1912
Iz Wikipedije, slobodne enciklopedije
Milenijum: | 2. milenijum |
---|---|
Vjekovi: | 19. vijek – 20. vijek – 21. vijek |
Decenija: | 1880-e 1890-e 1900-e – 1910-e – 1920-e 1930-e 1940-e |
Godine: | 1909 1910 1911 – 1912 – 1913 1914 1915 |
Gregorijanski | 1912 MCMXII |
Ab urbe condita | 2665 |
Islamski | 1330 – 1331 |
Iranski | 1290 – 1291 |
Hebrejski | 5672 – 5673 |
Bizantski | 7420 – 7421 |
Koptski | 1628 – 1629 |
Hindu kalendari | |
- Vikram Samvat | 1967 – 1968 |
- Shaka Samvat | 1834 – 1835 |
- Kali Yuga | 5013 – 5014 |
Kineski | |
- Kontinualno | 4548 – 4549 |
- 60 godina | Yang Voda Miš (od kineske N. g.) |
Holocenski kalendar | 11912 |
Podrobnije: Kalendarska era |
Godina 1912 (MCMXII) bila je prijestupna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom, odn. prijestupna godina koja počinje u nedjelju po 13 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.
Događaji[uredi - уреди | uredi izvor]
Januar/Siječanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 1. - U Nankingu proglašena Republika Kina, privremeni predsednik je Sun Jat-sen; na severu Kine vlast drži carski general Yuan Shikai.
- 1. 1. - Počela se primjenjivati Jezična naredba austrijskog ministra Bienertha od 26. 4. 1909. kojom je hrvatski jezik uveden u potpunosti kao službeni jezik u Dalmaciji.[1]
- 1. 1. - U Švicarskoj na snagu je stupio civilni zakonik.
- 2. 1. - Ruski okupatori u Tabrizu pogubili osmoricu iranskih lidera.
- 5. 1. (23. 12. 1911. po j.k.) - Premijera produkcije "Hamleta" Moskovskog umetničkog teatra, saradnja Konstantina Stanislavskog i Edward Gordon Craiga.
- 5 - 17. 1. - Praška konferencija: boljševička frakcija se otcepila od Ruske socijaldemokratske radničke partije, u kojoj ostaju menjševici.
- 6. 1. - Novi Meksiko je 47. država SAD.
- 6. 1. - Alfred Wegener prvi put predstavio teoriju pomjeranja kontinenata.
- 8. 1. - Italijansko-turski rat: Bitka u Zalivu Kunfuda u Crvenom moru je ubedljiva italijanska pobeda.
- 8. 1. - U Južnoafričkoj Uniji osnovan Afrički nacionalni kongres.
- 12. 1. - U Velikoj Britaniji je podržavljena cjelokupna telefonija.
- 12. 1. - Izbori u Njemačkoj, SPD dobija 110 od 397 zastupnika.
- 17. 1. - Robert Falcon Scott sa ekspedicijom stigao na Južni pol gde otkriva da ga je pretekao Roald Amundsen.
- 20. 1. - Slavko Cuvaj od Ivanske je novi hrvatski ban, nakon što je car uvažio Tomašićevu ostavku.
- 23. 1. - U Hagu potpisana Međunarodna opijumska konvencija, prvi takav ugovor za kontrolu trgovine narkoticima.
- 26. 1. - Raspušten Hrvatski sabor, uhapšen Stjepan Radić.
- 28. 1. - Puštena u saobraćaj pruga Paraćin-Zaječar.
- 28. 1. - Bivši liberalni predsednik Ekvadora Eloy Alfaro izvučen iz zatvora i linčovan sa nekoliko saradnika.
- 29. 1. (16. 1. po j.k.) - Prestolonaslednik Aleksandar povukao ostavku na mesto vrhovnog inspektora vojske, podnesenu posle otkrića tajne organizacije oficira.
- 31. 1. - Prvi put izvedena pesma It's a Long Way to Tipperary.
- januar - Počinje Albanski ustanak u Kosovskom vilajetu.
- + Pobuna u Kritskoj Državi, nakon što Venizelos nije hteo prihvatiti njene predstavnike u grčki parlament.
Februar/Veljača[uredi - уреди | uredi izvor]
- 12. 2. - Završetak Xinhai revolucije: Udova carica Longyu potpisuje abdikaciju u ime maloletnog Pu Yia - kraj dinastije Qing i monarhije u Kini; car zadržava titulu, palatu i sluge (do 1924).
- 13. 2. - Kineski predsednik Sun Yat-sen daje ostavku u korist generala Yuan Shikaia radi jedinstva južne i severne Kine (položio zakletvu 10. 3.).
- 17. 2. - Umro austrougarski ministar vanjskih poslova Alois Lexa von Aehrenthal, nasljeđuje ga grof Leopold Berchtold (do 1915).
- 14. 2. - Arizona postaje 48. država SAD, čime je kompletiran glavni deo nacije.
- 24. 2. - Italijansko-turski rat: Bejrutska bitka je iznenadni italijanski napad na bejrutsku luku; italijanski senat istog dana jednoglasno potvrdio proglašenje aneksije Tripolitanije i Kirenaike.
- 27. 2. - Pod pritiskom generala Viktorije, kongres izabrao njegovog strica Eladia Victoriu za predsednika Dominikanske Republike (u novembru se povlači u korist nadbiskupa Nouela).
Mart/Ožujak[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 3. - Emmeline Pankhurst i još 147 sifražetkinja uhapšeno u Londonu nakon što su razbijale prozore i izloge da privuku pažnju.
- 3. 3. - Meksički general Pascual Orozco se pobunio protiv vlade Madera.
- 6. 3. - Sastanak predstavnika Srba i mladoturaka u Skoplju - Srbi će glasati za "Jedinstvo i napredak" na aprilskim izborima u zamenu za poslanička mesta u sjeničkom i prištinskom sandžaku (ali izborno telo nije zainteresovano).
- 7. 3. - Ugarski premijer Károly Khuen-Héderváry dao ostavku nakon duge opstrukcije u saboru.
- 10. 3. - Yuan Shikai položio zakletvu za predsednika Kine.
- 11 - 20. 3. - Veliki rudarski štrajk u nemačkom Ruhru.
- 13. 3. (29. 2. po j.k.) - Srpsko-bugarski politički savez protiv Turske.
- 13. 3. - Počeo štrajk rudara na Leni u Rusiji.
- 13. 3. - Tang Shaoyi je prvi premijer Republike Kine, daje ostavku već u junu zbog Shikajevog načina vladavine.
- 14. 3. - Anarhista Antonio D’Alba pokušao da ubije italijanskog kralja Viktora Emanuela III.
- ca. 29. 3. - Pomrli pripadnici Scottove ekspedicije na Antarktiku.
- 30. 3. - Feski ugovor uspostavlja francuski protektorat nad Marokom (Španci će u novembru dobiti severni deo zemlje - Španjolski Maroko).
April/Travanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- april - Prevremeni izbori u Otomanskom Carstvu.
- 4. 4. - Suspendiran hrvatski ustav, Slavko Cuvaj sutradan postavljen za komesara.
- 14. 4. (1. 4. po j.k.) - Skupštinski izbori u Kraljevini Srbiji, radikali odneli pobedu (poslednji izbori u K. S., sledeći su 1920. za Ustavotvornu skupštinu KSHS).
- 14. 4. - Na svome prvom putovanju, britanski prekooceanski putnički brod Titanic udario je u ledeni brijeg i potonuo je rano ujutru sljedećeg dana.
- 16. 4. - U Splitu osnovan anarhistički nogometni klub HRŠD Anarh (današnji RNK Split).
- 16. 4. - Harriet Quimby je prva žena koja je preletela La Manš.
- 17. 4. - Lenski masakr: ruska vojska ubila najmanje 150 štrajkača u rudniku zlata firme "Lenzoloto".
- 18. 4. - Italijanska flota ušla u Dardanele.
- 20. 4. - Prvo putovanje luksuznog putničkog broda SS France.
- 22. 4. - László Lukács novi ugarski premijer (do 1913).
- 30. 4. - Osnovani Universal Pictures.
- april - Gavrilo Dožić drugi put izabr. za raško-prizrenskog mitropolita (Porta opet ne potvrđuje na traženje Srbije, jer je G. D. crnogorski kandidat).
Maj/Svibanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 5. 5. - Prvi broj ruskih boljševičkih novina "Pravda".
- 5. 5. - Dragutin Novak, prvi hrvatski pilot, pobjeđuje na aeromitingu u Grazu gdje doživljava pad.
- 5. 5. - Službeno otvoren stadion Maksimir.
- 8. 8. - Osnovana Famous Players Film Company Adolpha Zukora.
- 12. 5. - Vojni sporazum Srbije i Bugarske.
- 14. 5. - Francuska policija likvidira znamenitu anarhističku Bonnotovu bandu.
- 14. 5. - Saved from the Titanic - prvi film o katastrofi tog broda, sa glumicom koja je zaista spašena sa "Titanika".
- 14. 5. - Tokom boravka u Nemačkoj umro danski kralj Frederik VIII, nasleđuje ga sin Kristijan X (vl. 1912-1947).
- 14. 5. - Nemački Rajhstag odobrava novo uvećanje flote.
- 16. 5. - Italijani okupirali ceo Rodos, kao i Dodekaneze (do 1947).
- 22. 5. - István Tisza na čelu ugarskog sabora nakon tuče među poslanicima.
- 23. 5. - Porinut nemački SS Imperator, nakratko najveći putnički brod.
- 24. 5. - Prvi javni boks meč u Srbiji, u dvorani beogradskog bioskopa "Kolarac".
- 25. 5. - U mestu Tyler, Texas, rulja spalila crnca koji je silovao i zaklao belkinju.
- 29. 5. - Bugarsko-grčki savez.
- 29. 5. - Vaclav Nižinski izazvao skandal u Parizu svojim baletom "Popodne jednog fauna".
Jun/Juni/Lipanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 6. 6. - Erupcija novog vulkana Novarupta na Aljasci snage VEI-6.
- 7. 6. - U ugarskom saboru pucano na Ištvana Tisu.
- 8. 6. - Neuspio atentat na hrvatskog komesara Cuvaja.
- 13. 6. - Osnovan Hrvatski nogometni savez.
- 15. 6. - U odsustvu opozicije usvojen vojni zakon u Ugarskoj.
- 16. 6. (3. 6. po j.k.) - Otvorena pruga uskog koloseka Čačak-Užice.
- 19. 6. - Crnogorski predsednik vlade Lazar Tomanović dao ostavku, nasleđuje ga divizijar Mitar Martinović.
- 24. 6. - Na Olimpijske igre u Stokholmu otišla prva olimpijska ekipa iz Srbije - atletičari Dušan Milošević i Dragutin Tomašević.
- 27. 6. - Pogibijom Evarista Estenoza okončana crnačka pobuna na Kubi.
Jul/Juli/Srpanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 7. (18. 6. po j.k.) - Umro Milovan Milovanović, srpski predsednik vlade i ministar ino. poslova; privremeno ga nasleđuje Marko Trifković.
- 2. 7. (19. 6. po j.k.) - Srpsko-bugarska vojna konvencija.
- 6 - 22. 7. - Olimpijske igre u Stokholmu (takmičenja traju od 5. 5.).
- 8. 7. - Portugal: monarhisti pod Henrique Mitchell de Paiva Couceirom napali Chaves ali poraženi.
- 11. 7. (28. 6. po j.k.) - Na predlog ugarskog premijera Lasla Lukača, car Franjo Josif ukinuo srpsku narodno-crkvenu autonomiju u Hrvatskoj.
- 12. 7. - U Njujorku prikazan dugometražni film "Ljubavi kraljice Elizabete" sa Sarom Bernhardt.
- 17. 7. - Grčko ostrvo Ikarija se otcepilo od Turske.
- 17. 7. - Nakon pobune turske vojske u Makedoniji, veliki vezir Mehmed Said-paša dao ostavku, slediće Ahmet Muhtar-paša.
- 19. 7. - Albanski pobunjenici pristali na primirje sa osmanskom vladom.
- 28. 7. - Turska parlamentarna komisija stigla u Prištinu da ispita albanske žalbe.
- 29. 7. - Isa Boljetinac ulazio u Prištinu.
- 30. 7. - Umro japanski car Mucuhito (Meiđi), nasleđuje ga sin Jošihito (Taišo, vl. do 1926).
Avgust/August/Kolovoz[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 8. - Bomba u Kočanima ubila više desetina ljudi.
- 4. 8. - Počinje Američka okupacija Nikaragve (do 1933), deo tzv. Banana ratova (1898 - 1934).
- 4. 8. - Raspušten turski parlament.
- 7. 8. - Leteći balonom Victor Franz Hess otkrio kosmičke zrake.
- 8. 8. - Predsednik Haitija Cincinnatus Leconte poginuo u eksploziji u Nacionalnoj palati.
- 9. 8. - Jak zemljotres kod Müreftea na Dardanelima.
- 9. 8. - Kosovski Albanci predstavili 14 zahteva jednom od vezira.
- 12. 8. - Marokanski sultan Abdelhafid abdicirao u korist brata Jusufa (u zemlji su neredi i represalije zbog francuskog protektorata).
- 12. 8. - Mack Sennett formirao Keystone Studios.
- 14. 8. - Kosovski Albanci zauzeli Skoplje.
- 16. 8. - Napadnuta hrišćanska sela oko Berana (sukob Srba iz beranske nahije sa bašibozukom iz Rugova i Rožaja, u pobunu se umešale i crnogorske pogranične čete).
- 18. 8. - Osmanska vlada daje neka prava Albancima.
- 20. 8. - Sastanak Ise Boljetinca sa Ibrahim-pašom u Solunu - kraj pobune na Kosovu.
- 24. 8. - Aljaska postaje Teritorija umesto Distrikta.
- 25. 8. - U Pekingu osnovan Kuomintang.
- 28. 8. - Polazak katastrofalne Brusilovljeve ekspedicije istraživanja Severoistočnog puta (već sledećeg meseca se zaglavili u ledu).
- 29. 8. - Konferencija srpskih stranaka iz Ugarske i Hrvatske u Novom Sadu - za obustavljanje "raspri" i borbu za vraćanje narodno-crkvene autonomije[2].
- avgust - Okršaj na crnogorsko-turskoj granici kod Mojkovca, srušeno nekoliko karaula.
Septembar/Rujan[uredi - уреди | uredi izvor]
- 4. 9. - Kraj Albanskog ustanka - osmanska vlada odlučila ispuniti pobunjeničke zahteve.
- 6. 9. - Francuzi porazili marokanskog pobunjenika Ahmeda al-Hibu.
- 7. 9. - Temistoklis Sofulis se sa dobrovoljcima iskrcao na Samos.
- 9. 9. - Srpski predsednik vlade Marko Trifković daje ostavku, preuzima Nikola Pašić (do 1918).
- 10. 9. - Bomba u Dojranu, 20-45 poginulih.
- 15. 9. - Veliki mitropolijski zbor u Novom Sadu - osuda ukidanja crkvene autonomije.
- 19. 9. (6. 9. po j.k.) - Balkanski saveznici predaju notu Carigradu kojom zahtevaju autonomiju za Makedoniju, Staru Srbiju, Epir i Albaniju pod zaštitom Velikih sila.
- 21. 9. - Harry Houdini izvodi eskapističku tačku sa "kineskom ćelijom za vodenu torturu".
- 23. 9. - Turska mobilizacija evropskih divizija.
- 27. 9. (14. 9. po j.k.) - U Lucernu sklopljen srpsko-crnogorski savez.
- 28. 9. - Protestanti Severne Irske završili potpisivanje Ulsterskog zavjeta i Deklaracije protiv predložene samouprave za Irsku.
- 30. 9. (17. 9. po j.k.) - Srbija, Bugarska, Crna Gora i Grčka objavile mobilizaciju.
Oktobar/Listopad[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 10. - Opšta mobilizacija u Turskoj.
- 8. 10. (25. 9. po j.k.) - Prvi balkanski rat: Crna Gora objavila rat Osmanskom Carstvu nakon višetjedne napetosti izmedu država Balkanskog saveza i Carstva; ostale su je članice saveza slijedile deset dana poslije.
- 8. 10. - Rusko-austrougarska nota izjavljuje da se neće dozvoliti promene granica, od Porte se traže reforme u Makedoniji.
- 13. 10. - Osnovana Domowina, organizacija Lužičkih Srba.
- 14. 10. - Napadnuti srpski položaji kod Ristovca i bugarski kod Plovdiva.
- 14. 10. - Duševni bolesnik upucao bivšeg predsednika i sadašnjeg kandidata Theodora Roosevelta.
- 15 - 19. 10. - Borbe kod Merdara i Vasiljevačkih karaula na srpsko-turskoj granici.
- 15. 10. - Crnogorci uzeli Tuze.
- 16. 10. - Crnogorci uzeli Berane.
- 17. 10. (4. 10. po j.k.) - Srbija i Bugarska objavile rat Turskoj.
- 17. 10. - Kruppovi inženjeri Benno Strauss i Eduard Maurer patentirali austenitski nerđajući čelik.
- 18. 10. - Ugovorom iz Ouchy-ja završen Italijansko-turski rat - Italija dobija današnju Libiju, predviđen povratak Dodekaneskih ostrva Turskoj, što nije ispunjeno (v. Italijanska Egejska Ostrva).
- 18. 10. - Grčka objavila rat Turskoj.
- 18. 10. - Saveznici prelaze granicu.
- 20. 10. (7. 10. po j.k.) - Srbi zauzeli Podujevo, Bujanovac, Krivu Palanku (K. P. bez borbe).
- 21. 10. - Crnogorci zauzimaju Plav i Gusinje.
- 22. 10. - Treća srpska armija Božidara Jankovića zauzela Prištinu i istorijsko Kosovo.
- 23. 10. - Srbi ušli bez borbe u Novi Pazar.
- 23 - 24. 10. - Kumanovska bitka, srpska pobeda, zauzeto Kumanovo.
- 24. 10. - Sjenica se predala srpskoj vojsci, dodir sa crnogorskom vojskom; Bugari zauzeli Lozengrad (Kirk-Kilis), kao i Kočane.
- 24. 10. - Okršaj srpske vojske sa Albancima kod Ferizovića/Uroševca.
- 26. 10. (13. 10. po j.k.) - Srbi ušli bez borbe u Skoplje.
- 26/27. 10. - Srbi u Mitrovici.
- 27. 10. - Bugari zauzeli Štip.
- 28. 10. - Počinje Opsada Skadra (do aprila); srpska vojska zauzela Veles.
- 31. 10. - Crnogorci generala Vukotića u Peći, Srbijanci u Prizrenu.
- 31. 10. - Srpska II armija stavljena na raspolaganje bugarskoj komandi za opsadu Jedrena.
- 31. 10. - Drugi nespjeli atentat na hrvatskog komesara Cuvaja.
- oktobar - U časopisu The All-Story prvi put objavljena priča sa Tarzanom.
Novembar/Studeni[uredi - уреди | uredi izvor]
- 4. 11. (22. 10. po j.k.) - Srpska vojska zauzela Đakovicu nakon okršaja sa Albancima (Bajram Curi i Rizam-beg); uveče došle i crnogorske trupe.
- 5. 11. - Demokrata Woodrow Wilson pobeđuje na američkim predsedničkim izborima ispred bivšeg predsednika Theodora Roosevelta, sada kandidata Progresivne stranke, sa 435 prema 88 elektora; sadašnji predsednik Taft ima samo osam elektora.
- 6. 11. (24. 10. po j.k.) - Srbi nakon Prilepske bitke zauzeli Prilep, boj kod Alinaca.
- 8. 11. - Solun se predao Grcima, koji su za nekoliko sati pretekli Bugare.
- 10. 11. - Velike manifestacije u Splitu i Šibeniku u korist balkanskih saveznika - obe dobijaju antiaustrijski karakter, biti će smjenjeni gradonačelnici Vinko Katalinić (i općinska uprava) te Ivan Krstelj.
- 12. 11. - Anarhista Manuel Pardiñas ubio španskog premijera Joséa Canalejasa.
- 12. 11. - Objavljeno otkriće fosila "Piltdaunskog čoveka", koji će biti razotkriven 1953.
- 15 - 18. 11. - Bitoljska bitka, srpska pobeda i zauzeće grada Bitolja.
- 18. 11. - Srpska i crnogorska vojska zauzele Lješ u Albaniji (srpska vojska izbila na more).
- 18. 11. - Bugari poraženi kod Čataldže, odustaju od prodora prema Carigradu.
- 23. 11. - Srpska vojska zauzela Ohrid.
- 24. 11. - Austrougarski konzul Oskar Prochaska prinuđen napustiti Prizren jer je okupljao Albance za borbu protiv Srbije; narednog meseca iskonstruisana afera da su ga Srbi navodno kastrirali[3].
- 24. 11. - Narodni zbor u Zadru (Srbi i Hrvati), Druga zadarska rezolucija pozdravlja balkanske saveznike, osuđuje austrijski policijski sustav.
- 25. 11. - Bez borbe zauzeta Kroja.
- 27. 11. - Francuska i Španija potpisale ugovor o podeli Maroka.
- 28. 11. - Proglašenje nezavisnosti Albanije od Osmanskog Carstva u Valoni, prvi šef države i vlade je Ismail Qemali; istog dana srpska vojska bez otpora ušla u Drač i Tiranu.
- 29. 11. - Srpska vojska u Elbasanu, osnovan Drački Okrug.
- novembar/decembar - Razoružavanje Albanaca u Albaniji i na Kosmetu izaziva nekoliko sukoba.
Decembar/Prosinac[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 12. - Gandi počeo nositi tradicionalnu indijsku odeću.
- 4. 12. - Primirje u Balkanskom ratu, osim za Grčku koja traži Janjinu.
- 5. 12. - SMS Viribus Unitis ušao u službu.
- 6. 12. - Ludwig Borchardt otkrio Nefertitinu bistu u Amarni.
- 8. 12. - Nemačko ratno veće od 8. decembra 1912.: razgovor o međunarodnoj situaciji (naročito jačanju Srbije) i predstojećem ratu - bolje da rat sa Rusijom izbije što ranije, pre modernizacije njihove železnice, mornarica misli da prvo treba dovršiti gradnju podmorničke baze u Helgolandu i proširivanje Kilskog kanala (otvoren 23. juna 1914.).
- 8. 12. - Produžen Trojni savez Nemačke, Austrougarske i Italije.
- 10. 12. - Turska pešadija napustila Tripoli (dovršena predaja teritorije Italijanima).
- 12. 12. - Conrad von Hötzendorf ponovo na čelu austrougarske armije.
- 16. 12. - Počela Balkanska mirovna konferencija u Londonu.
- 17. 12. - Londonska konferencija ambasadora de fakto priznala Albaniju.
- 18. 12. - Turci iz Skadra privremeno odbacili srpske snage od sela Dajči (turski guverner Skadra odbio poštovati primirje).
- 22. 12. - Komesar Cuvaj poslat na dopust, uprava Hrvatske povjerena dr. Dragutinu Unkelhäuseru.
- 23. 12. - Vicekralj Indije, Lord Harding, povređen od bombe koja je bačena na njega.
- 23. 12. - Švedska, Danska i Norveška se sporazumeli o neutralnosti u vojnim konfliktima.
- 24. 12. - Osnovana Vazduhoplovna komanda srpske vojske u Nišu (danas Dan vazduhoplovstva i PVO Vojske Srbije).
- 25. 12. - Odlazeći američki predsednik Taft u poseti Panami, u jednoj ulici eksplodirao dinamit 15 minuta nakon njegovog prolaska.
- prosinac - Počinje izlaziti katolički dnevnik "Riječke novine", koji se zalaže za narodno jedinstvo Hrvata, Slovenaca i Srba.
Kroz godinu[uredi - уреди | uredi izvor]
- U BiH ukinut civilni adlatus, vladom neposredno upravlja zemaljski poglavar (vojni zapovjednik).
- Kazimir Funk identifikovao vitamine.
- Izmišljena Skovilova skala za merenje ljutine hrane.
- Vilfrid Vojnič otkrio po njemu nazvani rukopis.
- Anton Köllisch sintetisao MDMA, poznatije kao "ekstasi".
- Istekao Dieselov patent na njegov motor, napravljene prve dizel lokomotive.
- Sintetički kubizam sledi analitičkom, tu je i orfički kubizam; Georges Braque izmislio Papier collé, tip kolaža.
- Autohrom (Sarajevo i Konjic slikao Auguste Léon za arhiv Alberta Kahna):
-
Pijaca u Sarajevu
U toku/tijeku[uredi - уреди | uredi izvor]
- Meksička revolucija (1910 - 1920).
Rođenja[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 1. - Kim Philby, špijun († 1988)
- 3. januar - Ljubomir Vukadinović, sportski novinar († 1973)
- 4. januar - Vojislav Đurić, teoretičar i istoričar književnosti, akademik († 2006)
- 14. januar - Milorad Panić Surep, književnik († 1968)
- 17. januar - Vojislav Đurić, istoričar književnosti, akademik († 2006)
- 28. 1. - Jackson Pollock, američki slikar († 1956.)
- 28. januar - Milan Vasić, slikar i scenograf
- 6. 2. - Eva Braun, Hitlerova partnerka († 1945)
- 14. februar - Tibor Sekelj, književnik († 1988)
- 8. ožujka - Vladimir Bakarić, pravnik, političar, narodni heroj († 1983)
- 19. 3. - Adolf Galland, vazdušni as II sv. rata († 1996)
- 20. mart - Andreja Preger, pijanista, muzički pedagog, beogradski profesor
- 22. 3. - Karl Malden, glumac srpskog porekla († 2009)
- 23. ožujka - Wernher von Braun, američki izumitelj njemačkog porijekla († 1977.)
- 24. mart - Đorđe Karaklajić, kompozitor i dirigent († 1986)
- 24. 3. - Jakov Blažević, političar, narodni heroj († 1996)
- 5. 4. - John Le Mesurier, glumac († 1983)
- 7. 4. - Harry Hay, američki gej aktivista
- 8. 4. - Sonja Henie, klizačica († 1969)
- 15. 4. - Kim Il-Sung, komunistički vođa Sjeverne Koreje († 1994.)
- 19. 4. - Glenn T. Seaborg, hemičar-nobelovac († 1999)
- 27. 4. - Boris Kidrič, revolucionar i političar († 1953)
- 3. 5. - Virgil Fox, američki orguljaš
- 5. 5. - Prvoslav Pivo Karamatijević, slikar († 1963)
- 9. 5. - Đuro Strugar, narodni heroj († 1941)
- 18. 5. - Perry Como, pevač († 2001)
- 22. 5. - Herbert Charles Brown, dobitnik Nobelove nagrade za kemiju († 2004.)
- 26. 5. - János Kádár, mađarski političar († 1989)
- 28. 5. - Patrick White, australijski pisac
- 30. maj - Miodrag Kolarić (Arsen Lozanin), istoričar umetnosti, upravnik Narodnog muzeja u Beogradu († 2001)
- 6. 6. - Fran Koncelak, hrvatski književnik († 2003.)
- 23. 6. - Alan Turing, britanski matematičar, kriptograf, i teoretičar računarstva († 1954.)
- 3. 7. - Jure Francetić, ustaša († 1942)
- 6. 7. - Heinrich Harrer, alpinista i istraživač († 2006)
- 12. 7. - Petar Stambolić, političar, narodni heroj († 2007)
- 14. 7. - Woody Guthrie, muzičar († 1967)
- 21. 7. - Dinko Štambak, hrvatski književnik († 1989.)
- 31. 7. - Milton Friedman, ekonomista-nobelovac († 2006)
- 3. 8. - Svetozar Vukmanović Tempo, političar, narodni heroj († 2000)
- 4. 8. - Raoul Wallenberg, humanista († 1947?)
- 9. 8. - Bojan Adamič, kompozitor († 1995)
- 23. avgust - Jara Ribnikar, književnica, publicista, prevodilac († 2007)
- 23. 8. - Gene Kelly, američki filmski glumac († 1996.)
- 25. 8. - Erich Honecker, istočnonemački lider († 1994)
- 5. 9. - John Cage, američki kompozitor
- 22. 9. - Herbert Mataré, suotkrivač tranzistora († 2011)
- 29. 9. - Michelangelo Antonioni, filmski režiser († 2007)
- 17. 10. - Albino Luciani, papa Ivan Pavao I. († 1978.)
- 21. 10. - Georg Solti, dirigent († 1997)
- 31. oktobar - Čedomir Minderović, književnik († 1966)
- 3. 11. - Alfredo Stroessner, paragvajski diktator († 2006)
- 15. 11. - Branko Belan, hrvatski filmski redatelj i književnik († 1986.)
- 20. 11. - Otto von Habsburg, glava kuće Habsburg († 2011)
- 11. 12. - Carlo Ponti, filmski producent († 2007)
Smrti[uredi - уреди | uredi izvor]
- 14. 1. - Sava Hilandarac, svetogorski monah (* 1837)[4]
- 10. 2. - Joseph Lister, pionir antiseptične hirurgije (* 1827)
- 16. 2. - Nikolaj Japanski, pravoslavni svetac (* 1836)
- 17. 2. - Alois Lexa von Aehrenthal, austrougarski političar (* 1854)
- 21. 2. - Osborne Reynolds, fizičar (* 1842)
- 25. 2. - Vilim IV, veliki vojvoda Luksemburga (* 1852)
- 30. ožujka - Karl May, njemački književnik (* 1842.)
- 30. 3. - Osman Đikić, književnik i publicista (* 1879)
- 14. 4. (1. 4. po j.k.) - Bogoboj Rucović, srpski glumac (* 1869)
- 20. 4. - Bram Stoker, irski književnik, autor romana Drakula (* 1847.)
- 14. 5. - August Strindberg, književnik (* 1849)
- 19. 5. - Bolesław Prus, poljski književnik (* 1847.)
- 30. 5. - Wilbur Wright, američki pionir aviacije i graditelj aviona (* 1867.)
- 12. 6. - Frédéric Passy, francuski humanist (* 1822.)
- 26. 8. - Mijo Vjenceslav Batinić, pisac (* 1846.)
- 9. 12. - Carl Justi, njemački filozof i povjesničar umjetnosti (* 1832.)
Reference[uredi - уреди | uredi izvor]
- ↑ Gimnazija Vladimira Nazora, Zadar Gimnazija s hrvatskim nastavnim jezikom 1897. – 1921
- ↑ Istorija srpskog naroda, knj. 6, tom 1, str. 548
- ↑ Robert Elsie, A Biographical Dictionary of Albanian History, p. 373
- ↑ Politika, 17. januar (j. k.) 1912.
- Stanoje Stanojević, Narodna enciklopedija tom III, II izdanje, str. 698-710
Nobelova nagrada za 1912. godinu[uredi - уреди | uredi izvor]
- Fizika: Gustaf Dalén (pronalazak automatskih regulatora za upotrebu zajedno s gasnim akumulatorima za osvetljenje svetionika i bova)
- Kemija: za napredak organske hemije - Victor Grignard (otkriće tzv. Grignardovog reagensa) i Paul Sabatier (metod hidrogenizovanja organskih jedinjenja u prisustvu sprašenih metala)
- Fiziologija i medicina: Alexis Carrel (vaskularno zašivanje i transplantacija krvnih sudova i organa)
- Književnost: Gerhart Hauptmann (plodna, raznolika, izuzetna produkcija u domenu dramske umetnosti)
- Mir: Elihu Root (rad na približavanju nacija putem arbitraže i saradnje)