendien achter de bewering dat ze onmogelijk kunnen nagaan wat hun colporteurs zeggen, maar dat er wel een getekend papier is "en de klant dus gewoon moet betalen". De colporteurs worden echter in de extreemste gevallen doelbewust geïnstrueerd om klanten te misleiden of zelfs voor te liegen. In Duitsland duidt men dit weleens aan als Drücker. De colporteurs zijn zelf meestal randfiguren die op freelancebasis werken en slechts een beloning krijgen afhankelijk van het aantal klanten dat ze aanbrengen.

Om deze redenen heeft de Europese Unie regelgeving uitgevaardigd die strenge eisen stelt aan colportage. Zo moet een colportage-overeenkomst in principe aangemeld worden bij de Kamer van Koophandel, en kan de klant binnen 14 dagen zonder opgaaf van redenen de overeenkomst zonder verdere verplichtingen opzeggen. Tevens heeft het Europees Parlement wetgeving uitgevaardigd tegen oneerlijke handelspraktijken in het algemeen.

Piramidespelen en andere word-snel-rijk-schema's

Oplichters benaderen hun slachtoffers nog weleens met 'word-snel-rijk' programma's. Ze hebben zogezegd een nieuw financieel product of mogelijkheid gevonden waarmee hun klanten snel veel geld kunnen verdienen. De klanten investeren hun geld in het schema en raken het uiteindelijk kwijt omdat het geld dan wel wordt gebruikt om verplichtingen aan eerdere investeerders te voldoen dan wel als 'fee' of 'honorarium' in de zakken van de oplichter verdwijnt.

Piramidespelen

Een veel gebruikte wijze van oplichting is het piramidespel. Aan de deelnemers worden hoge rendementen voorgespiegeld op hun inleg. Deze rendementen worden echter betaald uit de inleg van nieuwe deelnemers, die de bestaande deelnemers zelf moeten rekruteren. Na verloop van tijd komen er te weinig nieuwkomers bij en stort de constructie in, waarbij de meeste deelnemers hun geld kwijt zijn.

Kettingbrief

Kettingbrieven kunnen relatief onschuldig zijn wanneer er gevraagd wordt kaarten te sturen. Soms wordt er echter ook op bijgeloof geanticipeerd en om geld gevraagd, waarbij gewaarschuwd wordt allerlei onheil wanneer men dit niet doen en de ketting verbreekt. Een variant is het per kettingbrief verspreiden van een belastingadvies (bijvoorbeeld middeling), waarbij de gevraagd wordt om 'tipgeld'.

Ponzifraude

Ponzifraude of een ponzischema is een variant op het piramidespel waarbij eveneens rendementen van investeerders worden betaald uit de inleg van nieuwe deelnemers. Het verschil met een piramidespel is dat de deelnemers niet nieuwkomers hoeven aan te brengen. Dit maakt het makkelijker de fraude te vermommen als legitiem investeringsplan.

Multi-level marketing

Dit is in principe legaal, maar in sommige gevallen heeft men in rechte geoordeeld dat het toch een piramide- of ponzi-achtige constructie betrof. Dit is meestal het geval wanneer de nadruk ligt op en aanbrengen van nieuwe deelnemers en men meer inkomsten krijgt naarmate men meer nieuwkomers heeft geworven (en deze nieuwkomers eveneens nieuwkomers hebben geworven etc.).

Franchising

Ook franchising is in principe legaal, en wordt ook beoefend door gerenommeerde bedrijven als McDonald's en Ahold. Bij misbruik van franchising worden franchisenemers echter opgezadeld met hoge kosten of verplichtingen tot het volgen van dure bijkomende cursussen bij het moederbedrijf terwijl de franchiseformule twijfelachtig is. Ook wordt vaak tot het laatste moment verzwegen of verbloemd dat de deelnemers zelfstandig ondernemer worden en niet in dienstverband treden.

Matrix

Een matrix is een variant op bovengenoemde schema's waarbij een beloning in natura in het vooruitzicht wordt gesteld, bijvoorbeeld een iPod, auto of computer. Matrices worden vaak vermomd als speciale 'weggeef'acties van het bedrijf.

Casinostrategieën

Soms wordt geadverteerd met strategieën waarmee men in een (online) casino gegarandeerd kan winnen. Meestal zijn dit martingaalstrategieën Er bestaan echter geen strategieën of trucs die winst garanderen, anders zou niemand immers een casino beginnen. Daarbij bieden veel casino's de mogelijkheid tot gratis spelen, waarbij de software de speler extra vaak laat winnen. Dit alles dient om de speler naar de website van het casino te lokken en hem daar veel geld te laten uitgeven.

Overige word-snel-rijk-schema's

Vaak beweert de oplichter hoog renderende participaties of investeringen in opkomende markten als de Verenigde Arabische Emiraten, China, Rusland, Bulgarije of Brazilië te verkopen, waarna een faillissement van het investeringsfonds volgt en de oplichter met het geld verdwijnt.

Rekrutering voor dit soort schema's vindt vaak plaats door middel van cold calling, direct mailing en spam, ongevraagde sms'jes, of besloten bijeenkomsten waar de psychologische druk tot een maximum wordt opgevoerd. Bij frauduleuze franchising en MLM worden de deelnemers verhalen voorgehouden over de eerste deelnemers 'die inmiddels allemaal miljonair' zijn, en worden ze bestempeld tot 'visionairs' die 'zelf hun lot bepalen' zonder 'afhankelijk te zijn van de grillen van een baas'. Ook wordt veelal niet geaarzeld gebruik te maken van vacaturesites, waar men zich richt op onervaren starters en werkzoekende studenten en de indruk wekt dat het om een betaalde 'normale' baan gaat.

De constructies worden vaak gemaskeerd als franchising, multi-level marketing, "weggeef-actie" of investeringsfonds. Ook komt het voor dat een oorspronkelijk goed bedoeld investeringsfonds evolueert tot oplichting door te hoge transactiehonoraria voor de diverse partijen, te hoge privéopnames, of doordat de organisator begint met het 'als noodoplossing' betalen van investeerders uit bijdragen van nieuwkomers, om een event of default te voorkomen.

De bekendste fraudeurs in deze categorie zijn Charles Ponzi, naar wie Ponzifraude is genoemd, en Bernard Madoff, die met zijn Ponzifraude investeerders gezamenlijk voor naar schatting 50 miljard heeft benadeeld.

Fraude

Het aanpassen van documenten op een manier die niet wettig is en als doel heeft geld wit te wassen of meer financiële mogelijkheden te verkrijgen. Hieronder vallen:

• Boekhoudfraude, creatief boekhouden
• Effectenfraude
• Facturatiefraude
• Handtekeningvervalsing
• Identiteitsdiefstal of vervalsing van een legitimatie
• Valsheid in geschrifte

Internetfraude

Internetfraude of cyberfraude omvat een groot scala aan trucs waarbij gebruik wordt gemaakt van de technische mogelijkheden van internet en IT. Soms zijn deze trucs inherent aan het systeem, maar vaak zijn het ook varianten van oudere trucs waarbij de oplichters gebruik maken van de (communicatie)mogelijkheden die internet biedt. Hieronder een kleine greep:

• e-mail rondsturen met bijlagen of links die alleen zijn te bekijken als een bepaald programma wordt gedownload. Dit programma is altijd een "backdoor" die de criminelen toegang geeft tot de computer van de gebruiker.
• Man-in-the-middle-aanval
• Misbruik van sociaalnetwerksites. De oplichter hackt of pharmt iemands account op een netwerksite (bijvoorbeeld Facebook), waarna hij met gebruik van het account onder valse voorwendselen diens contacten vraagt geld over te maken. Hij doet zich via het account voor als een vriend, en beweert bijvoorbeeld dat hij 'vastzit' in een ver oord (bijvoorbeeld China of Nigeria), en dat hij snel een fors bedrag nodig heeft voor een vliegticket terug naar huis.
• Nepvirussen: de internetgebruiker krijgt een pop-up te zien waarop wordt beweerd dat zijn computer geïnfecteerd is met een computervirus. Maar wanneer hij op de bijbehorende link klikt kan hij een virusscanner downloaden die het probleem verhelpt, al dan niet tegen betaling. Uiteraard is er geen virus, en is de 'virusscanner' in het beste geval waardeloos. In het slechtste geval is hij schadelijk of bevat hij een "backdoor" die criminelen toegang geeft tot de computer van de gebruiker.
• Pharming en phishing, waarbij internetgebruikers via valse websites persoonlijke informatie of inlogcodes wordt ontfutseld
• Skimmen, waarbij men andermans PIN-gegevens kopieert en misbruikt

Advanced fee fraud

Advanced fee fraud staat in Nederland beter bekend als Nigeriaanse oplichting. Hoewel het recentelijk in de belangstelling staat als oplichting via internet is het verschijnsel veel ouder. Het slachtoffer wordt benaderd met een brief, e-mail of telefoongesprek waarin hem een groot geldbedrag wordt voorgespiegeld. De meestgebruikte voorwendsels zijn:

• Een ver familielid is overleden en het slachtoffer is (mede-)erfgenaam;
• Een som geld moet tijdelijk in het buitenland geparkeerd worden. Als dit op de bankrekening van het slachtoffer mag, wordt hem een groot geldbedrag beloofd;
• Een bank zit met een groot geldbedrag in de maag dat naar de staat gaat als niet iemand het komt opeisen;
• Het slachtoffer heeft een prijs gewonnen.

De oplichters doen zich voor als notaris, advocaat, bank, familielid of testament-executeur. Als het slachtoffer positief reageert wordt hem gevraagd om bepaalde kosten voor te schieten, zoals "leges", "advocatenhonoraria", "reiskosten", "bancaire kosten", "verzekeringskosten" et cetera. De bedragen lopen meestal in de duizenden euro's. Na betaling door het slachtoffer verdwijnen de oplichters spoorloos.

Flessentrekkerij

De oplichter laat zich hier goederen of diensten aanbieden terwijl hij daar niet voor zal betalen. Het verschil met een gewone wanbetaler is dat de flessentrekker volgens een vooropgezet plan werkt. Voorbeelden zijn:

• De eigenlijke flessentrekkerij; zich in een café laten vollopen en als het tijd wordt weg te gaan ruzie zoeken om zo buiten gegooid te worden en zich aan de betaling te onttrekken.
• Eetpiraterij of tafelschuimerij, in een restaurant eten en vervolgens niet betalen;
• Benzine tanken zonder te betalen;
• Huurfraude: een woning huren zonder huur te betalen. Huurfraudeurs zetten vervolgens alle middelen en vertragingstechnieken in om de uitzetting uit te stellen. Wanneer de uitzetting niet meer tegen te houden is vertrekt de oplichter met de noorderzon. De verhuurder leidt door de gemiste huur schade en moet bovendien hoge additionele kosten maken voor advocaten en deurwaarders.
• Goederen of diensten bestellen zonder te betalen.

Hustling

Hustling is het zich bij een sport of spel voordoen alsof men minder vaardig of ervaren is dan men in werkelijkheid is. De term heeft zijn oorsprong in de biljartscene, maar kan toegepast worden op iedere sport of spel waarbij om geld wordt gespeeld, zoals poker. De hustler zal zich onnozel gedragen door bijvoorbeeld de keu amateuristisch te hanteren of bij poker de kaarten amateuristisch te schudden. Ook zal de speler beginnen met om kleinere bedragen te spelen en ervoor zorgen te verliezen. Wanneer de tegenstanders overmoedig worden en de inzet verhogen, zal de hustler zijn spelgedrag navenant aanpassen en met gemak grote sommen van de minder goede spelers winnen.

Soortgelijke trucs worden ook toegepast bij goksites die de mogelijkheid te spelen zonder werkelijke inzet om het systeem uit te proberen. De software kan zodanig worden gemanipuleerd dat de winkansen van de bezoeker hoger zijn dan wanneer hij tegen een werkelijke inzet gaat spelen. Hierdoor wordt men overmoedig en zal men hoger inzetten (en meer verliezen) wanneer men in ernst begint met spelen.

Een variant op de hustlingtruc is de 'blackjack scam' die in o.a. Kuala Lumpur and Ho Chi Minh stad is gesignaleerd. Het slachtoffer wordt eerst met een onschuldig verhaal naar een woning gelokt. Daar wordt hem (wellicht gedrogeerd) eten aangeboden. Vervolgens wordt het slachtoffer overgehaald 'voor de fun' tegen iemand te blackjacken, waarbij de ander opzettelijk verliest. Uiteindelijk wordt het slachtoffer overgehaald hoge bedragen in te zetten, en keren opeens de kansen en verliest men hoge bedragen.

Valselijk voorlichten

Het vals voorlichten van iemand is vaak bedoeld om veel meer te winnen dan geld alleen. Zo kunnen liefde, seks, spullen en diensten verworven worden. Valse voorlichting of voorwendselen komen vaak voor in reclame en bij telemarketing (of andere vormen van klantenwerving) om klanten op hogere kosten te jagen of duurdere producten te verkopen dan waartoe ze eigenlijk bereid zouden zijn. Ook blijkt vaak achteraf dat men aan langduriger verplichtingen vastzit dan men dacht.

Soms tracht men ook iemand onder valse voorwendselen een document te laten ondertekenen. Achteraf blijkt dit dan een overeenkomst te zijn met een betalingsverplichting voor die andere persoon.

Een ander voorbeeld zijn de zogenaamde loverboys, die doen alsof ze romantische belangstelling voor hun slachtoffer hebben teneinde hen te dwingen in de prostitutie te werken.

Vals voorlichten kan ook het aannemen van een andere / valse naam om zo geld/goederen van een persoon te krijgen zijn, of het invullen van andermans gegevens in een overeenkomst of machtiging teneinde die ander voor de kosten te laten opdraaien.

Achterhouden van informatie

Naast valse voorlichting kan ook het achterhouden van informatie oplichting zijn. Deze informatie kan het product betreffen, of de verkoop- of randvoorwaarden.

Een voorbeeld van oplichting door het achterhouden van informatie is het verkopen van een horecabedrijf, waarvan de horecavergunning is ingetrokken, zonder de koper te informeren dat de vergunning niet meer geldig is. Soms kan het erg ingewikkeld zijn om te bepalen welke informatie door de verkoper had moeten worden verstrekt, wat kan leiden tot ingewikkelde rechtszaken. Wanneer grotere groepen gedupeerd worden weten de gedupeerden zich vaak te organiseren om samen een grote rechtszaak te voeren.

Wanneer de verkoper niet verplicht was om de achterhouden informatie te geven spreekt men niet van oplichting, maar van een grijs gebied. Een voorbeeld hiervan is de grijze kapitaalmarkt, met beleggingen in het buitenland met zeer hoge gegarandeerde rendementen van bijvoorbeeld 25%. Verzwegen wordt daarbij dat het rendement wordt behaald in een zeer instabiele valuta die misschien 40% in waarde kan dalen. Een ander voorbeeld, dat recentelijk door consumentenwetgeving is 'dichtgetimmerd', is oneerlijke handelspraktijken. Hierbij mankeert niets aan het product, maar wordt in veel gevallen informatie over de koop- of abonnementsvoorwaarden achtergehouden, bijvoorbeeld dat men aan een abonnement met stilzwijgende verlenging vastzit.

Meestal kan men stellen dat er sprake is van oplichting indien de verkoper de informatie bewust had achtergehouden en wist of had moeten weten dat informatie essentieel is voor de transactie, dus dat de koper met beschikking over deze informatie anders zou hebben gehandeld. Men staat hierin nog sterker wanneer men kan aantonen hier expliciet naar te hebben gevraagd. In bovengenoemd voorbeeld met de horeca-onderneming is dit duidelijk, daar de koper de onderneming niet zou hebben gekocht als hij had geweten dat de vergunning was ingetrokken.

Handel met voorkennis (voorwetenschap)

Met handel met voorkennis wordt meestal het verrichten van transacties op de effectenbeurs bedoeld, met behulp van koersgevoelige informatie die (bijvoorbeeld door directe betrokkenheid bij een bedrijf) verkregen is, voordat de informatie voor andere beleggers toegankelijk is. De gedupeerden van handel met voorkennis zijn handelaren die de voorkennis niet bezitten en transacties sluiten die hen nadeel opleveren.

Handel met voorkennis is een strafbaar feit. Het feit wordt genoemd in het EU-document "Marktmisbruik 2003/6/EG". Het Verdrag tussen de Regering van het Koninkrijk der Nederlanden en de Regering van het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland inzake wederzijdse bijstand en de uitwisseling van informatie op het gebied van effecten, termijncontracten en opties bevat afspraken over het bestrijden van handel met voorkennis.

Marktmanipulatie

Verwant aan handel met voorkennis is marktmanipulatie. Hierbij wordt echter nog een stapje verder gegaan en de koers van een effect gemanipuleerd in het voordeel van de oplichter. Een oplichter kan bijvoorbeeld middels geruchten of transacties tussen gerelateerde partijen de koers van een aandeel of obligatie kunstmatig verhogen, waarna grote hoeveelheden verkocht worden aan onwetende derden of de oplichter zelfs short gaat in anticipatie op de daling die zal optreden. De kopers blijven gedupeerd met waardeloze effecten achter. Deze truc staat ook bekend als pump and dump (oppompen en dumpen) en vindt voornamelijk plaats bij aandelen met zeer lage waarden, de zogenaamde penny stock. Marktmanipulatie is eveneens een strafbaar feit in de meeste landen.

Waarzeggerij

Het komt wel voor dat mensen, die zich als waarzegger, medium of ziener profileren, voor oplichting worden vervolgd wanneer zij goed- of bijgelovige mensen veel geld afhandig hebben gemaakt. Vaak wordt volgens het 'regenmaker' principe gehandeld: wanneer de voorspelling uitkomt wordt het toegeschreven aan de gaven van de waarzegger, en wanneer dit niet gebeurt verklaart de waarzegger dat er meer (betaalde) sessies nodig zijn. Soms dringen waarzeggers ongevraagd hun 'diensten' op; wanneer de 'klant' tegenstribbelt, dreigen ze hem of haar te vervloeken.

In 2006 werd in Duitsland een waarzegster veroordeeld tot terugbetaling van de aan haar betaalde som geld, toen zij er niet in was geslaagd de geliefde van een cliënte terug te laten keren tot die cliënte.

Gezondheidsfraude

Gezondheidsfraude gaat over mensen die claimen een gave of bepaalde kennis te hebben en hier geld voor vragen. Doorgaans is het resultaat of de gegeven informatie echter gering of onjuist. Voorbeelden zijn wonderdokters, kwakzalvers, handopleggers en mediums. Het is mogelijk dat iemand beweert een "gewone" arts te zijn maar dit helemaal niet is. Het komt zelfs voor dat een arts handelingen verricht waartoe hij niet bevoegd is, zoals onbevoegd opereren. Ook is het mogelijk dat men adverteert voor een 'revolutionaire nieuwe behandeling'.

Gezondheidsfraudeurs benaderen meestal kwetsbare mensen die kwalen hebben die de erkende medische stand niet heeft kunnen verhelpen. Soms gaat het zelfs om ernstige of ongeneeslijke ziektes en kwalen, zoals aids, kanker, een coma na een ongeluk, multiple sclerose, etc. De fraudeur zal telkens verklaren dat er weliswaar 'vooruitgang is geboekt', maar dat er meer 'sessies' nodig zijn. Ook hier geldt vaak het regenmakersprincipe: iedere verbetering wordt aan de kwakzalver toegeschreven, en als er geen verbetering is dan zijn er meer 'sessies' nodig.

Uiteindelijk zal resultaat uitblijven. Niet alles financieel maar ook fysiek is het slachtoffer in een aantal gevallen slechter af, omdat men zich (andere) medische hulp ontzegt of omdat de 'behandelingen' van de fraudeur zelfs regelrecht schadelijk zijn. Het slachtoffer en diens familieleden wordt valse hoop gegeven, en ze blijven dan ook gedesillusioneerd achter.

Sommige gezondheidsfraudeurs geloven geheel of ten dele oprecht dat ze ziekten en kwalen kunnen genezen of een nieuwe behandelmethode hebben 'uitgevonden'. Ze menen dat het omzeilen van de regels voor de medische stand een 'noodzakelijk kwaad' is dat een 'hoger doel' dient, dat ze het geld nodig hebben voor hun 'uitvinding' of 'onderneming', en dat de gevestigde medische stand en de wereld hen uiteindelijk wel zal erkennen. De meesten is het echter geheel of ten dele om het geld te doen.

Een van de bekendste voorbeelden van een gezondheidsfraudeur was Dr. Theodor Morell, die Adolf Hitler behandelde met een grote variëteit aan pillen, drankjes, injecties, druppels en preparaten, waarvan sommige schadelijk waren. Een in de Verenigde Staten bekend voorbeeld is Dr. John Ronald Brown die onbevoegd operaties verrichtte bij transseksuelen en in een aantal gevallen hun gezondheid serieus benadeeld heeft. Diens onbevoegde operaties hebben ten minste een persoon het leven gekost.

Rechtssysteemfraude

Hierbij worden regels en wetten misbruikt ten behoeve van een fraudeur. Hierbij wordt in veel gevallen gebruikgemaakt van de angst die mensen voor de rechter, de autoriteiten of de hiermee gepaard gaande kosten hebben.

• Faillissementsfraude
• Belastingfraude, waaronder carousselfraude
• Verwezenlijking van valse bedrijven
• Overeenkomsten die tegen de wet en goede zeden ingaan
• Bepaalde vormen van misbruik van recht, waaronder ontslagzwendel
• Bepaalde vormen van acquisitiefraude, waarbij men onder valse voorwendselen een ondernemer een overeenkomst tegen een waardeloze tegenprestatie laat sluiten. De oplichter zal in sommige gevallen gebruik proberen te maken van de middelen die het recht biedt (incassobureau, deurwaarder, advocaat, rechtszaak) om de op zichzelf frauduleuze vordering te innen.

Malafide incasso

Een incassobureau kan op meerdere manieren illegaal handelen, in de ernstigste gevallen hangt dit samen met oplichting. Zowel de achterliggende vordering als de handelwijze van het incassobureau kunnen ondeugdelijk zijn.

Inning van ondeugdelijke vorderingen vindt meestal plaats in het bredere kader van een ander soort fraude, bijvoorbeeld acquisitie- of rechtssysteemfraude. Via het incassobureau kan de debiteur geïntimideerd worden, en kan men, indien het achteraf tot een rechtszaak komt, 'aantonen' dat men 'de klant meerdere malen heeft aangemaand'. Een onrechtmatige vordering kan een legitiem tintje worden gegeven. De vorderingen zijn in dit geval niet rechtmatig tot stand gekomen (bijvoorbeeld via acquisitiefraude) of zelfs volledig uit de duim gezogen (spookfacturen). Mocht een beschuldiging van oplichting ter sprake komen, dan zal het incassobureau altijd beweren dat het slechts zijn werk deed. Soms is het bureau gelieerd aan de oplichters, maar het komt voor dat het incassobureau zelf ook een rad voor ogen is gedraaid door de opdrachtgever.

Vaak wordt dit gecombineerd met onprofessionele, agressieve of zelfs illegale inningsmethoden. Dit houdt meestal in het dreigen met allerlei procedures, faillissementen en beslagen, teneinde de debiteur zodanig te intimideren dat hij zal betalen. Ronduit misleidend is het afstempelen van aanmaningsbrieven met de tekst "failliet". Wanneer een debiteur met een advocaat dreigt of een goed juridisch weerwoord heeft houden dergelijke bureaus het vaak voor gezien.

Wanneer dit ontaardt in mishandeling of diefstal is het stadium van oplichting reeds gepasseerd en is er eerder sprake van afdreiging, mishandeling of diefstal met geweld, meestal door de georganiseerde misdaad.

Het komt een enkele keer ook voor dat een incassobureau doorgaat met de incassoprocedure op het moment dat de opdrachtgever te kennen heeft gegeven de procedure niet meer door te willen zetten. De opbrengst is dan geheel voor het incassobureau dat hiermee zowel de debiteur als de opdrachtgever oplicht. Ook kan het voorkomen dat het incassobureau aan de kant van de debiteur bijvoorbeeld 100% van de vordering plus incassokosten int, en vervolgens aan de opdrachtgever 75% uitbetaalt met de mededeling dat er niet meer in zat. Het verschil is voor het malafide incassobureau.

Het berekenen van exorbitante incassokosten zou men eventueel ook als oplichting kunnen beschouwen, hoewel strikt wettelijk niets over de hoogte van incassokosten is vastgelegd en er een grijs gebied bestaat tussen 'veel', 'te veel', 'veel te veel' en 'ongeloofwaardig'.

Romantische fraude

Sommige oplichters gebruiken "loverboy"-achtige werkwijzen. Zij hebben vaak een knap uiterlijk, maar zijn bovendien en vooral sociaal zeer vaardig. Door romantische belangstelling voor het slachtoffer te veinzen maken ze hem of haar emotioneel afhankelijk. Wanneer het vertrouwen eenmaal gewonnen is en er een liefdesrelatie met het slachtoffer is, zal de oplichter proberen hem of haar geld of andere waardevolle zaken af te troggelen, bijvoorbeeld via een "lening". Na verloop van tijd lopen deze bedragen zeer hoog op, waarna de oplichter verdwijnt, zijn of haar slachtoffer achterlatend met een gebroken hart en duizenden euro's lichter.

Ook palmt de oplichter weleens zijn of haar slachtoffers van een afstand in via contactadvertenties, datingsites, e-mail of chatboxen. Hij of zij zal dan na een aantal mailtjes een bedelbrief sturen waarin om geld wordt gevraagd. Vaak wordt een tranentrekkend motief opgevoerd: "Mijn zieke moeder heeft medicijnen nodig die ik niet kan betalen", "We worden volgende maand in de winter op straat gezet wegens een huurschuld". Bij internationaal daten doet de oplichter zich voor als een aantrekkelijk persoon die in een ver land woont (Thailand, Brazilië, Rusland). De oplichter zal dan doen alsof hij of zij de ander wil ontmoeten, en vraagt om geld voor zaken als leges voor visa en een vliegticket. Uiteraard zal het slachtoffer vergeefs op zijn of haar date wachten.

Het gebeurt weleens dat iemand personen op een chatsite of datingsite benadert om hem of haar naar betaalde sites te lokken. Dit gebeurt meestal onder het motto dat "op een openbare website iedereen maar kan komen" en dat je op een betaalsite "tenminste zeker weet dat de ander serieus is". Ook laten sommige nep-daters hun slachtoffers naar dure telefoonlijnen bellen waarbij men bovendien de beller zo lang mogelijk aan het lijntje houdt om de beltijd op te rekken. Ook komt het veel voor dat het slachtoffer overgehaald wordt zich op een dure sms-dienst te abonneren.

Soms heeft een oplichter zelfs "relaties" met meerdere slachtoffers. Dit soort oplichters wordt in Angelsaksische landen ook wel aangeduid als "sweetheart swindlers".

Vermomming

Sommige oplichters vermommen zich als overheidsfunctionaris. Met name een vermomming als politieman is populair omdat de politie vergaande bevoegdheden heeft en mensen geneigd zijn iemand in politie-uniform te geloven en te gehoorzamen. Op deze manier kan men een 'boete' claimen, of iemand zover krijgen dat hij of zij de oplichter volgt naar een afgelegen plaats, of de oplichter in huis binnenlaat. Andere voorbeelden zijn de eerder genoemde vermommingen als collectant of als postbode.

Het slachtoffer kan eisen dat de politieman zich legitimeert, maar het probleem is dat hij niet weet hoe het legitimatiebewijs van een agent eruitziet.

Lijst

Vaak is het lonend om dezelfde persoon meerdere malen te benaderen, met hetzelfde of een ander verhaal. Als hij immers een keer heeft betaald zal hij het vast nog een keer doen. Oplichters houden soms lijsten bij van personen die een of meerdere malen door hen zijn opgelicht. Ze kunnen dan meerdere malen als 'melkkoe' worden gebruikt. Met name bij acquisitiefraude en Nigeriaanse oplichting komt dit voor. In het Engels spreekt men wel van een 'sucker list' (sukkellijst).

Bekende affaires waarin de oplichting bewezen is

Internationaal

• Frank William Abagnale jr. - veelvoudig vervalser van cheques in de VS en Europa. Zijn leven werd verfilmd in Catch Me If You Can (2002) door Steven Spielberg.
• Louis Auzoux - Frans wetenschapper die zijn bewijsmateriaal zelf fabriceerde
• Het Dagboek van Hitler
• Cecil Jacobson - arts die tientallen koppels oplichtte door zijn eigen sperma te gebruiken voor de kunstmatige inseminatie van hun kinderen
• Graaf Victor Lustig - verkocht machines die biljetten van 100 dollar zou printen, maar in werkelijkheid slechts enkele bankbiljetten uitspuugde die Lustig er van tevoren in had gestopt. Klanten betaalden grif duizenden dollars voor het 'wonderapparaat'. In 1925 verkocht hij de Eiffeltoren voor een miljoenenbedrag, maar werd bij de tweede verkooppoging gearresteerd.
• De Cottingley Fairies - drie Britse zusjes die in 1911 beweerden authentieke foto's van elfjes te hebben gemaakt. Hun verhaal en foto's hielden decennialang mensen voor de gek, zelfs schrijver Arthur Conan Doyle. Tijdens de jaren 80 bekenden de nog overlevende meisjes dat ze het hele verhaal verzonnen hadden en de elfjes op de foto uitgeknipte papieren figuren waren.
• De Piltdown Man
• Charles Ponzi - lichtte duizenden mensen op met zijn "piramidespelen"
• Bernard Madoff
• Soapy Smith - legendarisch oplichter uit het Amerikaanse Wilde Westen. Hij was zelfs onderwerp van een Lucky Lukestripalbum.
• Allen Stanford
• Eduardo de Valfierno - stal in 1911 de Mona Lisa zodat hij aan rijke kunstverzamelaars waardeloze kopieën kon verkopen die dachten dat ze het origineel van hem kochten
• Delmart Vreeland

Nederland

• Willem Pince van der Aa - verkocht waardeloze familiestambomen in diverse landen
• Han van Meegeren - meestervervalser van schilderijen van onder meer Johannes Vermeer
• Ari Olivier alias "Heer Olivier" - wordt verantwoordelijk geacht voor oplichting voor een totaal bedrag van circa € 450 miljoen

België

• Daisy Ragole - vaak de succesvolste fraudeur en oplichter van België genoemd
• Jean-Pierre Van Rossem - vergaarde een kapitaal met 'Moneytron', een bedrijf dat een systeem had waarmee men beurskoersen zou kunnen voorspellen
• William Vandergucht - lichtte een verzekeringsmaatschappij en een bank op en verdween vervolgens spoorloos met 75 miljoen Belgische frank

Wetgeving in Nederland

Nederlandse Wet
Wet(boek): Strafrecht	Artikel: 326	Omschrijving: Hij die, met het oogmerk om zich of een ander wederrechtelijk te bevoordelen, hetzij door het aannemen van een valse naam of van een valse hoedanigheid, hetzij door listige kunstgrepen, hetzij door een samenweefsel van verdichtsels, iemand beweegt tot de afgifte van enig goed, tot het ter beschikking stellen van gegevens met geldswaarde in het handelsverkeer, tot het aangaan van een schuld of tot het tenietdoen van een inschuld, wordt, als schuldig aan oplichting, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren of geldboete van de vijfde categorie.
Wet(boek): Strafrecht BES	Artikel: 339 lid 1	Omschrijving: Hij die, met het oogmerk om zich of een ander wederrechtelijk te bevoordeelen, hetzij door het aannemen van een valsche naam of van een valsche hoedanigheid, hetzij door listige kunstgrepen, hetzij door een samenweefsel van verdichtsels, iemand beweegt tot de afgifte van eenig goed of tot het aangaan van eene schuld of het tenietdoen van eene inschuld, wordt, als schuldig aan oplichting, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren.

Zie ook

• Bedrog
• Hoax
• Mystificatie
• Nigeriaanse oplichting - advanced fee fraud, 419-fraude
• Vervalsing

WikiWoordenboek

Zie de categorie Scams van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.