Rerum Novarum
Dit artikel is gesjreve in 't Norbiks. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Norbiks aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Rerum Novarum (Över nuuj zakes) is 'ne in 1891 dör Paus Leo XIII gesjraeve encycliek. D'r encycliek hèlt zich bezig mèt de situatie van de arbeidsklasse en formuleert in de vörm van 'n aantal oetgangspeunte d'r sociale lieër van de Rooms-katholieke Kèrk.
Oetgangspeunte van d'r pauseleke encycliek waore 'ne rechtvaardege loeën, 't recht op egendóm en solidariteet mèt de zjwakkere. Es instrumaente öm dès doelsjtellinge nao te sjtraeve, waoërte zoewal överheedsingriepe es de vorming van vakboonde vör 't örsj geneumd. Vör d'r Rerum Novarum moege de wèrkluuj zich van de kèrk neet organisere öm mach achter hön belange te zètte.
In z'n oeteenzètting över överheed, industrie en arbeid leidt Leo XIII de Kèrk 't industrieel tiedperk binne. Ziene pleidooi vör vakorganisaties waor neet allèng 'n vernuinng binne de kèrk, mae ooch daoboete. Leo's encycliek bevat 'ne kritiek taegenöver oongebreideld kapitalisme en veroordeelt tegeliekertied 't marxistisch socialisme, 't historisch determinisme en 't dialectisch materialisme. Zieng voäörgesjtèlde samewèrking tösje arbeid en kapitaal insjpireerde töt de vörming van vakboonde en onder mieë versjillende vorme van corporatisme.
Rerum Novarum gèft de contouren van 'n sociaal katholieke lieër, mae is gee systeem. 't Gèft antwaoërd óp concrete situaties. Later encyclieke vólgde en probeerde ooch nuuj oontwikkelinge 'n plaatsj te gaeve binnen d'r sociaal katholieke lieër, dae nog ömer óp d'r Rerum Novarum väörtboewt:
- Quadragesimo Anno dör Paus Pius XI (1931), (kiek ooch Oswald von Nell-Breuning)
- Mater et Magistra dör Paus Johannes XXIII (1961),
- Populorum Progressio dör Paus Paulus VI (1967),
- Laborem Exercens dör Paus Johannes Paulus II (1981),
- Sollicitudo Rei Socialis dör Paus Johannes Paulus II (1987),
- Centesimus Annus dör Paus Johannes Paulus II (1991).
Naeve encyclieke makt de Kèrk ooch gebroek van anderee vorme, zoewie pauseleke breve en toesjprake, oeëin óp d'r sociale toesjtaand wert ingegange:
- Compendium van d'r sociale lieër van de Kèrk (2004) dör d'r Pauselijke Raod vör Rechtvaardigheed en Vraej.
H.A. Poels hów väöl laestigheed mèt de integraliste die dèzze encycliek verwórpe. D'r Belzje preester Adolf Daens sjteunde óp dèze encycliek öm de sjlechte werkömsjtandighede in zie land in de 19e ieëw te besjtrijde, wat zów leide töt de oprichting van de Christene Volkspartiej in 1893. Hein Mergelsberg waor d'r örsjte väörzitter van d'r örsjte Belzje christeleke vakboond.
De christeleke vakbewaeging besjoewt d'r Rerum Novarum es häö groondwèt. 't Feest van Rerum Novarum wert geveerd óp Hieëmelvaartsdaag en wert bezieë es d'r taegenhanger van de socialistische 1 mei-veringe, terwiel paus Pius XII d'r 1e mei sjpeciaal haat toegewijd an ´Seent Jozef Werkman´.
Externe links naar de tekst[bewirk | brón bewèrke]
- RKDocumenten.nl: Rerum Novarum vertaling in 't Nederlands
